Hạn mức giao và thời hạn sử dụng đất nông nghiệp được quy định như thế nào trong Luật Đất đai 2024?

Đất đai nói chung hay đất nông nghiệp nói riêng thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Người sử dụng đất không có quyền sở hữu mà được Nhà nước trao quyền sử dụng đất. Do đó, ngoài việc quy định các trường hợp giao đất, cho thuê đất nông nghiệp, Luật đất đai 2024 còn quy định về hạn mức giao và thời hạn sử dụng đất nông nghiệp đối với các đối tượng sử dụng đất. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ về các quy định này trong luật đất đai 2024.

Căn cứ pháp lý 

Luật Đất đai 2013;

Luật Đất đai 2024;

Nghị định 102/2024/NĐ-CP ngày 30 tháng 7 năm 2024 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai.

Hạn mức giao đất nông nghiệp

Khái niệm hạn mức giao đất nông nghiệp

Trải qua nhiều lần sửa đổi các văn bản luật, các văn bản hướng dẫn luật, quy định đối với hạn mức giao đất nông nghiệp hiện nay được đề cập tại Điều 176 Luật đất đai 2024 nhằm khống chế diện tích đất mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền được phép giao cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng, tránh hiện tượng giao đất tùy tiện với diện tích lớn, dẫn tới sản xuất nông nghiệp không hiệu quả,… Đồng thời đây cũng là cơ sở pháp lý để giới hạn diện tích đất được phép sử dụng của hộ gia đình, cá nhân mà quyền sử dụng đất chỉ được hình thành từ việc Nhà nước giao đất.

Như vậy, theo quy định tại Luật đất đai năm 2024, hạn mức giao đất nông nghiệp có thể được hiểu là diện tích đất tối đa mà hộ gia đình, cá nhân được phép sử dụng trên cở sở đất được Nhà nước giao sử dụng vào mục đích sản xuất nông, lâm nghiệp.

Hạn mức giao đất nông nghiệp

Hạn mức này được xác định theo từng loại đất nông nghiệp cụ thể đối với từng vùng, từng địa phương khác nhau, cụ thể như sau:

“1. Hạn mức giao đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối cho cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp được quy định như sau:

a) Không quá 03 héc ta cho mỗi loại đất đối với tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thuộc khu vực Đông Nam Bộ và khu vực đồng bằng sông Cửu Long;

b) Không quá 02 héc ta cho mỗi loại đất đối với tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác.

2. Hạn mức giao đất trồng cây lâu năm cho cá nhân không quá 10 héc ta đối với xã, phường, thị trấn ở đồng bằng; không quá 30 héc ta đối với xã, phường, thị trấn ở trung du, miền núi.

3. Hạn mức giao đất cho cá nhân không quá 30 héc ta đối với mỗi loại đất:

a) Đất rừng phòng hộ;

b) Đất rừng sản xuất là rừng trồng.

4. Cá nhân được giao nhiều loại đất bao gồm đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối thì tổng hạn mức giao đất không quá 05 héc ta; trường hợp được giao thêm đất trồng cây lâu năm thì hạn mức đất trồng cây lâu năm không quá 05 héc ta đối với xã, phường, thị trấn ở đồng bằng; không quá 25 héc ta đối với xã, phường, thị trấn ở trung du, miền núi; trường hợp được giao thêm đất rừng sản xuất là rừng trồng thì hạn mức giao đất rừng sản xuất không quá 25 héc ta.

5. Hạn mức giao đất chưa sử dụng cho cá nhân đưa vào sử dụng theo quy hoạch để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối không quá hạn mức giao đất quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này và không tính vào hạn mức giao đất nông nghiệp cho cá nhân quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định hạn mức giao đất chưa sử dụng cho cá nhân để đưa vào sử dụng theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

6. Đối với diện tích đất nông nghiệp của cá nhân đang sử dụng ngoài xã, phường, thị trấn nơi đăng ký hộ khẩu thường trú thì cá nhân được tiếp tục sử dụng, nếu là đất được giao không thu tiền sử dụng đất thì được tính vào hạn mức giao đất nông nghiệp của cá nhân.

