Các công việc của Luật sư khi nhận bào chữa cho bị cáo trong vụ án hình sự

Xã hội ngày càng phát triển, các mối quan hệ trong xã hội vì thế cũng đòi hỏi đến sự đảm bảo pháp lý cao hơn. Cũng từ đó, Luật sư ngày càng khẳng định được vai trò, vị trí của mình. Bào chữa là một trong những chức năng quan trọng của Luật sư, góp phần tìm ra sự thật khách quan của vụ án hình sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội.

Vai trò của Luật sư trong vụ án hình sự 

Luật sư có vai trò rất quan trọng trong hoạt động tố tụng hình sự. Luật sư dù với vai trò người bào chữa hay người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp thì đều là “chỗ dựa tinh thần” cho thân chủ tại Tòa, giúp bị cáo hay bị hại ổn định tâm lý; từ đó bình tĩnh, sáng suốt trình bày. Đồng thời, Luật sư phải “phát huy năng lực, sử dụng kiến thức chuyên môn, các kỹ năng nghề nghiệp cần thiết hợp pháp để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích của khách hàng” (theo Quy tắc 3 Bộ quy tắc đạo đức, ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam); điều này thể hiện chủ yếu ở phần tranh tụng thông qua bản luận cứ bào chữa hay bản luận cứ bảo vệ của Luật sư, những lập luận, lý lẽ tranh luận “sắc bén” với các bên (nhất là với bên công tố, bên người tham gia tố tụng có quyền lợi đối lập nhau) và các tài liệu, chứng cứ thu thập được có lợi cho khách hàng.

Thủ tục nhờ Luật sư bào chữa trong vụ án hình sự 

Để trở thành người bào chữa cho người bị buộc tội (người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo) trong một vụ án, Luật sư phải được Cơ quan tiến hành tố tụng tiếp nhận việc đăng ký bào chữa. 

Theo Điều 78 BLTTHS 2015, khi tiến hành đăng ký bào chữa cho bị cáo trong vụ án hình sự, Luật sư phải xuất trình các giấy tờ sau:

+ Thẻ Luật sư kèm theo bản sao có chứng thực;

+ Giấy yêu cầu Luật sư của người bị buộc tội hoặc của người đại diện, người thân thích của người bị buộc tội.

Trường hợp chỉ định người bào chữa quy định tại Điều 76 (chỉ định người bào chữa), Luật sư xuất trình thẻ Luật sư kèm theo bản sao có chứng thực và văn bản cử Luật sư của tổ chức hành nghề Luật sư nơi Luật sư đó hành nghề hoặc văn bản phân công của Đoàn Luật sư đối với Luật sư hành nghề là cá nhân. 

Công việc của Luật sư khi nhận bào chữa cho bị cáo trong vụ án hình sự 

Trong giai đoạn Cơ quan công an giải quyết tố giác, tin báo tội phạm 

Trong giai đoạn này, Luật sư được đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật; và có quyền kiểm tra, đánh giá cũng như trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan đó. Luật sư cũng có thể yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá. 

Đặc biệt, Luật sư được có mặt khi lấy lời khai người bị tố giác. Nếu được điều tra viên hoặc kiểm sát viên đồng ý thì họ được gặp và hỏi người bị tố giác, người bị giữ. Sau mỗi lần lấy lời khai của người có thẩm quyền kết thúc thì Luật sư của người bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố có quyền hỏi người bị tố giác. Họ còn có quyền có mặt khi đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói của người bị tố giác; khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. 

Ở giai đoạn này, Luật sư được sử dụng những biện pháp mà mà pháp luật quy định để hướng dẫn thân chủ về thủ tục pháp lý và trình tự tố tụng. Qua đó, giúp ổn định tinh thần của người bị tố giác, bị yêu cầu khởi tố, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ cũng như góp phần giúp cơ quan điều tra trong quá trình xác minh để tìm ra sự thật khách quan.

