Bị can, bị cáo trong tố tụng hình sự 2015? Phân biệt khái niệm bị can, bị cáo

Thứ ba, 31/01/2023, 16:41:48 (GMT+7)

MỤC LỤC

MỤC LỤC

[HS1]. BỊ CAN, BỊ CÁO TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ 2015? PHÂN BIỆT KHÁI NIỆM BỊ CAN, BỊ CÁO.

Thuật ngữ bị can, bị cáo là những thuật ngữ pháp lý được sử dụng trong pháp luật tố tụng hình sự. Phân biệt khái niệm “bị can” và “bị cáo” trong việc sử dụng thuật ngữ pháp lý là yếu tố quan trọng để hiểu đúng, hiểu đủ tư cách, quyền và nghĩa vụ của họ trong quá trình tham gia tố tụng.

1. Với thuật ngữ “bị can”, “bị” được hiểu là bị buộc tội, bị tình nghi, còn “can” là có quan hệ trực tiếp làm ảnh hưởng đến, tác động đến hoặc làm chịu ảnh hưởng, chịu tác động, phạm vào hoặc mắc vào vụ phạm pháp[1]. Theo định nghĩa của tố tụng hình sự, bị can là người bị buộc tội[2], là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị can là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015.[3]

2. Với thuật ngữ “bị cáo”, “bị” cũng được hiểu là bị buộc tội, còn “cáo” có thể nằm trong từ “cáo trạng” (bản nêu tội trạng[4]; tài liệu ghi rõ diễn biến hành vi phạm tội, chứng cứ, động cơ, mục đích, thiệt hại, tội danh áp dụng…[5]). Theo định nghĩa của tố tụng hình sự, bị cáo cũng là người bị buộc tội, nhưng là người hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015.[6]

3. Tư cách tố tụng của bị can bắt đầu từ khi có quyết định khởi tố bị can do Cơ quan điều tra ban hành (hoặc Viện kiểm sát trực tiếp ra quyết định khởi tố bị can). Bị can sẽ tham gia tố tụng từ giai đoạn điều tra, truy tố và một phần giai đoạn xét xử sơ thẩm. Tư cách tố tụng của bị can sẽ chấm dứt khi (i) Cơ quan điều tra đình chỉ điều tra; (ii) Viện kiểm sát đình chỉ vụ án; (iii) Tòa án đình chỉ vụ án (trong giai đoạn chuẩn bị xét xử) đối với bị can; hoặc (iv) Tòa án ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Tuy nhiên, trong trường hợp bản án bị hủy để điều tra lại, tư cách bị can của người bị buộc tội vẫn bị giữ nguyên và vẫn mang thân phận là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Thực tế ở Việt nam đã xảy ra các trường hợp người mang tư cách bị can trong 10 năm[7], thậm chí 21 năm[8].

4. Trong trường hợp Tòa án ra quyết định đưa vụ án ra xét xử thì tư cách tham gia tố tụng của bị can sẽ được chuyển thành bị cáo; và tiếp tục tư cách bị cáo cho đến khi bản án hoặc quyết định của tòa án có hiệu lực pháp luật. Nếu một người đã bị kết án và bản án đã có hiệu lực thì họ được gọi là người bị kết án.

5. Có thể rõ thấy sự nối tiếp trong hai khái niệm “bị can”, “bị cáo” nêu trên. Tuy nhiên, một người (hoặc pháp nhân) là “bị can” không đương nhiên sẽ trở thành “bị cáo”. Rõ ràng, “bị can” và “bị cáo” là hai khái niệm mang tính hình thức, dựa trên các văn bản tố tụng áp dụng với người đó (hoặc pháp nhân đó) để có căn cứ xác định tư cách tham gia tố tụng trong vụ án hình sự của họ.[9]

Như vậy, “bị can” và “bị cáo” là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, việc hiểu và xác định đúng tư cách tham gia tố tụng là điều kiện tiên quyết trong việc xác định quyền và nghĩa vụ, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho họ khi tham gia tố tụng hình sự với tư cách là những người tham gia tố tụng.

Luật Hoàng Anh


[1] Hoàng Phê (chủ biên), Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Đà Nẵng & Trung tâm từ điển học, 2003, tr108

[2] Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015, Điều 4, Khoản 1, Điểm đ

[3] Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015, Điều 60, Khoản 1

[4] Hoàng Phê (chủ biên), Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Đà Nẵng & Trung tâm từ điển học, 2003, tr114

[5] Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015, Điều 243

[6] Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015, Điều 61, Khoản 1

[7] https://tuoitre.vn/10-nam-lam-bi-can-504362.htm

[8] https://tuoitre.vn/21-nam-lam-bi-can-567213.htm

[9] Giáo trình Luật Tố tụng hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2015

Dịch vụ pháp lý

Để nhận tin tức và quà tặng từ Luật Hoàng Anh

Đăng ký email

Số điện thoại nhận tin

© Bản quyền thuộc về -Luật Hoàng Anh- Mọi sự sao chép phải được sự chấp thuận của Luật Hoàng Anh bằng văn bản.
Lên đầu trang zalo.png messenger.png 0908 308 123
Tư  vn  min  phí  ngay Chat  vi  lut  sư