Thủ đô là gì? Danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô

Trên thế giới, mỗi đất nước đều có một thủ đô cho riêng mình. Đây không chỉ là trung tâm hành chính mà còn là bộ mặt đại diện cho cả quốc gia khi bạn bè quốc tế nhìn vào. Vậy thủ đô là gì? Thủ đô Hà Nội của Việt nam hình thành từ khi nào? GỌI NGAY tới hotline 0908308123 để được Luật sư tư vấn miễn phí và cung cấp dịch vụ luật sư giỏi nhanh chóng - hiệu quả hoặc tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ điều này theo Luật Thủ đô số 25/2012/QH13 được Quốc hội lần thứ 13 thông qua ngày 21 tháng 11 năm 2012 (sau đây được gọi là Luật Thủ đô năm 2012).

Thủ đô là gì?

Căn cứ theo khoản 2 Điều 2 Luật Thủ đô năm 2012 ghi nhận như sau:

“2. Thủ đô là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, nơi đặt trụ sở của các cơ quan trung ương của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế; là trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước.”

Có thể thấy, thủ đô thường là nơi đặt phần lớn hoặc tất cả các cơ quan quyền lịch chính của một quốc gia như: cơ quan hành pháp, lập pháp, cơ quan tư pháp tối cao, ngân hàng trung ương.

Thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Khoản 1 Điều 2 Luật Thủ đô năm 2012 quy định:

“1. Thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Hà Nội.  “

Hà Nội là thủ đô, thành phố trực thuộc trung ương và là một đô thị loại đặc biệt của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hà Nội nằm về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, với địa hình bao gồm vùng đồng bằng trung tâm và vùng đồi núi ở phía bắc và phía tây thành phố.

Với vai trò thủ đô, Hà Nội là nơi tập trung nhiều địa điểm văn hóa giải trí, công trình thể thao quan trọng của đất nước, đồng thời cũng là địa điểm được lựa chọn để tổ chức nhiều sự kiện chính trị và thể thao quốc tế. Đây là nơi tập trung nhiều làng nghề truyền thống, đồng thời cũng là một trong ba vùng tập trung nhiều hội lễ của miền Bắc Việt Nam.

Theo đó, hiện nay biểu tượng của Thủ đô là hình ảnh Khuê Văn Các tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Đây là quần thể di tích đa dạng phong phú hàng đầu của Thành phố Hà Nội. Khuê văn các (nghĩa là "gác vẻ đẹp của sao Khuê") là một lầu vuông tám mái, bao gồm bốn mái thượng và bốn mái hạ, cao gần chín thước, do Tổng trấn Nguyễn Văn Thành triều Nguyễn đương thời cho xây dựng vào năm 1805.

Gác Khuê Văn vốn là nơi xưa kia dùng để họp bình những bài văn hay của các sĩ tử đã thi trúng khoa thi hội. Gác nhỏ, kiến trúc giản dị nhưng tao nhã, đặc biệt lại được chọn dựng giữa những cây cổ thụ xanh tốt, cạnh giếng Thiên Quang đầy nước trong in bóng gác.

Sự ra đời của Thủ đô Hà Nội

Hà Nội được biết đến qua các thời kỳ lịch sử dưới các tên gọi tiêu biểu như: Cổ Loa trong thời kỳ tiền Thăng Long; Thăng Long trong thời nhà Hậu Lý và nhà Trần; Đông Kinh trong thời nhà Hậu Lê và nhà Mạc.

Di tích Hoàng Thành Thăng Long, Hà Nội

Tên gọi “Hà Nội” bắt đầu được dùng làm địa danh ở Việt Nam từ năm Minh Mạng thứ 12 (năm 1831) khi có một tỉnh có tên là tỉnh Hà Nội được thành lập ở Bắc Thành.

Nền kinh tế Hà Nội nửa đầu thế kỷ XIX cũng khác biệt so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về nông nghiệp, còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ thương mại, thủ công làm nên bộ mặt của đô thị Hà Nội.

Ngày 1 tháng 10 năm 1888, vua Đồng Khánh ký chỉ dụ cắt toàn bộ huyện Thọ Xương và một phần huyện Vĩnh Thuận của tỉnh Hà Nội làm nhượng địa cho Pháp để Pháp thành lập thành phố Hà Nội.

Năm 1976, Hà Nội trở thành thủ đô của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Sau những năm chiến tranh, Hà Nội tiếp tục giữ vai trò thủ đô của quốc gia Việt Nam thống nhất. Hà Nội đã được UNESCO trao danh hiệu "Thành phố vì hòa bình" vào ngày 16 tháng 7 năm 1999.

Trách nhiệm của Thủ đô

Dù đã hơn một nghìn năm tuổi, nhưng Hà Nội vẫn đang trong quá trình phát triển, nhất là khi vừa trải qua những năm chiến tranh gian khổ. Để trở thành một Thủ đô văn minh, hiện đại, xứng đáng là đầu não chính trị - hành chính, trung tâm lớn về văn hoá, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao lưu quốc tế của cả nước, Hà Nội còn rất nhiều việc phải làm. Theo đó, trách nhiệm của Thủ đô được thể hiện qua các nội dung sau:

- Xây dựng, phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại, tiêu biểu cho cả nước.

