Tình tiết giảm nhẹ trong xử lý vi phạm hành chính là gì?

Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 không đưa ra định nghĩa về tình tiết giảm nhẹ nhưng, dựa vào nghĩa thuần việt của từ “tình tiết” là những sự việc nhỏ có quan hệ chặt chẽ đối với hành vi vi phạm thì có thể hiểu, “tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hành chính” là những sự việc nhỏ, những chi tiết nhỏ, những tình tiết nhỏ mà sự hiện diện của nó có ý nghĩa trong việc làm giảm mức độ nguy hiểm của xã hội, thể hiện thái độ, khả năng cải tạo, sửa chữa lỗi lầm của người thực hiện hành vi vi phạm, là cơ sở để giảm nhẹ mức phạt của người vi phạm so với mức phạt mà họ phải chịu theo quy định của pháp luật nếu không có tình tiết đó.

Những tình tiết giảm nhẹ Luật Hoàng Anh phân tích dưới đây gồm: Người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại; Người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính; Vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần; Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra; Vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu

1. Người vi phạm hành chính đã có hành vi ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại.

Việc ngăn chặn, làm giảm bớt hậu quả của vi phạm hay tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại là một trong những biểu hiện cho thấy tính ăn năn của người vi phạm hành chính. Khác với ban đầu, họ nhận thức được rằng, những hành vi của mình gây ra là có lỗi, là vi phạm những gì mà pháp luật quy định cho nên, trước tình hình đó, họ thể hiện thái độ “chấp hành” nhằm khắc phục lỗi lầm của mình để mọi thứ diễn ra theo chiều hướng tốt hơn. Với quy định này, phần lớn cho thấy rằng, những chế tài về xử phạt hành chính có khả năng điều chỉnh hành vi của con người theo sự phát triển tích cực, phù hợp với mục đích khi xử phạt luật xử phạt vi  phạm hành chính.

2. Người vi phạm hành chính đã tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi; tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính.

Giống quy định trên, tính tự nguyên luôn là yếu tố mà không phải chủ thể nào cũng có được sau khi chủ thể phát hiện mình bị ra quyết định xử lý vi phạm hành chính. Việc khai báo, thành khẩn hối lỗi cũng như tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính sẽ tạo ra mối tích cực hai chiều trong quan hệ hành chính. Đối với người vi phạm thì được giảm nhẹ mức tiền, giảm nhẹ biện pháp áp dụng,… còn đối với cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì có tính “nhẹ nhàng” hơn trong xử lý vi phạm hành chính. Tuy nhiên, đây lại là một tình tiết mang tính chất định tính, dễ dẫn đến việc tùy nghi trong áp dụng. Thông thường, người vi phạm khi bị phát hiện và bị xử phạt, tâm lý thường mong muốn được áp dụng hình thức, mức phạt nhẹ nhất. Tuy nhiên có những trường hợp không thể áp dụng tình tiết này (ví dụ, hành vi vi phạm phát hiện được thông qua thanh tra, kiểm tra, không phải do người vi phạm tự khai báo; hậu quả của hành vi vi phạm là khá lớn mặc dù người vi phạm đã xin lỗi nhưng cũng không thể áp dụng tình tiết “ tự nguyện khai báo, thành thật hối lỗi” được). Do đó, nếu tình tiết này không vận dụng đúng, sẽ dẫn đến việc tùy nghi trong áp dụng pháp luật của người có thẩm quyền.

Việc bổ sung tình tiết “tích cực giúp đỡ cơ quan chức năng phát hiện vi phạm hành chính xử lý vi phạm hành chính” là cần thiết nhằm khuyến khích chủ thể vi phạm sửa sai, hợp tác với cơ quan có thẩm quyền để kịp thời ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.

