Giới thiệu về Luật Công nghệ thông tin

Ngày 29/6/2006, tại kỳ họp 9 - Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật Công nghệ thông tin. Đây là một văn bản quy phạm pháp luật có giá trị pháp lý cao nhất điều chỉnh một cách toàn diện và đầy đủ về hoạt động ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin.

Luật Công nghệ thông tin là công cụ để tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc thực hiện mục tiêu hình thành, phát triển xã hội thông tin, rút ngắn quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và trước mắt để thực thi có hiệu quả các nội dung cơ bản của chiến lược phát triển công nghệ thông tin và truyền thông Việt Nam mà Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành.

Luật Công nghệ thông tin là cơ sở pháp lý quan trọng để xác định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về Công nghệ thông tin của Chính phủ, các bộ, ngành và Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để bảo đảm sự phân công, phối hợp, tổ chức thực hiện hiệu quả chiến lược phát triển Công nghệ thông tin.

Luật Công nghệ thông tincó vị trí quan trọng, quy định những điều kiện thiết yếu để bảo đảm phát triển công nghiệp công nghệ thông tin thành một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp đáng kể và ngày càng tăng cho GDP, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong tất cả các lĩnh vực, các ngành, các cấp, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội. Các quy định về quản lý, cấp phép, đăng ký được quy định ở mức tối thiểu và cần thiết nhằm tạo ra môi trường rõ ràng, minh bạch và lành mạnh nhằm thúc đẩy các các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin phù hợp với xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.

Sự cần thiết ban hành Luật Công nghệ thông tin năm 2006

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin trong những  thập niên cuối thế kỷ XX đã tạo ra khả năng và cơ hội mới cho sự phát triển kinh tế- xã hội trên phạm vi toàn cầu. Công nghệ thông tin được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và làm thay đổi căn bản cách quản lý, học tập và làm việc của con người. Ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động quản lý nhà nước giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

Sự phát triển của công nghệ thông tin đã góp phần tạo ra nhiều ngành nghề mới, thay đổi và hiện đại hóa các ngành kinh tế hiện tại. Nhiều nước trên thế giới, công nghiệp công nghệ thông tin đã trở thành ngành kinh tế chủ đạo có tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 20 đến 30%, tạo ra nhiều việc làm do có nhiều chính sách, biện pháp quan trọng khuyến khích phát triển công nghiệp công nghệ thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin trên mọi lĩnh vực kinh tế xã hội.

Ở nước ta, công nghệ thông tin có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phát huy có hiệu quả năng lực trí tuệ của người Việt Nam, thúc đẩy phát triển kinh tế, rút ngắn khoảng cách phát triển so với các nước trong khu vực và trên thế giới, tạo điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và đảm bảo quốc phòng, an ninh. Mặt khác, công nghiệp công nghệ thông tin là ngành công nghiệp mà giá trị của sản phẩm chủ yếu là hàm lượng công nghệ và tri thức cao sẽ là ngành công nghiệp mũi nhọn, là nhân tố quan trọng đẩy nhanh tốc độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực hiện chiến lược "đi tắt, đón đầu" sớm đưa đất nước thoát khỏi tình trạng kém phát triển.

Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều Nghị quyết, văn bản chỉ đạo, định hướng cho phát triển công nghệ thông tin của đất nước. Ngày 30/3/1991, Bộ Chính trị đã có Nghị quyết số 26/NQ-TW khẳng định công nghệ thông tin là phương tiện chủ lực để Việt Nam "đi tắt, đón đầu" nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển so với các nước công nghiệp tiên tiến. Ngày 4/8/1993, Chính phủ có Nghị quyết 49/CP về phát triển công nghệ thông tin đến năm 2000  nhằm thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi lĩnh vực sản xuất, kinh tế và văn hoá của đất nước, trong đó “nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác quản lý”, được xem là một nhiệm vụ quan trọng. Ngày 17/10/2000, Bộ Chính trị đã có Chỉ thị số 58-CT/TW về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã khẳng định “Công nghệ thông tin là một trong các động lực quan trọng nhất của sự phát triển. Ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin ở nước ta nhằm góp phần giải phóng sức mạnh vật chất, trí tuệ và tinh thần của toàn dân tộc, thúc đẩy công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và hiện đại hoá các ngành kinh tế, tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, hỗ trợ có hiệu quả cho quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, đảm bảo an ninh, quốc phòng và tạo khả năng “đi tắt, đón đầu” để thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá.” Văn kiện Đại hội Đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ IX đã xác định: “Phát huy những lợi thế của đất nước, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ tiên tiến, đặc biệt là công nghệ thông tin.... từng bước phát triển kinh tế tri thức”; và gần đây Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã khẳng định: “phát triển công nghệ cao, nhất là công nghệ thông tin, công nghệ sinh học và công nghệ vật liệu mới.Phát triển hệ thống thông tin quốc gia về nhân lực và công nghệ...” (tr.99 Văn kiện Đại hội)

