Hủy bỏ hợp đồng do chậm thực hiện nghĩa vụ?

1.Căn cứ pháp lý

Chậm thực hiện nghĩa vụ bị coi là hành vi vi phạm nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ với bên có quyền. Theo đó, bên có quyền có thể hủy bỏ hợp đồng. Việc hủy bỏ hợp đồng của bên có quyền trong trường hợp chậm thực hiện nghĩa vụ phải được thực hiện theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Điều 424 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định hủy bỏ hợp đồng do chậm thực hiện nghĩa vụ như sau:

“Điều 424. Hủy bỏ hợp đồng do chậm thực hiện nghĩa vụ
1. Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ mà bên có quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ trong một thời hạn hợp lý nhưng bên có nghĩa vụ không thực hiện thì bên có quyền có thể hủy bỏ hợp đồng.
2. Trường hợp do tính chất của hợp đồng hoặc do ý chí của các bên, hợp đồng sẽ không đạt được mục đích nếu không được thực hiện trong thời hạn nhất định mà hết thời hạn đó bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ thì bên kia có quyền hủy bỏ hợp đồng mà không phải tuân theo quy định tại khoản 1 Điều này”

2.Nội dung

-Khi thỏa thuận xác lập nội dung hợp đồng, các bên có thỏa thuận về nghĩa vụ của các bên trong quá trình thực hiện hợp đồng. Nghĩa vụ trong hợp đồng không thể kéo dài mãi mãi, mà chỉ được thực hiện trong một quãng thời gian nhất định do các bên thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật. Thời hạn thực hiện nghĩa vụ được xác định dựa trên đặc điểm, tính chất của hợp đồng và đáp ứng tối đa quyền lợi của các bên. Theo đó, khi nghĩa vụ không được thực hiện theo đúng thời hạn ghi nhận trong hợp đồng (trước hoặc sau) mà không có sự đồng ý, thống nhất ý chí của các bên thì quyền lợi của bên kia sẽ bị ảnh hưởng. Bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ mà bên có quyền yêu cầu thực hiện trong một thời hạn hợp lý nhưng bên có nghĩa vụ không thực hiện thì bên có quyền có thể yêu cầu hủy bỏ hợp đồng. Bên có nghĩa vụ ban đầu không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình, nhưng do mức độ vi phạm nhẹ chưa gây ảnh hưởng lớn đến bên có quyền, dựa trên nguyên tắc thiện chí trong giao kết hợp đồng, pháp luật quy định bên có quyền phải yêu cầu bên có nghĩa vụ thực hiện đúng nghĩa vụ của mình trong một thời gian hợp lý, mà bên có quyền cho rằng quyền lợi của mình được bảo đảm. Tuy nhiên, khi đã gia hạn thêm thời hạn mà bên có nghĩa  vụ vẫn không thực hiện nghĩa vụ của mình thì bên có quyền được hủy bỏ hợp đồng. Trường hợp này, bên có nghĩa vụ đã vi phạm thời hạn thực hiện nghĩa vụ, sự vi phạm này được hiểu là do ý chí chủ quan của chủ thể, không có sự tác động của sự kiện bất khả kháng, hay trở ngại khách quan hoặc lỗi của bên có quyền. Bên có nghĩa thông qua ý chí bằng hành vi của mình đã vi phạm thời hạn thực hiện nghĩa vụ, nên để bảo vệ lợi ích của mình bên có quyền có thể hủy bỏ hợp đồng với bên có nghĩa vụ. Đây là hậu quả bất lợi mà bên có nghĩa vụ phải gánh khi có hành vi vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng.
-Như đã phân tích ở trên, thời hạn thực hiện nghĩa vụ là thời gian do các bên thỏa thuận, trong nhiều hợp đồng do tính chất đặc thù mà nghĩa vụ chỉ có thể thực hiện trong thời gian này, nếu quá thời hạn thì quyền lợi của bên có quyền sẽ không thể đạt được. Ví dụ: A và B ký kết hợp đồng vận chuyển hàng hóa với nhau. Theo đó, B có nghĩa vụ chở 1 tấn sản phẩm động lạnh đến kho của A, các bên đã thỏa thuận thời hạn thực hiện nghĩa vụ cụ thể. Tuy nhiên, khi A nhận hàng từ cảng, B đã đến muộn 1 tiếng, khiến cho khi chở hàng về đến kho thì đã bị hư hỏng nặng. Trường hợp này, do đặc tính của đối tượng mà hợp đồng nhất định phải được thực hiện trong thời hạn nhất định, việc chậm thực hiện nghĩa vụ đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích của bên có quyền. Pháp luật đã quy định, trường hợp do tính chất của hợp đồng hoặc do ý chí của các bên, hợp đồng sẽ không đạt được mục đích nếu không được thực hiện trong thời hạn nhất định mà hết thời hạn đó bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ thì bên kia có quyền hủy bỏ hợp đồng. Có thể nhận thấy, mặc dù cũng là vi phạm thời hạn thực hiện nghĩa vụ, nhưng mức độ vi phạm trong trường hợp này nghiêm trọng hơn rất nhiều, chính vì vậy, bên có quyền được phép hủy bỏ hợp đồng ngay mà không cần phải gia hạn thời thực hiện nghĩa vụ cho bên kia. Do tính chất nghiêm trọng của vấn đề, nên bên có quyền có nghĩa vụ phải chứng minh được do tính chất của hợp đồng hoặc do ý chí của các bên, hợp đồng sẽ không đạt được mục đích nếu không được thực hiện trong thời hạn nhất định, để tránh trường hợp lợi dụng quy định của pháp luật tự ý hủy bỏ hợp đồng, gây bất lợi cho bên vi phạm. Nếu hợp đồng được hủy bỏ, bên có nghĩa vụ phải chịu những hậu quả do hợp đồng bị hủy bỏ.

Luật Hoàng Anh