3. Vi phạm hành chính do bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần.

Khi bị ép buộc hoặc bị lệ thuộc về vật chất hoặc tinh thần đã làm giảm tính tự do trong thực hiện quyền mà Nhà nước trao cho họ. Thông thường, các hành vi bị ép buộc có sự tác động của người thứ ba, buộc họ phải thực hiện hành vi vi phạm hành chính mà trong khi đó, bản thân họ không muốn điều này xảy (ép buộc về mặt vật chất hoặc tinh thần). Đối với việc bị lệ thuộc về mặt vật chất hoặc tinh thần đồng nghĩa với việc họ không thể làm gì khác ngoài việc phải thực hiện hành vi vi phạm bởi người thực hiện hành vi cho rằng, so với việc vi phạm hành chính thì việc không làm đúng với những gì theo yêu cầu của người có vật chất, tinh thần để lệ thuộc quan trọng hơn.

Do vậy, xuất phát từ việc thực hiện hành vi không phải do lỗi của mình chủ yếu mà phần lớn phụ thuộc ý chí của người khác đã quy định đây là một trong các tình tiết giảm nhẹ.

4. Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra.

Vi phạm hành chính vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra" được hiểu là trường hợp bản thân người vi phạm đang gặp phải khó khăn đặc biệt về vật chất hoặc tinh thần và những khó khăn này là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc người đó thực hiện hành vi vi phạm để khắc phục hoàn cảnh khó khăn.

Điều này xuất phát từ các yếu tố khách quan trong quá trình vi phạm, song hoàn cảnh như thế nào được coi là đặc biệt khó khăn, chỉ cần căn cứ vào trình bày của người vi phạm hay phải có xác nhận của cơ quan nhà nước nào hay không? ất cả các câu hỏi này hiện nay đang bị bỏ ngỏ. Điều này tiềm ẩn nguy cơ xảy ra việc áp dụng pháp luật không thống nhất, thậm chí có thể là mảnh đất màu mỡ để người có thẩm quyền áp dụng các tình tiết này một cách tùy tiện. Do vậy, điều cấp thiết là cần phải có quy định cụ thể giải thích các căn cứ này để các tình tiết giảm nhẹ được áp dụng chính xác khi xử phạt trong thực tế.

5. Vi phạm hành chính do trình độ lạc hậu

Giống với các quy định trên, trình độ lạc hậu cũng là một trong các yếu tố để được giảm nhẹ trong vi phạm hành chính. Lạc hậu là tính từ mà Từ điển Tiếng việt định nghĩa, bị ở lại phía sau, không theo kịp đà tiến bộ, đà phát triển chung; Đã trở nên cũ, không còn thích hợp với hoàn cảnh, yêu cầu, điều kiện mới. Còn trình độ là mức độ về sự hiểu biết, về kĩ năng được xác định hoặc đánh giá theo tiêu chuẩn nhất định nào đó. Xét về nghĩa bình thường, trình độ lạc hậu là mức độ về sự hiểu biết các quy định về pháp luật xử lý vi phạm hành chính ở mức dưới bình thường, hoặc có thể là không biết gì về quy định ấy.

Nội hàm quy định “trình độ lạc hậu” chưa rõ ràng và điều này cũng giống với quy định về hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không do mình gây ra, Tiêu chí nào để xác định người vi phạm hành chính có “trình độ lạc hậu”? Tất cả các câu hỏi này hiện nay đang bị bỏ ngỏ. Điều này tiềm ẩn nguy cơ xảy ra việc áp dụng pháp luật không thống nhất, thậm chí có thể là mảnh đất màu mỡ để người có thẩm quyền áp dụng các tình tiết này một cách tùy tiện. Do vậy, điều cấp thiết là cần phải có quy định cụ thể giải thích các căn cứ này để các tình tiết giảm nhẹ được áp dụng chính xác khi xử phạt trong thực tế.

Ngoài ra, các tình tiết giảm nhẹ khác được Luật Hoàng Anh phân tích riêng, cụ thể như:

- Vi phạm hành chính trong tình trạng bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người khác gây ra; vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;

- Người vi phạm hành chính là phụ nữ mang thai, người già yếu, người có bệnh hoặc khuyết tật làm hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;

- Những tình tiết giảm nhẹ khác do Chính phủ quy định.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về pháp luật xử lý vi phạm hành chính

Luật Hoàng Anh