Việc xác định các loại đất được quy định như thế nào theo pháp luật đất đai 2024?

Đất đai là nguồn tài nguyên quý giá của quốc gia, là tư liệu sản xuất không thể thay thế. Việc xác định các loại đất để quản lý và phân phối cho phù hợp với quá trình phát triển của đất nước là vô cùng quan trọng. Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ trình bày một cách chi tiết về những quy định của pháp luật Đất đai 2024 trong việc xác định các loại đất.

Căn cứ pháp lý

Luật Đất đai 2013;

Luật Đất đai 2024;

Nghị định 102/2024/NĐ-CP ngày 30 tháng 7 năm 2024 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai;

Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT ngày 26 tháng 11 năm 2012 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về Ban hành quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất.

Khái niệm đất đai

Khái niệm đất đai đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường định nghĩa tại khoản 2 Điều 4 Quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất ban hành kèm theo Thông tư số 14/2012/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường về Ban hành quy định kỹ thuật điều tra thoái hóa đất như sau:

Đất đai là một vùng đất có ranh giới, vị trí, diện tích cụ thể và có các thuộc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi nhưng có tính chu kỳ, có thể dự đoán được, có ảnh hưởng tới việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai của các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội như: thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình, địa mạo, địa chất, thuỷ văn, thực vật, động vật cư trú và hoạt động sản xuất của con người.

Có thể thấy, đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt không gì thay thế được của nông nghiệp, lâm nghiệp, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh và quốc phòng. Vì vậy, việc xác định loại đất là vô cùng quan trọng để Nhà nước có thể quản lý và kiểm soát chặt chẽ nguồn tài nguyên đất, tránh sử dụng đất lãng phí, không đúng mục đích.

Phân loại các loại đất theo Luật Đất đai 2024

Điều 9 Luật Đất đai 2024 quy định về việc phân loại đất đai như sau:

1. Căn cứ vào mục đích sử dụng, đất đai được phân loại bao gồm nhóm đất nông nghiệp, nhóm đất phi nông nghiệp, nhóm đất chưa sử dụng.

2. Nhóm đất nông nghiệp bao gồm các loại đất sau đây:

a) Đất trồng cây hằng năm, gồm đất trồng lúa và đất trồng cây hằng năm khác;

b) Đất trồng cây lâu năm;

c) Đất lâm nghiệp, gồm đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ, đất rừng sản xuất;

d) Đất nuôi trồng thủy sản;

đ) Đất chăn nuôi tập trung;

e) Đất làm muối;

g) Đất nông nghiệp khác.

3. Nhóm đất phi nông nghiệp bao gồm các loại đất sau đây:

a) Đất ở, gồm đất ở tại nông thôn, đất ở tại đô thị;

b) Đất xây dựng trụ sở cơ quan;

c) Đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh (sau đây gọi là đất quốc phòng, an ninh);

d) Đất xây dựng công trình sự nghiệp, gồm: đất xây dựng cơ sở văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục và đào tạo, thể dục, thể thao, khoa học và công nghệ, môi trường, khí tượng thủy văn, ngoại giao và công trình sự nghiệp khác hoặc đất xây dựng trụ sở của đơn vị sự nghiệp công lập khác;

đ) Đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp, gồm: đất khu công nghiệp, cụm công nghiệp; đất thương mại, dịch vụ; đất cơ sở sản xuất phi nông nghiệp; đất sử dụng cho hoạt động khoáng sản;

e) Đất sử dụng vào mục đích công cộng, gồm: đất công trình giao thông; đất công trình thủy lợi; đất công trình cấp nước, thoát nước; đất công trình phòng, chống thiên tai; đất có di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di sản thiên nhiên; đất công trình xử lý chất thải; đất công trình năng lượng, chiếu sáng công cộng; đất công trình hạ tầng bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin; đất chợ dân sinh, chợ đầu mối; đất khu vui chơi, giải trí công cộng, sinh hoạt cộng đồng;

g) Đất sử dụng cho hoạt động tôn giáo (sau đây gọi là đất tôn giáo); đất sử dụng cho hoạt động tín ngưỡng (sau đây gọi là đất tín ngưỡng);

h) Đất nghĩa trang, nhà tang lễ, cơ sở hỏa táng; đất cơ sở lưu giữ tro cốt;

i) Đất có mặt nước chuyên dùng;

k) Đất phi nông nghiệp khác.

4. Nhóm đất chưa sử dụng là đất chưa xác định mục đích sử dụng và chưa giao, chưa cho thuê.

Như vậy, Luật Đất đai 2024 tiếp tục phân loại đất thành 03 nhóm: (1) nhóm đất nông nghiệp, (2) nhóm đất phi nông nghiệp, (3) nhóm đất chưa sử dụng.

Trong đó, nhóm đất nông nghiệp được phân làm 7 loại. Việc phân loại này đã có điểm khác so với Luật Đất đai 2013. Luật Đất đai 2024 đã gộp 3 loại đất rừng gồm: đất rừng sản xuất; đất rừng phòng hộ; đất rừng đặc dụng thành một loại “đất lâm nghiệp”. Đồng thời, nhóm đất nông nghiệp được bổ sung thêm một loại đất mới là “đất chăn nuôi tập trung”. Trước đây, loại đất này được phân chia vào loại đất nông nghiệp khác với hình thức đất sử dụng để xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm và các loại động vật khác được pháp luật cho phép.

