Thi đua, khen thưởng là bộ phận cấu thành quan trọng của đời sống xã hội, là động lực nhằm phát triển kinh tế – xã hội bền vững và góp phần bảo vệ chế độ chính trị – xã hội. Công tác thi đua, khen thưởng là động lực của sự phát triển tích cực, là công cụ quản lý quan trọng, tham gia thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, xây dựng con người mới; lay động mạnh mẽ đến tình cảm, trách nhiệm, ý thức, ý trí tự lực tự cường, lòng tự hào của cộng đồng và sức sáng tạo của tập thể, cá nhân. Trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày về tiêu chuẩn xét danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc” và “Đơn vị quyết thắng” theo quy định của pháp luật.

Cơ sở pháp lý

• Luật số 15/2003/QH11 của Quốc hội: Luật Thi đua, khen thưởng
• Luật số: 39/2013/QH13 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật thi đua, khen thưởng.

Thi đua, khen thưởng là gì?

Thi đua là hoạt động có tổ chức với sự tham gia tự nguyện của cá nhân, tập thể nhằm phấn đấu đạt được thành tích tốt nhất trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu của thi đua nhằm tạo động lực động viên, lôi cuốn, khuyến khích mọi cá nhân, tập thể phát huy truyền thống yêu nước, năng động, sáng tạo vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh

Khen thưởng là việc ghi nhận, biểu dương, tôn vinh công trạng và khuyến khích bằng lợi ích vật chất đối với cá nhân, tập thể có thành tích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu của khen thưởng là nhằm khuyến khích, động viên cá nhân, tập thể, hộ gia đình hăng hái thi đua; ghi nhận công lao, thành tích của cá nhân, tập thể, hộ gia đình trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nguyên tắc thi đua, khen thưởng

Nguyên tắc thi đua, khen thưởng được quy định cụ thể tại Điều 6 Luật thi đua, khen thưởng 2003 như sau:

-  Nguyên tắc thi đua gồm:

+ Tự nguyện, tự giác, công khai;

+ Đoàn kết, hợp tác và cùng phát triển.

- Nguyên tắc khen thưởng gồm:

+ Chính xác, công khai, công bằng, kịp thời;

+ Một hình thức khen thưởng có thể tặng nhiều lần cho một đối tượng; không tặng thưởng nhiều hình thức cho một thành tích đạt được;

+ Bảo đảm thống nhất giữa tính chất, hình thức và đối tượng khen thưởng;

+ Kết hợp chặt chẽ động viên tinh thần với khuyến khích bằng lợi ích vật chất.

- Bảo đảm nguyên tắc bình đẳng giới trong thi đua, khen thưởng.

Danh hiệu thi đua là gì?

Danh hiệu thi đua là hình thức ghi nhận, biểu dương, tôn vinh cá nhân, tập thể có thành tích trong phong trào thi đua.

Danh hiệu thi đua gồm có:

• Danh hiệu thi đua đối với cá nhân gồm: "Chiến sĩ thi đua toàn quốc"; Chiến sĩ thi đua cấp bộ, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương;"Chiến sĩ thi đua cơ sở"; "Lao động tiên tiến","Chiến sĩ tiên tiến".
• Danh hiệu thi đua đối với tậpthể gồm: "Cờ thi đua của Chính phủ"; Cờ thi đua cấp bộ, ngành, tỉnh,đoàn thể trung ương; "Tập thể lao động xuấtsắc", "Đơn vị quyết thắng"; "Tập thể lao động tiên tiến","Đơn vị tiên tiến"; Danh hiệu thi đua đối vớithôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố và tươngđương là thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phốvăn hoá.
•  Danh hiệu thi đua đối với hộ gia đình là "Gia đình văn hoá".

“Tập thể lao động xuất sắc” và danh hiệu “Đơn vị quyết thắng” là hai danh hiệu thi đua đối với tập thể. Các tập thể tiêu biểu khi đáp ứng những tiêu chuẩn nhất định sẽ được xét tặng hằng năm hoặc theo đợt.

Tiêu chuẩn xét danh hiệu "Tập thể lao động xuất sắc" và danh hiệu "Đơn vị quyết thắng".

Tiêu chuẩn xét danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc”

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 27 Luật Thi đua, khen thưởng 2003 quy định danh hiệu "Tập thể lao động xuất sắc" được xét tặng cho tập thể đạt 05 tiêu chuẩn sau đây:

Thứ nhất: Sáng tạo, vượt khó hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thực hiện tốt các nghĩa vụ đối với Nhà nước;

Thứ hai: Có phong trào thi đua thường xuyên, thiết thực, hiệu quả;

Thứ ba: Có 100% cá nhân trong tập thể hoàn thành nhiệm vụ được giao, trong đó có ít nhất 70% cá nhân đạt danh hiệu "Lao động tiên tiến";

Danh hiệu “Lao động tiên tiến” được xét tặng cho cán bộ, công chức, viên chức đạt các tiêu chuẩn sau:

• Hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đạt năng suất và chất lượng cao;
•  Chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, có tinh thần tự lực, tự cường; đoàn kết, tương trợ, tích cực tham gia phong trào thi đua;
• Tích cực học tập chính trị, văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ;
• Có đạo đức, lối sống lành mạnh.

