BLTTHS 2015 quy định như thế nào về thẩm quyền xét xử của Tòa án?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 268 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) thẩm quyền xét xử của Tòa án được quy định như sau:

“Điều 268. Thẩm quyền xét xử của Tòa án

1. Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng, trừ những tội phạm:

a) Các tội xâm phạm an ninh quốc gia;

b) Các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh;

c) Các tội quy định tại các điều 123, 125, 126, 227, 277, 278, 279, 280, 282, 283, 284, 286, 287, 288, 337, 368, 369, 370, 371, 399 và 400 của Bộ luật hình sự;

d) Các tội phạm được thực hiện ở ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án quân sự cấp quân khu xét xử sơ thẩm những vụ án:

a) Vụ án hình sự về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực;

b) Vụ án hình sự có bị cáo, bị hại, đương sự ở nước ngoài hoặc tài sản có liên quan đến vụ án ở nước ngoài;

c) Vụ án hình sự thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực nhưng có nhiều tình tiết phức tạp khó đánh giá, thống nhất về tính chất vụ án hoặc liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành; vụ án mà bị cáo là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín cao trong dân tộc ít người.”

2. Quy định của BLTTHS về thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của các cấp tòa án.

Trong hệ thống tổ chức Tòa án có TAND và TAQS:

- TAND gồm TANDTC, TANDCC, TAND cấp tỉnh và TAND cấp huyện;

- TAQS gồm TAQS trung ương, TAQS cấp quân khu và TAQS khu vực.

Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng, trừ những tội phạm quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 268 BLTTHS. Trong đó:

+ Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm;

+ Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 03 năm tù đến 07 năm tù;

+ Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 07 năm tù đến 15 năm tù.

Để biết tội phạm mà bị can bị truy tố có thuộc thẩm quyền xét xử của TAND cấp huyện, TAQS khu vực cần căn cư vào hồ sơ vụ án; tội danh, điều khoản của BLHS mà Viện kiểm sát quyết định truy tố.

TAND cấp huyện và TAQS khu vực không có thẩm quyền xét xử về những tội phạm sau:

+ Các tội xâm phạm an ninh quốc gia được quy định tại Chương XIII BLHS, bao gồm: Tội phản bội Tổ quốc, Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân,Tội gián điệp, Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ, Tội bạo loạn,Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân,Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,Tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội,Tội phá hoại chính sách đoàn kết,Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tội phá rối an ninh,Tội chống phá cơ sở giam giữ,Tội tổ chức, cưỡng ép, xúi giục người khác trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân;

+ Các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh quy định tại chương XXVI BLHS bao gồm: Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược, Tội chống loài người, Tội phạm chiến tranh, Tội tuyển mộ, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê.

+ Các tội quy định tại các điều 123, 125, 126, 227, 277, 278, 279, 280, 282, 283, 284, 286, 287, 288, 337, 368, 369, 370, 371, 399 và 400 của Bộ luật hình sự;

+ Các tội phạm được thực hiện ở ngoài lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đó là các tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng được thực hiện ở ngoài lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam.

Điều 268 BLTTHS chỉ quy định về thẩm quyền xét xử các vụ án theo loại tội mà không khống chế thẩm quyền về quyết định hình phạt. Vì vậy, cần chú ý các trường hợp sau:

+ Bị cáo phạm nhiều tội và các tội đó đều thuộc thẩm quyền xét xử của TAND cấp huyện hoặc TAQS xét xử tất cả các tội phạm đó và quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội theo quy định tại Điều 55 BLHS. Hình phạt chung có thể là phạt tù trên 15 năm;

+ Bị cáo đang phải chấp hành một bản án mà lại bị xét xử về tội đó phạm trước khi có bản án này hoặc phạm tội mới và các tội phạm đó đều thuộc thẩm quyền xét xử của TAND cấp huyện hoặc TAQS khu vực, thì TAND cấp huyện hoặc TAQS xét xử tất cả các tội phạm đó và tổng hợp hình phạt theo quy định tại Điều 56 BLHS. Hình phạt chung có thể là phạt tù trên 15 năm; tù chung thân hoặc tử hình.

Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án quân sự cấp quân khu xét xử sơ thẩm những vụ án:

+ Vụ án hình sự về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực. Đó là những vụ án về những tội phạm sau: Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 15 năm tù đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình; Tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng quy định tại: Chương các tội xâm phạm an ninh quốc gia; Chương các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh; Các tội quy định tại các điều 123, 125, 126, 227, 277, 278, 279, 280, 282, 283, 284, 286, 287, 288, 337, 368, 369, 370, 371, 399 và 400 của Bộ luật hình sự.

+ Vụ án hình sự có bị cáo, bị hại, đương sự ở nước ngoài hoặc tài sản có liên quan đến vụ án ở nước ngoài;

+ Vụ án hình sự thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án quân sự khu vực nhưng có nhiều tình tiết phức tạp khó đánh giá, thống nhất về tính chất vụ án hoặc liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành; vụ án mà bị cáo là Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín cao trong dân tộc ít người.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015

Luật Hoàng Anh