Bên cạnh đó, loại đất nông nghiệp khác cũng được làm rõ hơn tại khoản 7 Điều 4 Nghị định 102/2024/NĐ-CP, cụ thể bao gồm:

a) Đất ươm tạo cây giống, con giống và đất trồng hoa, cây cảnh; đất trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản cho mục đích học tập, nghiên cứu thí nghiệm, thực nghiệm;

b) Đất xây dựng nhà kính và các loại nhà khác phục vụ mục đích trồng trọt, chăn nuôi kể cả các hình thức trồng trọt, chăn nuôi không trực tiếp trên đất;

c) Đất xây dựng công trình gắn liền với khu sản xuất nông nghiệp gồm đất xây dựng nhà nghỉ, lán, trại để phục vụ cho người lao động; đất xây dựng công trình để bảo quản nông sản, chứa thuốc bảo vệ thực vật, phân bón, máy móc, công cụ và các công trình phụ trợ khác.

Nhóm đất phi nông nghiệp, nhìn chung không có nhiều thay đổi so với Luật Đất đai 2013. Đáng chú ý nhất là việc bổ sung thêm “đất cơ sở lưu giữ tro cốt” vào cùng loại đất với “đất nghĩa trang, nhà tang lễ, cơ sở hỏa táng”. Thay đổi này là cần thiết và phù hợp với xu hướng cuộc sống hiện đại, khi “hỏa táng” đang dần trở thành một hình thức mai táng phổ biến tại Việt Nam. Ngoài ra, Luật Đất đai 2024 còn bổ sung thêm đất công trình cấp nước, thoát nước, đất công trình phòng, chống thiên tai, đất công nghệ thông tin, đất chợ đầu mối thuộc loại đất sử dụng vào mục đích công cộng trong nhóm đất phi nông nghiệp. Điều này giúp việc phân loại đất thuận lợi và dễ dàng hơn.

Có thể thấy, những thay đổi trong việc phân loại đất đai đã tạo thuận lợi cho Nhà nước trong việc quản lý nguồn đất một cách chặt chẽ và hiệu quả.

Xác định loại đất theo pháp luật Đất đai 2024

Trường hợp có giấy tờ xác định loại đất

Các loại giấy tờ dùng làm căn cứ xác định loại đất được quy định tại Điều 10 Luật Đất đai 2024 như sau:

a) Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở; Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất;

b) Giấy tờ về quyền sử dụng đất quy định tại Điều 137 của Luật này đối với trường hợp chưa được cấp giấy chứng nhận quy định tại điểm a khoản này;

c) Quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với trường hợp chưa được cấp giấy chứng nhận quy định tại điểm a khoản này.

Như vậy, Luật Đất đai 2024 cơ bản vẫn giữ nguyên quy định về các loại giấy tờ làm căn cứ xác định loại đất được quy định tại Điều 11 Luật Đất đai 2013. Bên cạnh đó, Luật Đất đai 2024 đã có sự tiến bộ khi bổ sung việc xác định loại đất trong trường hợp loại đất xác định trên giấy tờ đã cấp khác với phân loại đất theo quy định của Luật Đất đai hoặc khác với hiện trạng sử dụng đất để xác định loại đất một cách chính xác khi xuất hiện các xung đột về mặt giấy tờ và thực tiễn.

Trường hợp không có giấy tờ xác định loại đất hoặc trường hợp loại đất xác định trên giấy tờ đã cấp khác với phân loại đất theo quy định của Luật Đất đai hoặc khác với hiện trạng sử dụng đất

Đối với trường hợp này, Điều 7 Nghị định 102/2024/NĐ-CP đã đưa ra hướng giải quyết như sau:

1. Trường hợp không có giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai thì việc xác định loại đất căn cứ vào hiện trạng sử dụng đất để xác định loại đất.

2. Trường hợp có giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai mà loại đất trên giấy tờ khác với phân loại đất theo quy định tại Điều 9 Luật Đất đai và các điều 4, 5 và 6 Nghị định này thì loại đất được xác định theo quy định tại Điều 9 Luật Đất đai và các điều 4, 5 và 6 Nghị định này.

Việc xác định các loại đất cụ thể được xác định trong quá trình thực hiện các nội dung quản lý nhà nước về đất đai có liên quan.

3. Trường hợp đang sử dụng đất có giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai mà loại đất trên giấy tờ khác với hiện trạng sử dụng đất thì loại đất được xác định theo giấy tờ đó, trừ các trường hợp sau:

a) Trường hợp có giấy tờ theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai đã sử dụng đất ổn định trước ngày 15 tháng 10 năm 1993, trên giấy tờ thể hiện loại đất nông nghiệp nhưng hiện trạng đang sử dụng vào mục đích đất phi nông nghiệp thì loại đất được xác định theo hiện trạng sử dụng như trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 138 Luật Đất đai;

b) Trường hợp có giấy tờ theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai đã sử dụng đất từ ngày 15 tháng 10 năm 1993 trở về sau, trên giấy tờ thể hiện loại đất nông nghiệp nhưng hiện trạng đang sử dụng vào mục đích đất phi nông nghiệp thì loại đất được xác định theo hiện trạng sử dụng như trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 138 Luật Đất đai.

Như vậy, trong trường hợp không có giấy tờ theo quy định hay loại đất được xác định trên giấy tờ khác với hiện trạng sử dụng đất thì việc xác định loại đất sẽ ưu tiên dựa vào hiện trạng sử dụng đất. Còn trong trường hợp có giấy tờ theo quy định nhưng loại đất được xác định trên giấy tờ khác với quy định của pháp luật đất đai 2024 thì việc xác định loại đất sẽ được điều chỉnh theo pháp luật đất đai 2024.