- Bảo đảm an toàn, thuận lợi cho hoạt động của các cơ quan trung ương của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế và cho việc tổ chức các chương trình, sự kiện quốc gia, quốc tế trên địa bàn Thủ đô.

- Chủ động phối hợp và hỗ trợ các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong Vùng Thủ đô và cả nước thông qua việc mở rộng các hình thức liên kết, hợp tác cùng phát triển.

- Chủ động, tích cực mở rộng quan hệ, hợp tác hữu nghị với thủ đô các nước, tranh thủ các nguồn lực bên ngoài để xây dựng, phát triển Thủ đô; tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan, tổ chức, nhân dân Thủ đô tham gia các hoạt động giao lưu và hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa - xã hội, giáo dục, khoa học và công nghệ.

Trách nhiệm trong việc xây dựng, phát triển và bảo vệ Thủ đô

Thủ đô là nơi kết tinh và toả sáng nền văn hoá của một vùng đất, của một dân tộc. Quan sát diện mạo và nghiên cứu đời sống ở Thủ đô có thể hiểu, về cơ bản, đặc sắc văn hoá và sức sống của một đất nước, một dân tộc. Trong thời kỳ hiện đại, toàn dân, toàn quốc đều có trách nhiệm xây dựng, phát triển và bảo vệ bộ mặt của tổ quốc, cụ thể:

- Xây dựng, phát triển và bảo vệ Thủ đô là nhiệm vụ thường xuyên, trực tiếp của các cấp chính quyền và nhân dân thành phố Hà Nội; là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, các lực lượng vũ trang và nhân dân cả nước.

- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên động viên mọi tầng lớp nhân dân trong nước, người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng, phát triển và bảo vệ Thủ đô.

- Nhà nước ưu tiên đầu tư và có chính sách thu hút các nguồn lực để phát huy tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô, Vùng Thủ đô nhằm xây dựng, phát triển và bảo vệ Thủ đô.

Danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô

Danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô được trao tặng cho người nước ngoài có đóng góp trong việc xây dựng, phát triển Thủ đô hoặc trong việc mở rộng, tăng cường tình đoàn kết hữu nghị, quan hệ hợp tác quốc tế của Thủ đô.

Theo đó, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội quy định thẩm quyền, điều kiện, thủ tục tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô.

Ví dụ: Ngày 3/12/2019. UBND Thành phố Hà Nội đã tổ chức Lễ trao tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô Hà Nội cho nguyên Đại sứ Romania tại Việt Nam Valeriu Arteni. Theo Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Đức Chung, nguyên Đại sứ Valeriu Arteni đã có 25 năm sống, học tập và công tác tại Việt Nam, giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tình hữu nghị, kết nối văn hóa và giao lưu nhân dân giữa Việt Nam và Romania nói chung cũng như giữa hai Thủ đô nói riêng. Chính quyền và người dân Hà Nội luôn ghi nhận, đánh giá cao những đóng góp của nguyên Đại sứ Valeriu Arteni đã dành cho thành phố.

Chủ tịch UBND TP Hà Nội hy vọng, việc trao tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô Hà Nội sẽ là nguồn động viên, khích lệ cho những đóng góp quan trọng và bền bỉ của nguyên Đại sứ Valeriu Arteni thời gian qua.

Điều kiện tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô

Hiện nay, điều kiện được tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô đã được quy định chi tiết tại Nghị quyết số 10/2013/NQ-HĐND ngày 17 tháng 7 năm 2013 của HĐND Thành phố Hà Nội về thẩm quyền, điều kiện, thủ tục tặng danh hiệu công dân danh dự Thủ đô. Cụ thể:

- Người nước ngoài có đóng góp xuất sắc trong sự nghiệp xây dựng, phát triển Thủ đô hoặc mở rộng, tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị, quan hệ hợp tác quốc tế của Thủ đô vì mục tiêu hòa bình, tiến bộ xã hội;

- Tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, luật pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

- Mỗi người được tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô Hà Nội một lần. Không áp dụng hình thức truy tặng.

Hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu công dân danh dự Thủ đô gồm những tài liệu nào?

Các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước giới thiệu và đề nghị Ủy ban nhân dân Thành phố tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô Hà Nội. Thành phần hồ sơ đề nghị xét tặng bao gồm:

- Văn bản của cá nhân hoặc tổ chức đề nghị xét tặng.

- Tờ trình của Thường trực Hội đồng Thi đua – Khen thưởng Thành phố.

Tuy nhiên, người đã được tặng danh hiệu Công dân danh dự Thủ đô Hà Nội nếu vi phạm điều kiện tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, luật pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì sẽ bị thu hồi danh hiệu.

Trên đây là các vấn đề pháp lý cơ bản nhất liên quan đến quy định pháp luật về thủ đô. Nếu như có thắc mắc hoặc có vấn đề nào chưa rõ, đừng ngần ngại liên hệ với Công ty Luật Hoàng Anh qua số hotline: 0908 308 123 để trao đổi và làm rõ thêm.