Thực hiện các định hướng của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, việc ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin ở nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Mạng viễn thông đã phủ rộng trên cả nước với chất lượng cao, mật độ sử dụng điện thoại tăng nhanh (hiện đã đạt hơn 15 máy/100 dân); số lượng người sử dụng Internet là hơn 7,5 triệu đạt mật độ trên 9%. Đến nay, trên 50% các Bộ, Ngành, cơ quan thuộc Chính phủ và 80% tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương đã có website, cung cấp thông tin về chính sách, thủ tục hành chính, 100% các trường đại học, cao đẳng và hơn 90% các trường trung học phổ thông đã được kết nối Internet. Công nghiệp công nghệ thông tin đã bước đầu phát triển, tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm đạt 20-25%. Sản phẩm công nghệ thông tin do các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất đã từng bước đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và bước đầu có xuất khẩu.

Tuy nhiên, sự phát triển công nghệ thông tin của Việt Nam hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu xã hội và chưa khẳng định vị trí là ngành kinh tế mũi nhọn, quan trọng trong nền kinh tế hướng đến kinh tế tri thức. Việc đầu tư cho công nghệ thông tin còn dàn trải và kém hiệu quả. Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp công nghệ thông tin của Việt Nam còn yếu. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, nhất là quản lý hành chính của các cơ quan nhà nước còn chậm, chưa đồng bộ, hiệu quả chưa cao. Sản phẩm công nghệ thông tin chưa có sức cạnh tranh cao, chưa thâm nhập nhiều vào thương trường thế giới.

Nhận thức được vị trí, vai trò quan trọng của công nghệ thông tin trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành một số chính sách, văn bản pháp luật về ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin. Tuy nhiên, còn một số tồn tại sau:

Một là, chưa có văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về công nghệ thông tin, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin. Pháp lệnh Bưu chính Viễn thông là văn bản quy phạm pháp luật có giá trị  pháp lý cao nhất về bưu chính, viễn thông có một số nội dung đề cập đến công nghệ thông tin, song mới chỉ quy định về cơ sở hạ tầng thông tin. Do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, có nhiều vấn đề phát sinh từ thực tiễn ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin ở Việt nam còn chưa có cơ sở pháp lý điều chỉnh. Đây là một trong những nguyên nhân khiến tổ chức, cá nhân chưa thực sự tin tưởng tham gia hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin, công nghiệp công nghệ thông tin. Các cơ quan nhà nước chưa tạo ra được hành lang pháp lý đồng bộ để triển khai các hoạt động cung cấp thông tin, thu thập ý kiến góp ý của nhân dân, cấp phép qua mạng... Các doanh nghiệp không mạnh dạn đầu tư phát triển và cung cấp các ứng dụng trên môi trường mạng như mua bán, kinh doanh qua mạng... Người tiêu dùng còn e ngại trong việc mua bán qua mạng do lo sợ bị “lừa” hoặc bị “lợi dụng” trên môi trường mạng.

Hai là, những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin của nước ta có những chuyển biến, tiến bộ khá nhanh theo hướng hiện đại, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Tuy vậy, sự phát triển công nghệ thông tin của Việt Nam vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Tình hình đó phát sinh do nhiều nguyên nhân trong đó phải kể đến nguyên nhân về tổ chức thực hiện và môi trường pháp lý: hoạt động công nghệ thông tin chưa được điều chỉnh bởi một hệ thống các quy phạm pháp luật thống nhất, đồng bộ và tiến kịp so với sự phát triển của công nghệ thông tin. Tuy đã có một số văn bản quy phạm pháp luật như: Pháp lệnh Bưu chính Viễn thông ngày 25/5/2002 có một số quy định về hạ tầng công nghệ thông tin; Nghị quyết số 07/2000/NQ-CP ngày 05/6/2000 về xây dựng và phát triển công nghiệp phần mềm giai đoạn 2000- 2005; Quyết định số 128/2000/QĐ-TTg ngày 20/11/2000 về một số chính sách và biện pháp khuyến khích đầu tư và phát triển công nghiệp phần mềm; Quyết định số 112/2001/QĐ-TTg ngày 25/7/2001 phê duyệt đề án tin học hoá quản lý hành chính nhà nước; Quyết định số 119/2005/QĐ-TTg ngày 29/7/2005 về phê duyệt đề án “Hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ hội nhập và phát triển 2005- 2010”…song vẫn chưa có văn bản quy phạm pháp luật ở mức cao để điều chỉnh hai lĩnh vực quan trọng nhất là: ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin.

