Nhà nước quy định về việc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh như thế nào?

Mục đích quốc phòng, an ninh là một trong các lý do nằm trong nhóm mục đích chung khiến Nhà nước phải thu hồi đất. Vậy, pháp luật hiện hành quy định như thế nào về việc thu hồi đất vì lý do này? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Căn cứ tại Điều 61, Luật đất đai 45/2013/QH13 ngày 29/11/2013 (sau đây gọi tắt là Luật đất đai 2013) quy định về các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, cụ thể như sau:

1. Các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh

Quốc phòng, an ninh là một lĩnh vực đặc biệt, có vai trò giữ gìn và bảo vệ lãnh thổ, độc lập dân tộc. Căn cứ tại Điều 61, Luật đất đai năm 2013, Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh trong các trường hợp: thu hồi đất làm nơi đóng quân, trụ sở làm việc, xây dựng căn cứ quân sự, xây dựng công trình phòng thủ quốc gia, trận địa và công trình đặc biệt về quốc phòng, an ninh, xây dựng ga, cảng quân sự, xây dựng công trình công nghiệp, khoa học và công nghệ, văn hóa, thể thao phục vụ trực tiếp cho quốc phòng, an ninh. Bên cạnh đó, Nhà nước thu hồi đất còn nhằm xây dựng kho tàng của lực lượng vũ trang nhân dân, làm trường bắn, thao trường, bãi thử vũ khí, bãi hủy vũ khí, xây dựng cơ sở đào tạo, trung tâm huấn luyện, bệnh viện, nhà an dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng nhà công vụ của lực lượng vũ trang nhân dân,  xây dựng cơ sở giam giữ, cơ sở giáo dục do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an quản lý. 

2. Thực tiễn áp dụng đối với trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh 

Từ các quy định trên, ta có thể thấy, pháp luật quy định khá rõ ràng về các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực thi pháp luật trong trường hợp này lại không hề đơn giản.

Vụ việc gây rối trật tự công cộng tại Trường bắn quốc gia TB1 ở Bắc Giang là một điển hình. [1]

Trường bắn TB1 (Trường bắn Quốc gia khu vực 1) là trường bắn quốc gia thuộc địa phận hai huyện Lục Ngạn và Sơn Động - Tỉnh Bắc Giang. Khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất của người dân để xây dựng Trường bắn TB1, Nhà nước đã tiến hành đền bù, bồi thường thiệt hại cũng như hỗ trợ người dân các xã nằm trong khu vực trường bắn ra nơi ở mới. Tuy nhiên, vào các ngày ngày 14/4/2011 và 25/6/2011, hàng trăm người dân thuộc các xã trước đó nằm trong khu vực Trường bắn TB1 đã nhận tiền đền bù, hỗ trợ của Nhà nước quay lại khu vực này (đất đã được giao cho Trường bắn TB1 quản lý) gây rối trật tự công cộng, tạo áp lực yêu cầu bộ đội phải di chuyển đi nơi khác để trả đất lại cho dân. Mặc dù đã được cán bộ chỉ huy giải thích nói rõ đây là đất của Nhà nước đã được giao cho quân đội quản lý, là khu vực quân sự nhân dân không được vào và yêu cầu họ giải tán song những người này không nghe và có những lời nói thô tục, lăng mạ bộ đội gây náo loạn và mất trật tự tại đây.