Thứ tư: Có cá nhân đạt danh hiệu "Chiến sĩ thi đua cơ sở" và không có cá nhân bị kỷ luật từ hình thức cảnh cáo trở lên;

Danh hiệu " Chiến sĩ thi đua cơ sở" được xét tặng cho cá nhân đạt tiêu chuẩn sau:

- Đạt các tiêu chuẩn của danh hiệu "Lao động tiên tiến" hoặc "Chiến sĩ tiên tiến";

- Có sáng kiến là giải pháp kỹ thuật, giải pháp quản lý, giải pháp tác nghiệp hoặc giải pháp ứng dụng tiến bộ kỹ thuật để tăng năng suất lao động, tăng hiệu quả công tác được cơ sở công nhận hoặc có đề tài nghiên cứu khoa học đã nghiệm thu được áp dụng hoặc mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được đơn vị công nhận.

Thứ năm: Nội bộ đoàn kết, gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Tiêu chuẩn xét danh hiệu “ Đơn vị quyết thắng”

Khoản 2 Điều 27 Luật Thi đua, khen thưởng 2003 quy định như sau:

2. Tập thể thuộc lực lượng vũ trang nhân dân đạt các tiêu chuẩn quy định tại các điểm a, b, d và đ khoản 1 Điều này có 100% cá nhân trong tập thể hoàn thành nhiệm vụ được giao, trong đó có ít nhất 70% cá nhân đạt danh hiệu "Chiến sĩ tiên tiến" thì được xét tặng danh hiệu "Đơn vị quyết thắng".

Lực lượng vũ trang nhân dân là các tổ chức vũ trang và bán vũ trang của nhân dân Việt Nam lãnh đạo, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quản lí, có nhiệm vụ: “chiến đấu giành và giữ độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội; bảo vệ nhân dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và những thanh quả cách mạng, cùng toàn dân xây dựng đất nước.

Danh hiệu “Chiến sĩ tiên tiến” được xét tặng cho sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng, chiến sĩ Quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp, chiến sĩ Công an nhân dân đạt các tiêu chuẩn sau:

• Hoàn thành tốt nhiệm vụ đượcgiao, đạt năng suất và chất lượng cao;
• Chấp hành tốt chủ trương,chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước,có tinh thần tự lực, tự cường; đoàn kết,tương trợ, tích cực tham gia các phong trào thi đua;
• Tích cực học tập chính trị,văn hoá, chuyên môn, nghiệp vụ;
• Có đạo đức, lối sống lành mạnh.

Như vậy, theo quy định nêu trên tập thể thuộc vũ trang nhân dân có các tiêu chuẩn: sáng tạo, vượt khó hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thực hiện tốt các nghĩa vụ đối với Nhà nước; có phong trào thi đua thường xuyên, thiết thực, hiệu quả; có cá nhân đạt danh hiệu "Chiến sĩ thi đua cơ sở" và không có cá nhân bị kỷluật từ hình thức cảnh cáo trở lên; nội bộ đoàn kết,gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước có 100% cá nhân trong tập thể hoàn thành nhiệm vụ được giao, trong đó có ít nhất 70% cá nhân đạt danh hiệu "Chiến sĩ tiên tiến" thì được xét tặng danh hiệu "Đơn vị quyết thắng".

Thẩm quyền quyết định việc trao tặng danh hiệu "Tập thể lao động xuất sắc" và danh hiệu "Đơn vị quyết thắng"

Theo quy định tại Điều 79 Luật Thi đua, khen thưởng 2003, được sửa đổi bởi khoản 45 Điều 1 Luật thi đua, khen thưởng sửa đổi 2013, thẩm quyền quyết định được nêu cụ thể như sau:

"Điều 79

Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, Trưởng các Ban của Đảng và tương đương ở trung ương, Tổng Kiểm toán Nhà nước, lãnh đạo cơ quan trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tặng bằng khen, cờ thi đua, danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc”, “Đơn vị quyết thắng”, Chiến sĩ thi đua cấp bộ, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương.

Thẩm quyền công nhận danh hiệu “Đơn vị quyết thắng”, “Tập thể lao động xuất sắc” trong Quân đội nhân dân do Chính phủ quy định.”

Theo đó, đối với danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc” và và danh hiệu "Đơn vị quyết thắng" tùy từng trường hợp và lĩnh vực hoạt động, làm việc của tập thể mà Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, Trưởng các Ban của Đảng và tương đương ở trung ương, Tổng Kiểm toán Nhà nước, lãnh đạo cơ quan trung ương của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền quyết định tương ứng.