Phạm vi điều chỉnh của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012

Vi phạm hành chính là loại vi phạm xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội. Mặc dù, tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi thấp hơn tội phạm quy định trong Bộ Luật hình sự nhưng vi phạm hành chính vẫn gây thiệt hại hoặc đe dọa lớn đến lợi ích của Nhà nước, tập thể, lợi ích của cá nhân cũng như lợi ích chung của toàn thể cộng đồng, là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng phạm tội nảy sinh trên các lĩnh vực của đời sống xã hội nếu không được ngăn chạy, xử lý kịp thời. Do đó, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 được ra đời với nhiệm vụ chính là giúp nhà nước quản lý đời sống xã hội một cách hiệu quả với việc định ra các nguyên tắc đặc thù.

Điều 1, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định phạm vi điều chỉnh bao gồm: xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính.

Khoản 1, Điều 2, quy định: Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.

1. Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012

Xử phạt vi phạm hành chính là một khái niệm luật định, quy định tại Khoản 2, Điều 2, là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính.

Về đặc điểm, hoạt động xử phạt vi phạm hành chính gồm 04 đặc điểm sau:

- Xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. Nói cách khác, vi phạm hành chính là cơ sở để tiến hành hoạt động xử phạt vi phạm hành chính. Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, sửa đổi, bổ sung năm 2020 cùng các Nghị định hướng dẫn thi hành đã quy định hành vi vi phạm hành chính, hình thức, biện pháp xử phạt áp dụng với các tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước cụ thể là những cơ sở pháp lý quan trọng để tiến hành hoạt động xử phạt vi phạm hành chính.

- Xử phạt hành chính được tiến hành bởi chủ thể có thẩm quyền theo quy định pháp luật. Luật xử lý vi phạm hành chính và các văn bản pháp luật khác quy định về xử phạt hành chính sẽ giành một chương để quy định về thẩm quyền xử phạt với từng hành vi dựa trên tính chất nặng nhẹ, quyền hạn, nghĩa vụ, mức tiền áp dụng mà xác định được người có thẩm quyền. Mỗi lĩnh vực vi phạm khác nhau thì người có thẩm quyền xử lý khác nhau.

- Xử phạt vi phạm hành chính được tiến hành theo những nguyên tắc, trình tự, thủ tục được quy định trong các văn bản pháp luật về xử lý vi phạm hành chính do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Đó là căn cứ để xác định được người vi phạm làm sai điều gì, quy định ở đâu, người ra quyết định có đúng không theo các bước quy định sẵn để đảm bảo tính hiệu quả của áp dụng pháp luật trong xử lý các hành vi vi phạm.

- Kết quả của hoạt động xử phạt vi phạm hành chính thể hiện ở quyết định xử phạt hành chính, ghi nhận các hình thức, biện pháp xử phạt áp dụng với tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính. Việc quyết định áp dụng biện pháp xử phạt đó thể hiện sự trừng trị nghiêm khắc của nhà nouwsc đối với cá nhân, tổ chức vi phạm. Đồng thời, còn nhắm hướng tới mục đích giáo dục cho mọi người ý thức tuân thủ pháp luật hành chính nói riêng và hệ thống pháp luật khác của Nhà nước ban hành nói chung, ý thức tôn trọng các quy tắc của đời sống cộng đồng, phòng ngừa các vi phạm pháp luật có thể xảy ra.

Về nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính, dựa trên tinh thần của Điều 3, bao gồm 06 nguyên tắc tại Khoản 1:

- Mọi vi phạm hành chính phải được phát hiện, ngăn chặn kịp thời và phải bị xử lý nghiêm minh, mọi hậu quả do vi phạm hành chính gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật.

- Việc xử phạt vi phạm hành chính được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan, đúng thẩm quyền, bảo đảm công bằng, đúng quy định của pháp luật.

- Việc xử phạt vi phạm hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, đối tượng vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng.

- Chỉ xử phạt vi phạm hành chính khi có hành vi vi phạm hành chính do pháp luật quy định.

- Người có thẩm quyền xử phạt có trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân, tổ chức bị xử phạt có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp chứng minh mình không vi phạm hành chính;

- Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.

Về hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp cưỡng chế hành chính khác áp dụng trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính sẽ là “Mỗi vi phạm hành chính được quy định một hình thức xử phạt chính, có thể quy định một hoặc nhiều hình thức xử phạt bổ sung kèm theo.”

2. Quy định về các biện pháp xử lý vi phạm hành chính trong Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012

Xử lý vi phạm hành chính là hoạt động của các chủ thể có thẩm quyen nhân danh Nhà nước, căn cứ vào các quy định của pháp luật hiện hành áp dụng hình thức xử phạt, các biện pháp xử lý hành chính đối với các nhân, tổ chức vi phạm hành chính. Trong các biện pháp xử lý vi phạm hành chính, bao gồm các biện pháp xử lý và biện pháp thay thế xử lý, đều được định nghĩa. Theo đó:

- Biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm, bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

- Biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính là biện pháp mang tính giáo dục được áp dụng để thay thế cho hình thức xử phạt vi phạm hành chính hoặc biện pháp xử lý hành chính đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính, bao gồm biện pháp nhắc nhở, biện pháp giáo dục dựa vào cộng đồng và biện pháp quản lý tại gia đình.

Có thể thấy, mục đích của việc quy định các biện pháp xử lý hành chính là nhằm giáo dục ý thức chấp hành pháp luật của đối tượng vi phạm, giáo dục và tạo điều kiện cho người vi phạm pháp luật trở thành công dân lương thiện, có ích cho xã hội, ngăn ngừa khả năng tái phạm ở họ. Cần lưu ý rằng, việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính có ảnh hưởng rất lớn đến quyền, tự do của đối tượng bị áp dụng .

Về nguyên tắc áp dụng, đảm bảo 04 nguyên tắc sau:

- Cá nhân chỉ bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính nếu thuộc một trong các đối tượng quy định tại các điều 90, 92, 94 và 96 của Luật xử lý vi phạm hành chính.

- Việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính phải được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan, đúng thẩm quyền, bảo đảm công bằng, đúng quy định của pháp luật

- Việc quyết định thời hạn áp dụng biện pháp xử lý hành chính phải căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả vi phạm, nhân thân người vi phạm và tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng;

- Người có thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý hành chính có trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp chứng minh mình không vi phạm hành chính.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về pháp luật xử lý vi phạm hành chính

Luật Hoàng Anh