1. Tệ nạn ma túy là gì? Đối tượng của tệ nạn ma túy?

Theo Khoản 8 Điều 2 Luật Phòng, chống ma túy số năm 2021:

“Điều 2. Giải thích từ ngữ

8. Tệ nạn ma túy là việc sử dụng trái phép chất ma túy, nghiện ma túy và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy mà chưa đến mức hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.”

Luật Phòng, chống ma túy số 73/2021/QH14 được ban hành ngày 30/03/2021 sửa đổi, bổ sung Luật phòng, chống ma túy số 13/VBHN-VPQH ngày 23/07/2013, theo đó luật mới tách biệt khái niệm “tội phạm ma túy” ra khỏi “tệ nạn ma túy” nhằm xác định đúng tính chất của “tội phạm về ma túy” và “tệ nạn ma túy”. Theo đó, tệ nạn ma túy có đối tượng là người sử dụng chất ma túy trái phép, người nghiện ma túy và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy khác nhưng chưa đến mức hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Các biện pháp áp dụng với họ là vận động, giáo dục, ngăn chặn đồng thời được quản lý ở mức độ nhẹ nhất và các biện pháp xử phạt hành chính. Do không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, không bị khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử nên đối tượng của tệ nạn ma túy không thể bị coi là tội phạm.

2. Các biện pháp xử lí?

Trước hết, những đối tượng có hành vi sử dụng chất ma túy trái phép (số lượng người dưới 02 người) thì không phải chịu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Điều 21 Nghị định số 167/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy; phòng, chống bạo lực gia đình do vi phạm quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy.

“Điều 21. Vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy

1. Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Tàng trữ, vận chuyển hoặc chiếm đoạt chất ma túy trái phép;

b) Tàng trữ, vận chuyển, mua bán hoặc chiếm đoạt tiền chất dùng vào việc sản xuất trái phép chất ma túy;

c) Sản xuất, mua, bán những dụng cụ sử dụng chất ma túy trái quy định của pháp luật.

3. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi trồng các loại cây thuốc phiện, cây cần sa và các loại cây khác có chứa chất ma túy.

4. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Người chủ hoặc người có trách nhiệm quản lý nhà hàng, cơ sở cho thuê lưu trú, câu lạc bộ, các phương tiện giao thông và các nơi khác để cho người khác lợi dụng sử dụng chất ma túy trong khu vực, phương tiện mình quản lý;

b) Môi giới, giúp đỡ, tạo điều kiện hoặc bằng các hình thức khác giúp cho người khác sử dụng trái phép chất ma túy;

c) Chuyển chất ma túy, chất hướng thần hoặc các chất ma túy khác cho người không được phép cất giữ, sử dụng.

5. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Cung cấp trái pháp luật địa điểm, phương tiện cho người khác sử dụng trái phép chất ma túy;

b) Vi phạm các quy định về xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh các chất có chứa chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và tiền chất ma túy;

c) Vi phạm các quy định về nghiên cứu, giám định, sản xuất, bảo quản chất ma túy, tiền chất ma túy;

d) Vi phạm các quy định về giao nhận, tàng trữ, vận chuyển chất ma túy, tiền chất ma túy;

đ) Vi phạm các quy định về phân phối, mua bán, sử dụng, trao đổi chất ma túy, tiền chất ma túy;

e) Vi phạm các quy định về quản lý, kiểm soát, lưu giữ chất ma túy, tiền chất tại các khu vực cửa khẩu, biên giới, trên biển.

6. Hình thức xử phạt bổ sung:

Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại Khoản 1, 2, 3, 4 và Khoản 5 Điều này.

7. Người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính quy định tại Khoản 1, 2, 3, 4 và Khoản 5 Điều này, thì tùy theo mức độ vi phạm có thể bị áp dụng hình thức xử phạt trục xuất khỏi nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.”

Ngoài ra, các đối tượng của tệ nạn ma túy có thể bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn theo Khoản 4 Điều 90 Luật xử lí vi phạm hành chính số 15/2012/QH13 ngày 20 tháng 6 năm 2012:

“Điều 90. Đối tượng áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn

4. Người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên có nơi cư trú ổn định.”

Theo đó, biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn sẽ áp dụng với đối tượng là người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên và có nơi cư trú ổn định.

Trong trường hợp, nếu người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên và có nơi cư trú ổn định đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà vẫn còn nghiện thì sẽ áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo Khoản 1 Điều 96 Luật xử lí vi phạm hành chính số 15/2012/QH13, các đối tượng bị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc bao gồm:

“Điều 96. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc

1. Đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà vẫn còn nghiện hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú ổn định.”

Bên cạnh đó, Khoản 2 Điều 96 cũng quy định về những đối tượng không áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc:

“2. Không áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với các trường hợp sau đây:

a) Người không có năng lực trách nhiệm hành chính;

b) Người đang mang thai có chứng nhận của bệnh viện;

c) Phụ nữ hoặc người duy nhất đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi được Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú xác nhận.”

Kết luận, sở dĩ đối tượng của tệ nạn xã hội không phải là tội phạm bởi hành vi của họ vi phạm các quy định phòng, chống và kiểm soát ma túy nhưng chưa đến mức hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì vậy các biện pháp áp dụng với những đối tượng này mới chỉ dừng lại ở các biện pháp xử phạt hành chính, biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc với những đối tượng đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.

Luật Hoàng Anh