Bên nhận tài sản có nghĩa vụ gì?

1.Căn cứ pháp luật

Bên nhận tài sản có thể là bên thuê vận chuyển hoặc là bên thứ ba được bên thuê vận chuyển chỉ định nhận tài sản. Việc chuyển giao tài sản cho bên chủ thể có quyền nhận tài sản ảnh hưởng tới việc xem xét việc hoàn thành nghĩa vụ của bên vận chuyển. Do đó, để tiếp nhận tài sản từ bên vận chuyển, bên nhận tài sản phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Điều 539 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về nghĩa vụ của bên nhận tài sản như sau:

“Điều 539. Nghĩa vụ của bên nhận tài sản
1. Xuất trình cho bên vận chuyển vận đơn hoặc chứng từ vận chuyển tương đương khác và nhận tài sản đúng thời hạn, địa điểm đã thỏa thuận.
2. Chịu chi phí xếp, dỡ tài sản vận chuyển, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
3. Thanh toán chi phí hợp lý phát sinh do việc chậm tiếp nhận tài sản.
4. Trường hợp bên nhận tài sản là người thứ ba được bên thuê vận chuyển chỉ định thì phải thông báo cho bên thuê vận chuyển về việc nhận tài sản và thông tin cần thiết khác theo yêu cầu của bên thuê vận chuyển”

