Tổ chức thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý như thế nào ?

Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2017 (thay thế cho Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006); Chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày 12/7/2017 (Lệnh số 11/2017/L-CTN) Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018.

Hoạt động tổ chức thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý

Để triển khai Luật Trợ giúp pháp lý đồng bộ, hiệu quả và thống nhất trên toàn quốc, dự kiến các cơ quan, tổ chức cần thực hiện một số nhiệm vụ cơ bản sau đây:

a) Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành có liên quan

- Xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật; xây dựng, trình Chính phủ ban hành hoặc ban hành các văn bản quy định chi tiết, thi hành Luật theo thẩm quyền (các văn bản quy định chi tiết Luật phải ban hành trong Quý IV/2017 bảo đảm hiệu lực thi hành đồng thời với Luật)

- Tổ chức rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến hoạt động trợ giúp pháp lý và đề xuất sửa đổi, bổ sung, thay thế, ban hành mới các văn bản pháp luật bảo đảm thi hành hiệu quả Luật và báo cáo kết quả rà soát trình Thủ tướng Chính phủ.

- Tổ chức quán triệt, truyền thông về nội dung của Luật và hoạt động trợ giúp pháp lý cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, cán bộ, công chức thực hiện quản lý nhà nước về trợ giúp pháp lý và cán bộ, công chức của bộ, ban, ngành, tổ chức liên quan.

b) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh

 - Xây dựng, ban hành Kế hoạch chi tiết, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và tổ chức triển khai thi hành một cách thực chất, bài bản, chất lượng Luật theo Kế hoạch đã ban hành.

- Tổ chức rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến hoạt động trợ giúp pháp lý tại địa phương và đề xuất sửa đổi, bổ sung, thay thế, ban hành mới các văn bản pháp luật bảo đảm thi hành hiệu quả Luật.

- Tổ chức rà soát, thống kê số lượng người thuộc diện được trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý tại địa phương; rà soát Chi nhánh của Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước đã được thành lập và có Kế hoạch sáp nhập, giải thể các Chi nhánh hoạt động không hiệu quả.

- Bố trí đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực, kinh phí và các điều kiện khác phục vụ cho việc triển khai hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý, ưu tiên bố trí ngân sách từ số bổ sung cân đối ngân sách hàng năm cho hoạt động trợ giúp pháp lý để hỗ trợ thực hiện các vụ việc trợ giúp pháp lý phức tạp, điển hình.

c) Sở Tư pháp

- Chủ động tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh triển khai thực hiện các nhiệm vụ thuộc thẩm quyền để tổ chức thi hành có hiệu quả Luật Trợ giúp pháp lý tại địa phương.

- Tổ chức quán triệt, truyền thông về nội dung của Luật Trợ giúp pháp lý và hoạt động trợ giúp pháp lý cho đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, cán bộ, công chức thực hiện quản lý nhà nước về trợ giúp pháp lý và cán bộ, công chức của các bộ, ban, ngành, tổ chức có liên quan tại địa phương.

- Tổ chức rà soát đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý được bổ nhiệm theo quy định Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006 tại địa phương và có Kế hoạch đào tạo nghề luật sư cho Trợ giúp viên pháp lý đã bổ nhiệm mà chưa có Giấy chứng nhận đào tạo nghề luật sư, phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.

- Có Kế hoạch đánh giá tình hình tham gia thực hiện trợ giúp pháp lý, rà soát các tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý, tổ chức thực tế thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý, tổ chức trong tên gọi có sử dụng cụm từ "trợ giúp pháp lý" và đề xuất các biện pháp xử lý; rà soát, thống kê đội ngũ luật sư, tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật đủ điều kiện tham gia trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật này tại địa phương và dự kiến nhu cầu, kinh phí để ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi).

- Có biện pháp tăng cường cơ chế phối hợp với các cơ quan nhà nước có liên quan, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng để tạo điều kiện cho người thực hiện trợ giúp pháp lý và người thuộc diện được trợ giúp pháp lý được thực hiện và hưởng các quyền lợi theo quy định

d) Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước

Đánh giá tình hình thực hiện trợ giúp pháp lý của cộng tác viên trợ giúp pháp lý, rà soát những người đang là cộng tác viên trợ giúp pháp lý và đáp ứng đủ điều kiện theo quy định của Luật này; dự kiến nhu cầu, kinh phí để ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý với luật sư, cộng tác viên trợ giúp pháp lý và chi trả bồi dưỡng cho Trợ giúp viên pháp lý.

