Quy định của pháp luật hiện hành về luật sư chỉ định

Đối với các vụ án hình sự, người bị buộc tội có thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thông qua luật sư bào chữa. Tuy nhiên trong một số trường hợp đặc biệt như: người bị buộc tội dưới 18 tuổi, có nhược điểm về thể chất, về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình mà không có người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền phải chỉ định người bào chữa để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội. Người bào chữa là luật sư trong các trường hợp đó gọi là luật sư chỉ định. Vậy khi nào cần luật sư chỉ định? Các quyền và nghĩa vụ của luật sư chỉ định được quy định thế nào? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết sau đây.

Các trường hợp chỉ định luật sư tham gia bào chữa

Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 76 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015:

“1.Trong các trường hợp sau đây nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ không mời người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ:

a) Bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình;

b) Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi.”

Nếu thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 76 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải yêu cầu hoặc đề nghị các tổ chức sau đây cử người bào chữa. Cụ thể: 

“a) Đoàn luật sư phân công tổ chức hành nghề luật sư cử người bào chữa;

b) Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước cử Trợ giúp viên pháp lý, luật sư bào chữa cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý;

c) Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cử bào chữa viên nhân dân bào chữa cho người bị buộc tội là thành viên của tổ chức mình.” (khoản 2 Điều 76 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015)

Vậy luật sư tham gia bào chữa theo quy định tại Điều 76 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 gọi là luật sư chỉ định.

Quyền và nghĩa vụ của luật sư chỉ định

Quyền của luật sư chỉ định

Luật sư chỉ định có đầy đủ các quyền của người bào chữa theo quy định tại khoản 1 Điều 73 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 như sau:

a) Gặp, hỏi người bị buộc tội;

b) Có mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can và nếu người có thẩm quyền tiến hành lấy lời khai, hỏi cung đồng ý thì được hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có thẩm quyền kết thúc thì người bào chữa có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can;

c) Có mặt trong hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói và hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật này;

d) Được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng báo trước về thời gian, địa điểm lấy lời khai, hỏi cung và thời gian, địa điểm tiến hành hoạt động điều tra khác theo quy định của Bộ luật này;

đ) Xem biên bản về hoạt động tố tụng có sự tham gia của mình, quyết định tố tụng liên quan đến người mà mình bào chữa;

e) Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật; đề nghị thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế;

g) Đề nghị tiến hành hoạt động tố tụng theo quy định của Bộ luật này; đề nghị triệu tập người làm chứng, người tham gia tố tụng khác, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

h) Thu thập, đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

i) Kiểm tra, đánh giá và trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

k) Đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập chứng cứ, giám định bổ sung, giám định lại, định giá lại tài sản;

l) Đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa từ khi kết thúc điều tra;

m) Tham gia hỏi, tranh luận tại phiên tòa;

n) Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

o) Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án nếu bị cáo là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất theo quy định của Bộ luật này.

Đây là những quy định tiền đề giúp cho luật sư thực hiện hoạt động bào chữa tại phiên tòa. Ngoài ra tại phiên tòa, luật sư thực hiện hoạt động bào chữa trên cơ sở các quyền quy định tại Điều 307, 309, 310, 311, 312, 314, 315, 316, 320, 322 Mục V Chương XXI Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. 

Nghĩa vụ của luật sư chỉ định

Khi trở thành luật sư chỉ định, luật sư phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ theo quy định tại khoản 2 Điều 73 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 như sau:

“a) Sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết xác định người bị buộc tội vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo;

b) Giúp người bị buộc tội về mặt pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ;

c) Không được từ chối bào chữa cho người bị buộc tội mà mình đã đảm nhận bào chữa nếu không vì lý do bất khả kháng hoặc không phải do trở ngại khách quan;

d) Tôn trọng sự thật; không được mua chuộc, cưỡng ép hoặc xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật;

đ) Có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án; trường hợp chỉ định người bào chữa theo quy định tại khoản 1 Điều 76 của Bộ luật này thì phải có mặt theo yêu cầu của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát;

e) Không được tiết lộ bí mật điều tra mà mình biết khi thực hiện bào chữa; không được sử dụng tài liệu đã ghi chép, sao chụp trong hồ sơ vụ án vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

g) Không được tiết lộ thông tin về vụ án, về người bị buộc tội mà mình biết khi bào chữa, trừ trường hợp người này đồng ý bằng văn bản và không được sử dụng thông tin đó vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.”

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định chặt chẽ về các quyền cũng như nghĩa vụ của người bào chữa giúp góp phần giải quyết vụ án một cách nhanh chóng, đúng pháp luật và trên hết chính là thực hiện đúng vai trò của luật sư khi được chỉ định tham gia bào chữa