Giới thiệu về Luật Giao dịch điện tử năm 2005

Căn cứ vào Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10 ngày 25 tháng 12 năm 2001 của Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 10; Ngày 29 tháng 11 năm 2005 Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, tại kỳ họp thứ 8 đã thông qua Luật Giao dịch điện tử số 51/2005/QH11, có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 3 năm 2006. Luật Giao dịch điện tử quy định về giao dịch điện tử trong hoạt động của các cơ quan nhà nước; trong lĩnh vực dân sự, kinh doanh, thương mại và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định. Các quy định của Luật Giao dịch điện tử không áp dụng đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử, hối phiếu và các giấy tờ có giá khác.

Sự cần thiết ban hành Luật Giao dịch điện tử

Hoạt động trên nền tảng của công nghệ thông tin hiện đại, giao dịch điện tử cũng phát triển nhanh chóng, thu hút được sự quan tâm sâu rộng của các quốc gia, các tổ chức quốc tế và các khối liên kết kinh tế; góp phần quan trọng làm thay đổi cách thức kinh doanh, giao dịch truyền thống, phong cách sống, học tập, làm việc của con người; thúc đẩy mạnh mẽ sự tăng trưởng kinh tế, tăng cường hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp; tạo ra nhiều ngành nghề sản xuất, kinh doanh, dịch vụ mới như công nghiệp công nghệ thông tin, dịch vụ tài chính – ngân hàng trực tuyến, dịch vụ thư điện tử, dịch vụ chữa bệnh qua mạng, giáo dục đào tạo từ xa... Giao dịch điện tử cũng thúc đẩy “tin học hóa” hoạt động của các cơ quan nhà nước, giúp cho quá trình ban hành các quyết định được thực hiện nhanh chóng, kịp thời và chính xác; cho phép mọi người dân có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ công cũng như giám sát hoạt động của các cơ quan Nhà nước.

Để tận dụng những cơ hội to lớn mà công nghệ thông tin mang lại, nhiều nước trên thế giới có chủ trương vừa phát triển các hoạt động cung ứng dịch vụ điện tử, vừa xây dựng một hệ thống pháp luật đầy đủ, minh bạch để điều chỉnh các quan hệ phát sinh từ giao dịch điện tử, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia quan hệ này, đảm bảo cho các thông điệp được truyền đi bằng các phương tiện điện tử cũng có giá trị pháp lý như các thông điệp đó được ghi chép hoặc mô tả bằng văn bản viết theo phương thức truyền thống. Hiện đã có hơn 50 quốc gia và tổ chức quốc tế ban hành các văn bản pháp luật trong lĩnh vực giao dịch điện tử.

Ở Việt Nam, công nghệ thông tin được phôi thai từ khi chiếc máy tính điện tử vạn năng đầu tiên được đưa vào sử dụng đầu năm 1968. Trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, tin học đã góp phần giải quyết nhanh chóng, có hiệu quả nhiều bài toán về kinh tế - xã hội và phục vụ quốc phòng. Bước sang thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, giải pháp để ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Những năm gần đây, các dịch vụ giao dịch điện tử ở nước ta phát triển khá nhanh. Một số chương trình, dự án tin học hóa hoạt động của các cơ quan Đảng, Chính phủ, Quốc hội và một số bộ, ngành, địa phương đã được triển khai thực hiện.Hơn 50% bộ, ngành và hơn 80% tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã có trang web cung cấp thông tin về các chính sách, thủ tục hành chính... Nhiều ngành kinh tế quan trọng, nhiều doanh nghiệp đã thực hiện giao dịch điện tử trong các hoạt động của mình.

Tuy nhiên, hoạt động giao dịch điện tử ở nước ta về cơ bản mới ở giai đoạn xây dựng các dịch vụ ứng dụng, chưa có dịch vụ nào được thực hiện trực tuyến hoàn toàn. Môi trường pháp lý là một trong những nguyên nhân quan trọng ảnh hưởng đến thực trạng này. Ở nước ta còn thiếu một khung pháp lý cần thiết, một văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao để điều chỉnh các quan hệ trong giao dịch điện tử. Quyết định số 44/2002/ QĐ-TTg ngày 21/3/2002 của Thủ tướng Chính phủ về việc sử dụng chứng từ điện tử làm chứng từ kế toán để hạch toán và thanh toán vốn của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán chấp nhận chữ ký điện tử trong thanh toán liên ngân hàng có thể được coi là văn bản pháp lý đầu tiên về chữ ký điện tử ở Việt Nam. Hiện nay, ngành ngân hàng đang ứng dụng một số giao dịch điện tử như gửi, nhận, cung cấp thông tin qua mạng, xử lý chứng từ kế toán; giao dịch giữa ngân hàng với khách hàng... Tuy nhiên, những giao dịch đó còn thiếu cơ sở pháp lý và không thể triển khai đầy đủ, rộng rãi do chưa có đạo luật nào đảm bảo giá trị pháp lý cho các hoạt động này. Điều 18 của Luật Kế toán quy định về chứng từ điện tử, nhưng quy định này chưa thể thực hiện được trong thực tế vì nước ta chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào công nhận giá trị pháp lý của chứng từ điện tử.

Trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam đang tích cực chuẩn bị để gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới. Với tư cách là thành viên của APEC, Việt Nam cũng đang tích cực tham gia và ủng hộ “Chương trình hành động chung” của khối này về thực hiện “Thương mại phi giấy tờ” vào năm 2005 đối với các nước phát triển và năm 2010 đối với các nước đang phát triển. Năm 2000, Thủ tướng Chính phủ đã ký kết Hiệp định khung ASEAN điện tử với hai nội dung quan trọng là Thương mại điện tử và Chính phủ điện tử. Để có thể chủ động hội nhập, luật pháp của nước ta cần phải hoàn thiện để phù hợp với các điều ước quốc tế đã ký kết hoặc gia nhập. Đồng thời, để triển khai thực hiện có hiệu quả Thương mại điện tử và Chính phủ điện tử, cùng với việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, phát triển hạ tầng viễn thông và Internet, đào tạo nguồn nhân lực…, thì việc đẩy nhanh tiến độ tạo dựng và hoàn thiện môi trường pháp lý về lĩnh vực này, trong đó có Luật Giao dịch điện tử là hết sức quan trọng.

Như vậy, nhằm thúc đẩy việc sử dụng các giao dịch điện tử, góp phần nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, cải cách hành chính, hội nhập kinh tế quốc tế và bảo đảm an ninh, quốc phòng, một yêu cầu khách quan và cấp thiết được đặt ra là cần sớm xây dựng và ban hành Luật Giao dịch điện tử.

Ngày 29/11/2005 tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khoá XI, Luật Giao dịch điện tử đã được thông qua. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/3/2006.

Quan điểm chỉ đạo xây dựng Luật Giao dịch điện tử

Việc xây dựng Luật Giao dịch điện tử được thực hiện trên cơ sở quán triệt các quan điểm chỉ đạo sau đây :

1. Luật phải thể chế hóa được những quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, tạo môi trường pháp lý thuận lợi để tận dụng các cơ hội mà công nghệ thông tin đưa lại nhằm đẩy mạnh sự phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và quản lý, điều hành đất nước; coi ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin là một nhiệm vụ ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy quá trình cải cách hành chính và hội nhập kinh tế quốc tế, đảm bảo an ninh, quốc phòng, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc.

2. Luật phải tạo được khung pháp lý cần thiết để điều chỉnh các quan hệ phát sinh từ giao dịch điện tử, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và cá nhân; đảm bảo sự bình đẳng và an toàn trong giao dịch điện tử.

3. Luật phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các đạo luật có liên quan đã ban hành của nước ta; đồng thời đảm bảo sự tương thích với luật pháp, thông lệ quốc tế về giao dịch điện tử.

Cơ cấu của Luật Giao dịch điện tử

Luật Giao dịch điện tử gồm 8 chương, 54 điều.

Chương I: Những quy định chung, gồm 9 Điều, từ Điều 1 đến Điều 9;

Chương II: Thông điệp dữ liệu, gồm 11 Điều, từ Điều 10 đến Điều 20;

Chương III: Chữ ký điện tử và chứng thực chữ ký điện tử, gồm 12 Điều, từ Điều 21 đến Điều 32;

Chương IV: Giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử, gồm 6 Điều, từ Điều 33 đến Điều 38;

Chương V: Giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước, gồm 5 Điều, từ Điều 39 đến Điều 43;

Chương VI: An ninh, an toàn, bảo vệ, bảo mật trong giao dịch điện tử, gồm 6 Điều, từ Điều 44 đến Điều 49;

Chương VII: Giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm, gồm 3 Điều, từ Điều 50 đến Điều 52;

Chương VIII: Điều khoản thi hành, gồm 2 Điều, Điều 53 và Điều 54.

Luật Hoàng Anh