Cụ thể, khoảng 8h30 phút ngày 14/4/2011, các đối tượng Cao Văn Việt, Chu Văn Đậu và Cao Văn Vang cùng khoảng 300 người thuộc thôn Lữu và Đám (hai thôn trước đây thuộc địa phận trường bắn bây giờ) xã Phong Minh đã tụ tập trước cổng Đại đội bảo vệ 1 đòi được vào đơn vị với mục đích yêu cầu bộ đội phải ra khỏi đơn vị, chiếm lại đất quốc phòng để ở, canh tác gây áp lực với cơ quan chức năng. Đến 11h45 phút các bị can, dẫn đầu là Cao Văn Việt và tất cả nhân dân đi cùng đã đồng loạt xông vào hô hào, kích động khuân hết đồ đạc như: giường, tù phản, tài liệu công tác, tư trang… của bộ đội để ra ngoài. Những người này đã đe doạ bộ đội đang làm nhiệm vụ tại đây chuyển đồ đạc ra ngoài, đập chết lợn, xuống ao bắt cá để tổ chức nấu ăn tại bếp ăn đơn vị. 

Thực hiện mệnh lệnh cấp trên và bảo đảm không gây tổn hại đến nhân dân, lực lượng bộ đội làm nhiệm vụ tại đây đã buộc phải rời khỏi đơn vị. Những người này đã chiếm lại đất quốc phòng của Trường bắn TB1, phá hoại cây trồng vật nuôi, dựng lều lán, canh tác trái phép và cư trú bất hợp pháp đến ngày 12/8/2011.

Không chỉ vậy, cùng ngày 14/11/2011, các đối tượng khác cùng khoảng 750 người dân đã mang theo dao, gậy và các vật dụng sinh hoạt khác kéo đến Đại đội trồng rừng, tiểu đoàn tăng và Trạm gác số 1- Đại đội 2 (Trường bắn TB1) gây náo loạn và đưa ra yêu sách đòi bộ đội phải rời khỏi đơn vị để trả đất cho dân.

Chưa dừng lại ở đó, ngày 25/06/2011, các đối tượng khác thuộc một số xã tại huyện Sơn Động (Bắc Giang) đã nhận tiền đền bù, hỗ trợ ra nơi ở mới từ năm 2007 đã quay lại trước vọng gác số 5,6- Đại đội 2- Trường bắn TB1 và yêu cầu bộ đội rút quân khỏi đất quốc phòng để nhân dân vào canh tác. Những đối tượng quá khích đã lăng mạ, chửi bới xúc phạm bộ đội, cầm dao chặt đứt barie, phá hàng rào thép gai, phá nơi ở của bộ đội. Cùng đó, những đối tượng này đã ép bộ đội phải viết giấy cam đoan ra khỏi khu vực và chiếm giữ dựng lán trái phép và cư trú bất hợp pháp đến ngày 12/8/2011.

Những hành động phạm tội của các đối tượng trên đã gây rối trật tự công cộng, mất trật tự trị an tại các khu vực đơn vị đóng quân. Đồng thời ảnh hưởng trực tiếp gây cản trở nghiêm trọng đến hoạt động của đơn vị. Nhiều cuộc diễn tập bắn đạn thật, thử nghiệm vũ khí, khí tài theo kế hoạch không thực hiện được. Không những vậy, trong quá trình gây rối các đối tượng còn làm bị thương cán bộ, chiến sĩ đơn vị, đồng thời huỷ hoại một số lượng lớn tài sản của quân đội. 

Việc dẫn tới hệ quả này không chỉ do lỗi từ phía người dân mà còn có trách nhiệm từ phía Nhà nước trong việc thực hiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, chưa có các cơ chế kiểm soát chặt chẽ về quy trình thủ tục của việc thu hồi đất cũng như cơ chế bồi thường sau khi thu hồi đất. Không chỉ vậy, nguyên nhân xảy ra mẫu thuẫn còn phát sinh từ việc đất thu hồi cho mục đích quốc phòng nhưng lại không được sử dụng cho mục đích quốc phòng, ảnh hưởng tới niềm tin của nhân dân. 

Luật Hoàng Anh 

[1] Chí Dũng - TAND tỉnh Bắc Giang, " Bài học rút ra từ vụ gây rối trật tự công cộng tại Trường bắn quốc gia TB1, Bắc Giang", Cổng thông tin điện tử Toà án nhân dân Tối cao.