Cơ quan có chức năng quản lý đất đai nơi đã giao đất nông nghiệp không thu tiền sử dụng đất cho cá nhân gửi thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cá nhân đó đăng ký hộ khẩu thường trú để tính hạn mức giao đất nông nghiệp.

7. Diện tích đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân do nhận chuyển nhượng, thuê, thuê lại, nhận thừa kế, được tặng cho quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất từ người khác, nhận khoán, được Nhà nước cho thuê đất không tính vào hạn mức giao đất nông nghiệp quy định tại Điều này.”

Hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp được quy định tại Điều 177 Luật đất đai 2024 như sau:

1. Hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp của cá nhân không quá 15 lần hạn mức giao đất nông nghiệp của cá nhân đối với mỗi loại đất quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 176 của Luật này.

2. Việc xác định hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đấ nông nghiệp quy định tại khoản 1 Điều này phải căn cứ vào các yếu tố sau đây:

a) Điều kiện về đất đai và công nghệ sản xuất;

b) Chuyển dịch lực lượng lao động, cơ cấu kinh tế; quá trình đô thị hoá.

3. Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, căn cứ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này, quy định hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp của cá nhân phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương.

Tóm lại, bằng việc quy định về hạn mức đất nông nghiệp, Pháp luật nhà nước trong lĩnh vực quản lý đất đai đã giới hạn một diện tích đất tối đa cho phép hộ gia đình, cá nhân được phép sử dụng trên cơ sở đất được Nhà nước giao quyền sử dụng đất nông nghiệp. Quy định này tạo cơ sở pháp lý đối với việc giao đất cho người sử dụng đất, tránh việc giao đất tùy tiện, giao đất với một diện tích lớn.

Thời hạn sử dụng đất nông nghiệp

Mục 1 Chương XIII (Chế độ sử dụng các loại đất) từ Điều 171 đến Điều 174 Luật đất đai 2024 đã quy định rõ ràng về thời hạn sử dụng đất.

Loại đất nông nghiệp sử dụng ổn định lâu dài

Loại đất nông nghiệp được sử dụng ổn định, lâu dài có thể hiểu sử dụng ổn định, lâu dài là việc sử dụng đất không xác định thời hạn cụ thể. Cụ thể quy định tại Điều 171 Luật Đất đai 2024 bao gồm các loại đất nông nghiệp sau:

- Đất rừng phòng hộ;

- Đất rừng đặc dụng;

- Đất rừng sản xuất do tổ chức quản lý;

- Đất nông nghiệp do cộng đồng dân cư sử dụng.

Trong đó, đất nông nghiệp do cộng đồng dân cư sử dụng được quy định như sau:

a) Cộng đồng dân cư được Nhà nước giao đất, công nhận quyền sử dụng đất để bảo tồn bản sắc dân tộc gắn với phong tục, tập quán, tín ngưỡng của các dân tộc;

b) Cộng đồng dân cư được Nhà nước giao đất, công nhận quyền sử dụng đất có trách nhiệm bảo vệ đất được giao, không được chuyển sang sử dụng vào mục đích khác.

Loại đất nông nghiệp sử dụng có thời hạn

Thời hạn giao đất, công nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp đối với cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp sử dụng đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thuỷ sản, đất làm muối, đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất là rừng trồng trong hạn mức được quy định là 50 năm. Khi hết thời hạn sử dụng đất, thì được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn này mà không phải làm thủ tục gia hạn.

Thời hạn cho thuê đất nông nghiệp đối với cá nhân không quá 50 năm. Khi hết thời hạn thuê đất, cá nhân nếu có nhu cầu thì được Nhà nước xem xét tiếp tục cho thuê đất nhưng không quá 50 năm.