2.Nội dung

Bên vận chuyển không chỉ có nghĩa vụ di dời tài sản từ địa điểm này đến địa điểm khác, mà còn có nghĩa vụ chuyển giao tài sản đó cho chủ thể có quyền. Nghĩa vụ của bên vận chuyển chỉ được xem là hoàn thành khi đã chuyển giao tài sản cho bên có quyền nhận tài sản, hoặc gửi giữ tài sản và thông báo cho bên nhận tài sản biết theo quy định tại khoản 3 Điều 538 BLDS năm 2015. Có thể thấy, chủ thể có quyền nhận tài sản mang tính chất quyết định đến việc hoàn thành nghĩa vụ của bên vận chuyển, ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên. Bên nhận tài sản có quyền nhận tài sản khi đáp ứng các nghĩa vụ sau:
-Một là, nghĩa vụ xuất trình vận đơn, chứng từ vận chuyển tương đương. Nghĩa vụ này phát sinh khi tại thời điểm giao kết hợp đồng bên vận chuyển ký phát cho bên gửi tài sản những loại chứng từ này. Giấy tờ này không chỉ có chứng năng xác nhận việc bên vận chuyển đã nhận tài sản từ bên thuê vận chuyển mà còn là căn cứ để xác nhận quyền sở hữu của chủ thể nhận tài sản. Theo đó, chủ thể nào nắm giữ chứng từ vận chuyển chính là chủ thể có quyền nhận tài sản. Tuy nhiên, trường hợp này thường chỉ áp dụng trong giao lưu hàng hóa quốc tế, hoặc vận chuyển tài sản có quy mô lớn giữa các chủ thể thực hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh với nhau. Còn thông thường trong đời sống hàng ngày, bên thuê vận chuyển khi giao kết hợp đồng đã cung cấp cho bên vận chuyển các thông tin liên quan đến bên nhận tài sản như: họ tên, số điện thoại, địa chỉ. Và bên vận chuyển chỉ cần chuyển giao tài sản theo đúng thông tin mà bên gửi tài sản đã cung cấp. 
-Hai là, nghĩa vụ nhận tài sản tại đúng địa điểm vào đúng thời hạn đã thỏa thuận. Bên vận chuyển có nghĩa vụ vận chuyển tài sản đến đúng địa điểm vào đúng thời hạn đã thỏa thuận. Do đó, làm phát sinh nghĩa vụ của bên nhận tài sản trong việc kịp thời tiếp nhận thực hiện nghĩa vụ. Việc chậm tiếp nhận tài sản có thể ảnh hưởng đến lợi ích của các bên, vì vậy, nếu bên nhận tài sản vi phạm nghĩa vụ này thì sẽ được xử lý theo quy định tại khoản 3 Điều 538 BLDS năm 2015.
-Ba là, nghĩa vụ chịu chi phí xếp, dỡ tài sản. Nghĩa vụ này phụ thuộc vào thỏa thuận trong hợp đồng vận chuyển của bên vận chuyển và bên thuê vận chuyển. Khi xác lập hợp đồng các bên có thể thỏa thuận về  phạm vi nghĩa vụ của bên vận chuyển, theo đó bên vận chuyển có thể chịu trách nhiệm xếp, dỡ hàng hoặc chỉ có nghĩa vụ vận chuyển hàng đến địa điểm thỏa thuận và nghĩa vụ xếp, dỡ dàng thuộc về bên nhận tài sản. Khi đó, bên nhận tài sản phải thanh toán các khoản phí cho việc xếp, dỡ hàng bao gồm: chi phí thuê nhân công, máy móc, chi phí cho chỗ chứa hàng,….Trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Tuy nhiên, trong trường hợp bên vận chuyển chịu nghĩa vụ xếp, dỡ hàng nếu chỉ nhìn bề ngoài thì bên vận chuyển phải thanh toán các khoản phí này. Nhưng nếu xét theo bản chất của hoạt động cung ứng dịch vụ vận tải, dù các bên có thỏa thuận về việc bên vận chuyển phải thực hiện nghĩa vụ này hay không, thì  chi phí cho việc xếp, dỡ hàng vẫn do bên thuê vận chuyển hoặc bên thứ ba được chỉ định nhận tài sản chịu. Bởi, trong hợp đồng vận chuyển tài sản, bên thuê vận chuyển phải thanh toán cho bên vận chuyển một khoản cước phí. Cước phí đó đã bao gồm cả chi phí cho việc xếp dỡ hàng (nếu có).
-Bốn là, nghĩa vụ thanh toán chi phí phát sinh do việc chậm tiếp nhận thực hiện nghĩa vụ. Quy định này thực chất là hệ quả của việc bên nhận tài sản vi phạm nghĩa vụ tiếp nhận tài sản tại đúng địa điểm theo đúng thời hạn thỏa thuận. Căn cứ theo khoản 3 Điều 538 BLDS năm 2015 thì bên  nhận tài sản phải chịu các khoản chi phí phát sinh từ việc gửi giữ tài sản của bên vận chuyển. Chậm tiếp nhận thực hiện nghĩa vụ là lỗi của bên có quyền, trong trường hợp này là bên nhận tài sản. Chính vì vậy, chi phí của việc gửi giữ phải do bên nhận tài sản thanh toán. Đây là trách nhiệm mà họ phải gánh chịu khi vi phạm trong việc tiếp nhận thực hiện nghĩa vụ từ bên vận chuyển.
-Năm là, nghĩa vụ thông báo cho bên thuê vận chuyển biết về việc nhận tài sản và thông tin cần thiết khác. Nghĩa vụ này phát sinh với bên nhận tài sản là bên thứ ba được bên thuê vận chuyển chỉ định, và bên thuê vận chuyển có yêu cầu bên thứ ba phải thông báo. Thực chất nghĩa vụ này là cơ sở để xem xét việc hoàn thành nghĩa vụ của bên vận chuyển. Bởi bên thứ ba không trực tiếp tham gia ký kết hợp đồng vận chuyển, mà chỉ có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến quá trình vận chuyển tài sản của bên vận chuyển. Hợp đồng được ký kết giữa bên thuê vận chuyển và bên vận chuyển. Theo đó, các thông tin mà bên thứ ba cung cấp có thể liên quan đến số lượng tài sản, loại tài sản, chất lượng tài sản, thời hạn nhận tài sản,….đây đều là những nội dung mà bên thuê vận chuyển và bên vận chuyển đã có thỏa thuận từ trước. Bên thuê vận chuyển dựa trên những thông tin mà bên thứ ba cung cấp và nội dung hợp đồng để xem xét bên vận chuyển có hành vi vi phạm nghĩa vụ hay không.
Có thể thấy, nghĩa vụ của bên nhận tài sản không đối ứng với quyền của bên giao tài sản mà lại đối ứng trực tiếp với quyền nhận tài sản của họ. Những quy định này cũng là cơ sở để giải quyết tranh chấp nếu có.

Luật Hoàng Anh