Trong giai đoạn điều tra, truy tố vụ án hình sự 

Trong giai đoạn điều tra, Luật sư có thể có mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can. Nếu người có thẩm quyền tiến hành lấy lời khai, hỏi cung đồng ý; Luật sư có thể được hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có thẩm quyền kết thúc; Luật sư có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, cũng như được gặp bị can, bị cáo, thu thập và xuất trình tài liệu, đồ vật, nghiên cứu hồ sơ vụ án. 

Sau khi có cáo trạng của Viện kiểm sát và chuyển sang giai đoạn truy tố, trường hợp không đồng ý với một phần hoặc toàn bộ cáo trạng và có các căn cứ để cho rằng vụ án chưa được làm rõ; Luật sư có quyền kiến nghị trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng như đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng thu thập bổ sung, đánh giá, xem xét lại các chứng cứ, giám định bổ sung, giám định lại. 

Trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự 

Khi bắt đầu phiên tòa 

Trong giai đoạn này, Luật sư có quyền đề nghị Chủ tọa phiên tòa thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên, Thư ký Tòa án, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật khi có căn cứ xác định trong số họ có thể có người không trung thực, khách quan trong quá trình giải quyết vụ án, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của thân chủ.

Luật sư cũng cần để ý đến các biện pháp bảo đảm cho người làm chứng trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến vụ án. Luật sư khi thấy cần thiết và có căn cứ để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của thân chủ tại phiên tòa có thể yêu cầu Chủ tọa phiên tòa triệu tập thêm người làm chứng hoặc yêu cầu đưa thêm vật chứng, tài liệu ra xem xét; yêu cầu hoãn phiên tòa nếu có người tham gia tố tụng vắng mặt hoặc tuy có mặt tại phiên tòa nhưng vì lý do sức khỏe không thể tham gia tố tụng.

Thủ tục tranh tụng tại phiên tòa 

Xét hỏi 

Trong giai đoạn này, Luật sư sẽ lên danh mục các nội dung cần hỏi với từng bị cáo, bị hại, đương sự hoặc người đại diện của họ; người làm chứng (nếu có) trong vụ án. Khi hỏi xong, nếu Luật sư thấy còn có những tình tiết phát sinh cần làm sáng tỏ thì có quyền đề nghị Chủ tọa phiên tòa hỏi thêm.

Luật sư có thể yêu cầu Hội đồng xét xử xem xét vật chứng; nghe, xem nội dung được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; xem xét tại chỗ; trình bày, công bố báo cáo, tài liệu của cơ quan, tổ chức; hỏi người giám định, người định giá tài sản (nếu có) khi có nội dung mâu thuẫn, có dấu hiệu vi pham tố tụng hình sự,… Luật sư cũng có quyền trình bày nhận xét của mình về kết luận liên quan đến các nội dung đó. 

Tranh luận 

Khi Kiểm sát viên luận tội, Luật sư cần tập trung lắng nghe để xác định được các vấn đề chưa thỏa đáng trong luận tội và đề nghị kết tội của Kiểm sát viên; qua đó, chuẩn bị nội dung tranh luận với Kiểm sát viên. 

Khi tranh luận tại phiên tòa, Luật sư có quyền trình bày ý kiến, đưa ra chứng cứ, tài liệu và lập luận của mình để đối đáp với Kiểm sát viên về những nội dung tranh luận nêu trên. Kiểm sát viên phải đưa ra chứng cứ, tài liệu và lập luận để đối đáp đến cùng từng ý kiến của Luật sư tại phiên tòa. 

Nghị án và tuyên án 

Sau khi Tòa tuyên án, nếu Luật sư nhận thấy bản án không phản ánh khách quan, đầy đủ các nội dung thực tế xảy ra tại phiên tòa cũng như trong toàn bộ các giai đoạn tố tụng giải quyết vụ án; Luật sư có thể kháng cáo bản án cho bị cáo là người dưới 18 tuổi hoặc người có khiếm khuyết về thể chất và tư vấn cho bị cáo thực hiện việc kháng cáo để thực hiện quyền của mình được pháp luật cho phép và công nhận. 

Có thể thấy, Luật sư có vai trò rất quan trọng trong vụ án hình sự. Họ là “chỗ dựa tinh thần” cho bị cáo, đồng thời cũng là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị cáo.