Quy định về phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự

Trong quá trình đổi mới toàn diện các lĩnh vực của đời sống đất nước, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế thì tương trợ tư pháp nói chung và tương trợ tư pháp về hình sự nói riêng là một yêu cầu đòi hỏi hết sức khách quan, là một xu hướng tất yếu. Tương trợ tư pháp về hình sự góp phần đấu tranh phòng chóng tội phạm, thông qua tương trợ tư pháp góp phần nâng cao hiệu quả các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với các vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài. Bên cạnh đó tương trợ tư pháp về hình sự cũng giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân mỗi quốc gia. Vậy tương trợ tư pháp về hình sự là gì? Phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự dược quy định như thế nào?

Tương trợ tư pháp về hình sự là gì?

Tại các văn bản pháp luật hiện hành chưa đưa ra định nghĩa cụ thể về tương trợ tư pháp về hình sự, tuy nhiên có thể khái chung chung về tương trợ tư pháp về hình sự như sau:

Tương trợ tư pháp về hình sự là việc các quốc gia giúp đỡ, hỗ trợ nhau trong việc điều tra, truy tố hoặc các thủ tục tố tụng khác trong các vấn đề về hình sự thông qua các cơ quan có thẩm quyền của mỗi quốc gia trên cơ sở điều ước quốc tế song phương hoặc đa phương mà các quốc gia ký kết hoặc tham gia hoặc nguyên tắc “có đi có lại”.

Quy định về phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự

Phạm vi tương trợ tư pháp hình sự được hiểu là giới hạn mà trong đó các chủ thể có thẩm quyền ở các quốc gia khác nhau thực hiện một hoặc một số hoạt động nhằm hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau trong việc giải quyết vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài. Quy định trong một số điều ước quốc tế và pháp luật Việt Nam về phạm vi tương trợ tư pháp hình sự cho thấy những nội dung đáng chú ý sau:

Một là, phạm vi tương trợ tư pháp hình sự là giới hạn của hoạt động hợp tác quốc tế trong giải quyết vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài và là cơ sở pháp lý để các quốc gia liên quan thực hiện hoặc từ chối thực hiện nghĩa vụ tương trợ tư pháp hình sự. Căn cứ vào phạm vi tương trợ tư pháp được quy định trong pháp luật quốc gia và các ĐƯQT mà quốc gia đó là thành viên, bên được yêu cầu sẽ cân nhắc các khả năng đáp ứng hay từ chối thực hiện tương trợ tư pháp của bên yêu cầu.

Hai là, phạm vi tương trợ tư pháp hình sự phải được xác định cụ thể. Phạm vi tương trợ tư pháp hình sự được xác định theo các phương pháp khác nhau (hay kỹ thuật xây dựng khác nhau).

Ba là, phạm vi tương trợ tư pháp hình sự phụ thuộc vào nhu cầu hợp tác giữa các bên liên quan, tùy thuộc vào mối quan hệ cụ thể cũng như sự cần thiết tăng cường hợp tác quốc tế về tương trợ tư pháp hình sự để mỗi bên xác định phạm vi tương trợ. Xu hướng chung là phạm vi tương trợ tư pháp hình sự ngày càng mở rộng.

Theo đó, Điều 17 Luật Tương trợ tư pháp 2007 đã quy định phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam và nước ngoài bao gồm:

• Tống đạt giấy tờ, hồ sơ, tài liệu liên quan đến tương trợ tư pháp về hình sự. Hoạt động này diễn ra giữa Việt Nam với phía nước ngoài khi các bên có yêu cầu tương trợ tư pháp về việc tống đạt, chuyển giao các loại giấy tờ, hồ sơ, tài liệu có liên quand dến vụ án hình sự từ nước được yêu cầu cho nước yêu cầu để phục vụ hoạt động điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài.
• Triệu tập người làm chứng, người giám định. Trong quá trình tiến hành tố tụng, cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền của Việt Nam hoặc nước ngoài triệu tập người làm chứng, ngời giám định để cung cấp chứng cứ hoặc hỗ trợ điều tra. Giấy triệu tập phải ghi rõ điều kiện làm chứng, giám định và cam kết về việc bảo đảm an toàn, tính mạng, sức khỏa, điều kiện ăn ở, đi lại cho người làm chứng, người giám định.
• Thu thập, cung cấp chứng cứ. Hoạt động này được thực hiện khi có yêu cầu điều tra thu thập tài liệu, chứng cứ ở nước ngoài để phục vụ cho công tác điều tra các vụ án hình sự ở Biệt Nam hoặc hỗ trợ thực hiện các yêu cầu tương trợ theo ủy thác tư pháp về hình sự của phía nước ngoài.
• Truy cứu trách nhiệm hình sự. Đối với vụ án có người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam mà người đó đã trốn ra nước ngoài và Việt Nam đã yêu cầu dẫn độ nhưng có quan có thẩm quyền của nước ngoài từ chối thì cơ quan đang thụ lý vụ án chuyển hồ sơ vụ án đến Viện kiểm sát nhân dân tối cao để yêu cầu nước nơi người phạm tội đang có mặt tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Trao đổi thông tin. Bao gồm: hợp tác trao đổi các thông tin có liên quan đến việc cung cấp bản gốc, bản sao có xác nhận của các loại tài liệu, hồ sơ có liên quan đến hoạt động điều tra; hợp tác trao đổi, cung cấp các thông tin có liên quan đến hoạt động lấy lời khai nhân chứng, nghi can.

• Các yêu cầu tương trợ tư pháp khác về hình sự.