Luật giao thông đường bộ 2022 về xe không chính chủ?

Đến thời điểm hiện tại, chưa có văn bản pháp luật nào giải thích về "xe không chính chủ". Tuy nhiên cụm từ này thường khiến người điều khiển phương tiện giao thông hiểu lầm rằng đi "xe chính chủ" là cá nhân, tổ chức chỉ được điều khiển phương tiện giao thông đăng ký dưới tên của mình, nếu không sẽ bị phạt. Đây là một cách hiểu hoàn toàn sai lầm. Trong bài viết dưới đây, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ về vấn đề này.

Các trường hợp phải thực hiện việc sang tên xe máy, ô tô

Khoản 4 Điều 6 Thông tư số 58/2020/TT-BCA ngày 16 tháng 6 năm 2020 của Bộ Công an về quy trình cấp, thu hồi đăng ký, biển số phương tiện giao thông cơ giới đường bộ quy định:

"Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày làm giấy tờ chuyển quyền sở hữu xe thì tổ chức, cá nhân mua, được điều chuyển, cho, tặng, được phân bổ, thừa kế xe phải đến cơ quan đăng ký xe làm thủ tục cấp đăng ký, biển số."

Theo đó, trong thời gian 30 ngày kể từ thời điểm chuyển quyền sở hữu xe, người, tổ chức được chuyển quyền sở hữu bắt buộc phải thực hiện thủ tục sang tên trên giấy tờ xe. Các trường hợp chuyển quyền sở hữu, bao gồm: mua, được điều chuyển, cho, tặng, được phân bổ, thừa kế xe.

Trường hợp mượn xe của người khác để tham gia giao thông không xuất hiện hành vi chuyển quyền sở hữu xe. Do đó, người điểu khiển xe mượn của người khác không bị coi là điều khiển xe không chính chủ.

Xử phạt vi phạm hành chính khi không thực hiện thủ tục sang tên

Trường hợp không thực hiện thủ tục sang tên trong 30 ngày, cá nhân, tổ chức được chuyển quyền sở hữu xe sẽ bị phạt như sau:

- Đối với xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô: Phạt tiền từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng đối với cá nhân, từ 800.000 đồng đến 1.200.000 đồng đối với tổ chức là chủ xe mô tô, xe gắn máy và các loại xe tương tự xe mô tô không làm thủ tục đăng ký sang tên xe (để chuyển tên chủ xe trong Giấy đăng ký xe sang tên của mình) theo quy định (Điểm a Khoản 4 Điều 30 Nghị định 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt)

- Đối với xe ô tô, máy kéo, xe máy chuyên dùng, các loại xe tương tự xe ô tô: Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 4.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng đối với tổ chức là chủ xe ô tô, máy kéo, xe máy chuyên dùng và các loại xe tương tự xe ô tô không làm thủ tục đăng ký sang tên xe (để chuyển tên chủ xe trong Giấy đăng ký xe sang tên của mình) theo quy định.

Như vậy, có thể khẳng định rằng: Người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ chỉ bị phạt khi có sự chuyển quyền sở hữu xe xảy ra, người được chuyển sở hữu xe là người điều kiển xe đó và họ không thực hiện thủ tục sang tên theo đúng quy định pháp luật.

Trên thực tế, người tham gia giao thông có thể điều khiển phương tiện là xe mượn từ người thân, bạn bè,... Trong trường hợp này, không có sự chuyển quyền sở hữu xe xảy ra. Nên, người điều khiển xe mượn từ người khác không bị xử phạt với lỗi điều khiển xe không chính chủ.

Khoản 10 Điều 80 Nghị định 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt quy định:

"10. Việc xác minh để phát hiện hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 4, điểm l khoản 7 Điều 30 Nghị định này chỉ được thực hiện thông qua công tác điều tra, giải quyết vụ tai nạn giao thông; qua công tác đăng ký xe."

Tức là hành vi không làm thủ tục đăng ký sang tên xe máy, ô tô chỉ bị xử phạt nếu được xác minh để phát hiện hành vi vi phạm trong 02 trường hợp:

- Trường hợp thứ nhất: thông qua công tác điều tra, giải quyết vụ tai nạn giao thông;

- Trường hợp thứ hai: qua công tác đăng kí xe.

Vì vậy, lỗi đi xe không chỉ chủ chỉ được xử phạt trong trường hợp có tai nạn giao thông xảy ra hoặc công tác. Các trường hợp mượn xe người khác để tham gia giao thông không bị xử lý vi phạm hành chính về lỗi "đi xe không chính chủ".

Điều khiển xe mượn của người khác gây tai nạn giao thông có phải chịu trách nhiệm hay không?

Điều 584 Bộ luật dân sự quy định Căn cứ pháp sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại là:

"Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác."

Theo đó, trường hợp người điều khiển xe mượn của người khác gây tai nạn giao thông có trách nhiệm bồi thường thiệt hại xảy ra.

Căn cứ quy định tại Điều 601 Bộ luật dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24 tháng 11 năm 2015: Phương tiện giao thông vận tải cơ giới thuộc nguồn nguy hiểm cao độ.

Phương tiện giao thông vận tải cơ giới gồm xe ô tô; máy kéo; rơ moóc hoặc sơ mi rơ moóc được kéo bởi xe ô tô, máy kéo; xe mô tô hai bánh; xe mô tô ba bánh; xe gắn máy (kể cả xe máy điện) và các loại xe tương tự.

Khoản 2 Điều 601 Bộ luật dân sự quy định: Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Tức là chủ xe gây tai nạn có trách nhiệm bồi thường thiệt hại xảy ra. Trong trường hợp, đã có hành vi chuyển quyền sở hữu xe xảy ra nhưng người được chuyển quyền chưa làm thủ tục sang tên thì chủ xe trên thực tế không chỉ phải bồi thường thiệt hại xảy ra mà còn bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định tại Điều 30 Nghị định 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt.

Trong trường hợp chủ xe cho người khác mượn xe tham gia giao thông gây tai nạn thì người mượn xe có trách nhiệm bồi thường.

Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định chủ xe bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong hợp:

- Người chủ sở hữu, quản lý phương tiện tham gia giao thông đường bộ mà giao cho người không có giấy phép lái xe hoặc người đang trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá mức quy định hoặc có sử dụng chất ma túy hoặc các chất kích thích mạnh khác hoặc không đủ các điều kiện khác theo quy định của pháp luật điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ gây hậu quả chết người hoặc gây thương tích cho người khác hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng trở lên. (Điều 264 Bộ luật Hình sự - Tội giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ).

- Người nào chịu trách nhiệm trực tiếp về việc điều động hoặc về tình trạng kỹ thuật mà cho phép đưa vào sử dụng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy chuyên dùng rõ ràng không bảo đảm tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật gây hậu quả chết người hoặc gây thương tích cho người khác hoặc gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng trở lên. (Điều 262 Bộ luật Hình sự - Tội đưa vào sử dụng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy chuyên dùng không bảo đảm an toàn)

Chủ sở hữu xe, người chiếm hữu, sử dụng xe phải bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, trừ trường hợp sau đây:

a) Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại;

b) Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Luật Hoàng Anh