Hậu quả của giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện là gì?

Phạm vi thẩm quyền đại diện là giới hạn quyền, nghĩa vụ, theo đó người đại diện nhân danh người được đại diện xác lập, thực hiện giao dịch dân sự với người thứ ba. Người đại diện thực hiện đại diện trong phạm vi thẩm quyền của mình, làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của người được đại diện với người thứ ba trong giao dịch dân sự do mình đại diện. Vậy nếu người đại diện vượt quá thẩm quyền đại diện của mình thì sẽ như thế nào? Pháp luật quy định gì về hậu quả của giao dịch dân sự do người đại diện vượt quá phạm vi đại diện xác lập, thực hiện? Bài viết này sẽ làm rõ vấn đề trên theo quy định của Bộ luật dân sự 2015.

Phạm vi đại diện của người đại diện được xác định theo quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, theo điều lệ của pháp nhân, theo nội dung ủy quyề hoặc theo quy định khác của pháp luật. Hậu quả của giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện được quy định như sau:

“Điều 143. Hậu quả của giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện

1. Giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của người được đại diện đối với phần giao dịch được thực hiện vượt quá phạm vi đại diện, trừ một trong các trường hợp sau đây:

a) Người được đại diện đồng ý;

b) Người được đại diện biết mà không phản đối trong một thời hạn hợp lý;

c) Người được đại diện có lỗi dẫn đến việc người đã giao dịch không biết hoặc không thể biết về việc người đã xác lập, thực hiện giao dịch dân sự với mình vượt quá phạm vi đại diện.

2. Trường hợp giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của người được đại diện đối với phần giao dịch được xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện thì người đại diện phải thực hiện nghĩa vụ đối với người đã giao dịch với mình về phần giao dịch vượt quá phạm vi đại diện, trừ trường hợp người đã giao dịch biết hoặc phải biết về việc vượt quá phạm vi đại diện mà vẫn giao dịch.

3. Người đã giao dịch với người đại diện có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hoặc hủy bỏ giao dịch dân sự đối với phần vượt quá phạm vi đại diện hoặc toàn bộ giao dịch dân sự và yêu cầu bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp người đó biết hoặc phải biết về việc vượt quá phạm vi đại diện mà vẫn giao dịch hoặc trường hợp quy định tại điểm a khoản 1 Điều này.

4. Trường hợp người đại diện và người giao dịch với người đại diện cố ý xác lập, thực hiện giao dịch dân sự vượt quá phạm vi đại diện mà gây thiệt hại cho người được đại diện thì phải chịu trách nhiệm liên đới bồi thường thiệt hại”.

Thứ nhất, giao dịch dân sự do người đại diện vượt quá thẩm quyền đại diện không làm phát sinh quyền nghĩa vụ của người được đại diện. Theo đó khoản 1 điều 139 Bộ luật dân sự 2015 quy định hậu quả pháp lý của đại diện là: “Giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện với người thứ ba phù hợp với phạm vi đại diện làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại diện”. Trừ các trường hợp: Người được đại diện đồng ý; Người được đại diện biết mà không phản đối trong một thời hạn hợp lý; Người được đại diện có lỗi dẫn đến việc người đã giao dịch không biết hoặc không thể biết về việc người đã xác lập, thực hiện giao dịch dân sự với mình vượt quá phạm vi đại diện. Khi đó quyền, nghĩa vụ của giao dịch vượt quá thẩm quyền đại diện với người thứ ba vẫn phát sinh với người được đại diện.

Thứ hai, người đại diện phải thực hiện nghĩa vụ đối với người đã giao dịch với mình về phần giao dịch vượt quá phạm vi đại diện, trừ trường hợp người đã giao dịch biết hoặc phải biết về việc vượt quá phạm vi đại diện mà vẫn giao dịch. Quy định nhằm bảo vệ quyền lợi cho người thứ ba trong giao dịch.

Thứ ba, trách nhiệm bồi thường của người đại diện vượt quá thẩm quyền đại diện. Để ngăn chặn thiệt hại xảy ra, người thứ ba có quyền đơn phương chấm dứt hoặc hủy bỏ phần giao dịch dân sự vượt quá thẩm quyền đã xác lập và yêu cầu người đại diện bồi thường nếu xảy ra thiệt hại (trừ trường hợp người đó biết hoặc phải biết về việc vượt quá phạm vi đại diện mà vẫn giao dịch, hoặc người đại diện đã đồng ý với phần giao dịch vượt quá thẩm quyền).

Thứ tư, bảo vệ quyền lợi của người được đại diện trong trường hợp người đại diện vượt quá thẩm quyền và người thứ ba cố tình xác lập, thực hiện giao dịch nhằm gây bất lợi cho người được đại diện. Khi đó người đại diện và người thứ ba phải liên đới chịu trách nhiệm bồi thường những thiệt hại đã gây ra cho người được đại diện.

Trên đây là những quy định của pháp luật về hậu quả của giao dịch dân sự do người đại vượt quá phạm vi đại diện xác lập, thực hiện.

Luật Hoàng Anh