đ) Các tổ chức chính trị - xã hội

- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam và các tổ chức có liên quan chỉ đạo các tổ chức trực thuộc ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần quán triệt sâu sắc, đầy đủ nội dung Luật và phối hợp hiệu quả trong việc giới thiệu, thông báo yêu cầu trợ giúp pháp lý đến tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý, quản lý, giám sát việc thực hiện trợ giúp pháp lý của luật sư, tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật theo quy định của Luật.

- Các tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật đánh giá tình hình hành nghề của luật sư và tư vấn viên pháp luật của tổ chức mình. Trong trường hợp có nhu cầu ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý hoặc đăng ký tham gia trợ giúp pháp lý và đủ điều kiện theo quy định Luật này thì thông báo cho Sở Tư pháp tại địa phương để lập danh sách.

Về kinh phí

- Kinh phí triển khai Luật Trợ giúp pháp lý được bố trí từ ngân sách nhà nước trong dự toán chi thường xuyên hàng năm và nguồn khác theo quy định của pháp luật.

Các cơ quan được phân công chủ trì thực hiện các nhiệm vụ cụ thể để triển khai Luật Trợ giúp pháp lý có trách nhiệm lập dự toán kinh phí bảo đảm việc triển khai thi hành Luật, gửi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt dự toán ngân sách hàng năm theo quy định của pháp luật.

Đối với các hoạt động được triển khai trong năm 2017, các Bộ, ngành và địa phương được phân công thực hiện có trách nhiệm dự toán bổ sung và sắp xếp, bố trí trong nguồn ngân sách năm 2017 để tổ chức thực hiện.

- Ủy ban nhân dân cấp tỉnh bố trí đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực, kinh phí và các điều kiện khác phục vụ cho việc triển khai hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý, ưu tiên bố trí ngân sách từ số bổ sung cân đối ngân sách hàng năm cho hoạt động trợ giúp pháp lý để hỗ trợ thực hiện các vụ việc trợ giúp pháp lý phức tạp, điển hình.

Một số thách thức, yêu cầu đặt ra trong quá trình triển khai Luật

- Với việc mở rộng diện người được trợ giúp pháp lý, dự kiến số vụ việc sẽ tăng lên nhiều, đặt ra yêu cầu phải chuẩn bị kỹ lưỡng các điều kiện, nguồn lực con người và tài chính cần thiết để bảo đảm tính khả thi khi triển khai Luật trên thực tế.

- Cần tăng cường công tác truyền thông về quyền được trợ giúp pháp lý và hoạt động trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức của người, cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương và địa phương, nhất là người tiến hành tố tụng, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, cơ quan quản lý về trợ giúp pháp lý, tổ chức thực hiện và người thực hiện trợ giúp pháp lý, đối tượng được trợ giúp pháp lý và của xã hội về vai trò của công tác trợ giúp pháp lý để từ đó có sự quan tâm thỏa đáng đến hoạt động này.

- Với yêu cầu nâng cao chất lượng dịch vụ trợ giúp pháp lý người thực hiện trợ giúp pháp lý, tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý phải có kế hoạch tự hoàn thiện, bổ sung kiến thức, kỹ năng hành nghề mới có thể đáp ứng được trong tình hình mới. Tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý, người thực hiện trợ giúp pháp lý phải thay đổi nhận thức và cách thức thực hiện trợ giúp pháp lý nhằm cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý có chất lượng, vì đây là dịch vụ chỉ miễn phí cho đối tượng được trợ giúp pháp lý, song Nhà nước phải trả thù lao, chi phí dịch vụ trợ giúp pháp lý cho người thực hiện trợ giúp pháp lý.

Luật giao cho Sở Tư pháp lựa chọn, ký hợp đồng thực hiện trợ giúp pháp lý với các tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật tạo ra sự cạnh tranh trong việc cung ứng dịch vụ trợ giúp pháp lý có chất lượng giữa các tổ chức, cá nhân trong xã hội với Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước và Trợ giúp viên pháp lý. Để đáp ứng được yêu cầu này, các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý phải có đầy đủ trang thiết bị cần thiết cho hoạt động trợ giúp pháp lý, người thực hiện trợ giúp pháp lý phải nâng cao trình độ, kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp để cung cấp dịch vụ có chất lượng. Để thực hiện chế định này đòi hỏi Sở Tư pháp phải chuẩn bị nguồn lực con người để thực hiện nhiệm vụ do Luật quy định.

- Các cơ quan Trung ương cần phải khẩn trương xây dựng để kịp thời trình ban hành và ban hành theo thẩm quyền các văn bản hướng dẫn chi tiết, thi hành Luật, đặc biệt là các văn bản yêu cầu phải có hiệu lực đồng thời với Luật.

Luật Hoàng Anh