Có thể thấy, bên cạnh việc quy định về thời hạn sử dụng đất nông nghiệp, pháp luật về đất đai cũng quy định về việc gia hạn thời hạn được sử dụng đất nếu người sử dụng đất có nhu cầu tiếp tục sử dụng. Điều này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước, chú trọng quan tâm tới lợi ích của các đối tượng được trao quyền, giúp họ yên tâm sử dụng đất, thực hiện sản xuất, không gò bó quyền lợi khi ấn định một thời hạn sử dụng đất cụ thể.

Ngoài ra, thời hạn giao đất, cho thuê đất được tính từ ngày có quyết định giao đất, cho thuê đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Thời hạn sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp

Thời hạn sử dụng đất đối với cá nhân khi chuyển mục đích sử dụng đất được quy định như sau:

- Trường hợp chuyển đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng sang loại đất khác khác thì thời hạn được xác định theo thời hạn của loại đất sau khi được chuyển mục đích sử dụng. Thời hạn sử dụng đất được tính từ thời điểm có quyết định cho phép chuyển mục đích sử dụng đất.

- Trường hợp chuyển đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm, đất rừng sản xuất, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối sang trồng rừng phòng hộ, trồng rừng đặc dụng thì hộ gia đình, cá nhân được sử dụng ổn định, lâu dài.

- Trường hợp chuyển mục đích sử dụng giữa các loại đất không thuộc 2 trường hợp trên thì cá nhân sử dụng đất được tiếp tục sử dụng đất đó theo thời hạn đã được giao, cho thuê.

- Trường hợp chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp thì thời hạn sử dụng đất được xác định theo thời hạn của loại đất sau khi được chuyển mục đích sử dụng. Thời hạn sử dụng đất được tính từ thời điểm có quyết định cho phép chuyển mục đích sử dụng đất.

Thời hạn sử dụng đất khi nhận chuyển quyền sử dụng đất

- Thời hạn sử dụng đất khi nhận chuyển quyền sử dụng đất đối với loại đất có quy định thời hạn là thời gian sử dụng đất còn lại của thời hạn sử dụng đất trước khi nhận chuyển quyền sử dụng đất. 

Việc gia hạn sử dụng đất được thực hiện trong năm cuối của thời hạn sử dụng đất, trừ trường hợp không phải làm thủ tục gia hạn như đã nêu trên. Người sử dụng đất có nhu cầu gia hạn sử dụng đất phải nộp hồ sơ đề nghị gia hạn chậm nhất là 06 tháng trước khi hết thời hạn sử dụng đất. Quá thời hạn phải nộp hồ sơ đề nghị gia hạn mà người sử dụng đất không nộp hồ sơ thì không được gia hạn sử dụng đất, trừ trường hợp bất khả kháng. Trường hợp không được gia hạn sử dụng đất, cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai 2024.

- Trường hợp nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp trong hạn mức giao đất của cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp thông qua nhận chuyển quyền sử dụng đất hoặc nhận quyền sử dụng đất trong hợp đồng thế chấp để xử lý nợ, bản án, quyết định của Toà án, quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án đã được thi hành mà hết thời hạn sử dụng đất thì được tiếp tục sử dụng đất theo thời hạn quy định mà không phải làm thủ tục gia hạn.

- Người nhận chuyển quyền sử dụng đất đối với loại đất sử dụng ổn định lâu dài thì được sử dụng đất ổn định lâu dài.

Trên đây là toàn bộ quy định của Luật đất đai 2024 về thời hạn sử dụng đất nông nghiệp. Có thể thấy, bên cạnh việc ấn định thời gian sử dụng đất với từng trường hợp sử dụng của từng loại đất nông nghiệp cụ thể, pháp luật về đất đai cũng quy định về việc gia hạn thời gian sử dụng đất, tạo điều kiện cho phép người sử dụng đất khai thác tối ưu hiệu quả khi sử dụng đất nông nghiệp.