Ba là, gần đây Nhà nước đã ban hành một số luật như Bộ luật Dân sự, Luật Thương mại, Luật Kế toán,  Luật Giao dịch điện tử... trong đó có những quy định liên quan đến công nghệ thông tin như thừa nhận giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu, thư điện tử, chứng từ kế toán điện tử… Để bảo đảm sự tương thích và đồng bộ với các luật này, Luật Công nghệ thông tin cần sớm được ban hành.

Với các nội dung đã phân tích ở trên, việc ban hành Luật Công nghệ thông tin là rất cần thiết, nhằm tạo hành lang pháp lý cơ bản điều chỉnh lĩnh vực công nghệ thông tin, tạo điều kiện thuận lợi để từng bước phát triển kinh tế tri thức, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đảm bảo quốc phòng, an ninh. Mặt khác, việc ban hành Luật Công nghệ thông tin nhằm tạo sự đồng bộ với các quy định trong các đạo luật có liên quan đồng thời tạo khuôn khổ pháp lý phù hợp, đáp ứng yêu cầu hội nhập, thực hiện các cam kết quốc tế với ASEAN, APEC, WTO…

Quan điểm xây dựng Luật Công nghệ thông tin

Dự án Luật được xây dựng trên cơ sở quán triệt các quan điểm chủ đạo sau:

1. Thể chế hoá quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng về phát triển công nghệ thông tin, phù hợp với thực tiễn ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin của Việt Nam và cập nhật với trình độ phát triển của công nghệ thông tin trên thế giới.

2. Đảm bảo phù hợp với Hiến pháp; thống nhất và đồng bộ với các đạo luật liên quan như Bộ luật Dân sự, Luật Thương mại, Luật Kế toán, Luật Giáo dục, Luật Doanh nghiệp, Luật Báo chí...; phù hợp với luật pháp quốc tế và các điều ước quốc tế liên quan đến công nghệ thông tin mà Việt Nam là thành viên.

3. Tạo lập và hoàn thiện hành lang pháp lý để thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin, coi ứng dụng công nghệ thông tin là một nhiệm vụ ưu tiên trong phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy quá trình cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, hội nhập kinh tế quốc tế và góp phần đảm bảoquốc phòng, an ninh.

4.Quy định những điều kiện thiết yếu để đảm bảo phát triển công nghiệp công nghệ thông tin thành một ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp đáng kể và ngày càng tăng cho GDP, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

5. Không tạo ra rào cản cho sự phát triển: Luật Công nghệ thông tin tạo cơ sở pháp lý để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin ở Việt nam. Các quy định về quản lý, cấp phép, đăng ký chỉ quy định ở mức tối thiểu và cần thiết nhằm tạo ra môi trường rõ ràng, minh bạch và lành mạnh cho các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghiệp công nghệ thông tin, theo đúng quan điểm chỉ đạo: “năng lực quản lý phải theo kịp sự phát triển”.

6. Tích hợp, đồng bộ với các luật, pháp lệnh khác: Tích hợp, bổ sung lẫn nhau với Luật Giao dịch điện tử đã được Quốc hội ban hành để tạo ra một môi trường pháp lý lành mạnh, đồng bộ cho sự phát triển công nghệ thông tin Việt nam. Luật Công nghệ thông tin không điều chỉnh các vấn đề đã có trong các luật, pháp lệnh khác.

Bố cục của Luật Công nghệ thông tin

Luật Công nghệ thông tin gồm 6 chương, 79 điều, cụ thể như sau:

Chương I. Những quy định chung gồm 12 Điều.

Chương II. Ứng dụng công nghệ thông tin gồm 24 Điều và được quy định thành 4 mục.

Chương III. Phát triển công nghệ thông tin với 16 Điều được chia thành 4 mục.

Chương IV. Các biện pháp bảo đảm ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin gồm 21 Điều được chia thành 4 mục.

Chương V. Giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm gồm 3 Điều.

Chương VI. Điều khoản thi hành gồm 2 Điều.

Luật Hoàng Anh