BLTTHS quy định về lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm như thế nào?

Lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm là nguồn chứng cứ quan trọng được Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định trong Điều 96.

Người tố giác về tội phạm là người phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền. Người báo tin về tội phạm là người thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng về vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Khi tham gia tố tụng, người tố giác, báo tin về tội phạm trình bày những tình tiết liên quan đến việc họ tố giác, báo tin về tội phạm.

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 96 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) Lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm được quy định như sau:

“Điều 96. Lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm

Người tố giác, báo tin về tội phạm trình bày những tình tiết liên quan đến việc họ tố giác, báo tin về tội phạm. “

2. Quy định của BLTTHS về lời khai của người tố giác, báo tin về tội phạm

Đây là Điều luật mới được quy định trong BLTTHS 2015, đã ghi nhận cho họ các quyền để họ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình và đồng thời cũng quy định nghĩa vụ của họ để việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố được tiến hành thuận lợi.

Theo đó, cá nhân đã tố giác, báo tin về tội phạm; cơ quan, tổ chức đã báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố có quyền: Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giữ bí mật việc tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố, bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của họ, người thân thích của họ khi bị đe dọa; được thông báo kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố (Khoản 2 Điều 56 BLTTHS 2015).

Người tố giác về tội phạm là một cá nhân tố giác với cơ quan chức năng về tội phạm xảy ra đã xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của họ hoặc người thân của họ. Hình thức tố giác có thể bằng văn bản điện thoại hoặc trực tiếp bằng lời. Người báo tin về tội phạm là một cá nhân cung cấp thông tin về tội phạm xảy ra mà họ biết được (có thể trực tiếp hoặc nghe lại). Hình thức báo tin có thể bằng văn bản, điện thoại hoặc trực tiếp bằng lời hoặc các hình thức thông tin khác.

Sau khi cá nhân tố giác, báo tin về tội phạm, các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng tổ chức lấy lời khai theo thủ tục do pháp luật tố tụng hình sự quy định. Yêu cầu họ trình bày những tình tiết liên quan đến việc họ tố giác, báo tin về tội phạm. Đây là những thông tin ban đầu, các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải tiếp nhận, kiểm tra, xác minh theo đúng quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

- Người có quyền hạn triệu tập và lấy lời khai người tố giác, báo tin về tội phạm: Điều tra viên (điểm d khoản 1 Điều 37 BLTTHS 2015); Kiểm sát viên (điểm g khoản 1 Điều 42 BLTTHS 2015); Cấp trưởng, cấp phó của các Cơ quan của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (điểm đ khoản 2 Điều 39 BLTTHS 2015); Cấp trưởng, cấp phó của các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (điểm đ khoản 2 Điều 40 BLTTHS 2015).

- Người có quyền hạn lấy lời khai người tố giác, báo tin về tội phạm: cán bộ điều tra của các Cơ quan của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (điểm c khoản 4 Điều 39 BLTTHS 2015);  Cán bộ điều tra của các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (điểm c khoản 3 Điều 40 BLTTHS 2015).

Trách nhiệm tiếp nhận và thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố: Mọi tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố phải được tiếp nhận đầy đủ, giải quyết kịp thời. Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận không được từ chối tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gồm: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; Cơ quan, tổ chức khác tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm.

Thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố: Cơ quan điều tra giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố theo thẩm quyền điều tra của mình; Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo thẩm quyền điều tra của mình; Viện kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố trong trường hợp phát hiện Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà Viện kiểm sát đã yêu cầu bằng văn bản nhưng không được khắc phục.

Cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố có trách nhiệm thông báo kết quả giải quyết cho cá nhân, cơ quan, tổ chức đã tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

Như vậy, tố giác và báo tin về tội phạm là quyền và nghĩa vụ của mọi người, theo đó nghĩa vụ của mọi thành viên trong xã hội, trừ trường hợp đặc biệt do luật định. Theo quy định tại khoản 1 Điều 19 Bộ luật Hình sự (BLHS), Người nào biết rõ tội phạm đang được chuẩn bị, đang được thực hiện hoặc đã được thực hiện mà không tố giác, thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội không tố giác tội phạm quy định tại Điều 390 của BLHS.

Luật Hoàng Anh