Đối tượng tác động của tội phạm? Phân biệt khách thể của tội phạm với đối tượng tác động của tội phạm?

Cảnh cáo là một hình phạt nằm trong hệ thống hình phạt theo quy định của Bộ luật hình sự 2015. Vậy khái niệm cảnh cáo được định nghĩa như thế nào? Các điều kiện để áp dụng hình phạt cảnh cáo theo quy định của Bộ luật hình sự 2015 là gì?

Theo từ điển tiếng Việt, “cảnh cáo” được định nghĩa như sau: “Cảnh cáo là (1) Báo cho biết phải từ bỏ thái độ hoặc việc làm sai trái, nếu không sẽ bị xử trí, trừng phạt. (2) Khiển trách nghiêm khắc, cho biết nếu không sửa chữa khuyết điểm thì sẽ bị xử lý nặng hơn (một hình thức kỷ luật).” Như vậy, có thể hiểu, cảnh cáo là một hình thức kỷ luật ở mức độ nhẹ, nhằm cảnh báo cho người phạm lỗi biết để họ từ bỏ thái độ hoặc hành vi sai trái, nếu không sẽ bị xử lý ở một mức độ nặng hơn. Trên thực tế, ta có thể bắt gặp hình thức “cảnh cáo” ở nhiều môi trường, nhiều hoàn cảnh khác nhau. Ví dụ trong môi trường giáo dục, giáo viên cảnh cáo học sinh vi phạm nội quy nhà trường, trong môi trường làm việc, cán bộ bị cảnh cáo do mắc sai phạm, mắc khuyết điểm,…

Trong pháp luật hình sự, cảnh cáo là một hình phạt. Điều 34 quy định về hình phạt cảnh cáo như sau: "Cảnh cáo được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng chưa đến mức miễn hình phạt.” Từ quy định trên, có thể hiểu, trong pháp luật hình sự, cảnh cáo là sự khiển trách công khai của Nhà nước do Tòa án áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Đây là hình phạt chính nhẹ nhất trong hệ thống hình phạt. Hình phạt này không có khả năng gây thiệt hại về tài sản hoặc hạn chế về những quyền lợi nhất định đối với người phạm tội. Tuy nhiên, việc cảnh cáo công khai sẽ gây ra những thiệt hại nhất định về mặt tinh thần.

Như đã phân tích, cảnh cáo là một hình phạt mang tính chất răn đe, giáo dục nhiều hơn mục đích trừng trị. Do vậy, hình phạt này chỉ được áp dụng đối với loại tội phạm mà mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm đó không lớn, bản thân người phạm tội có nhiều tình tiết nhằm làm giảm nhẹ mức độ nguy hiểm đối với xã hội do hành vi phạm tội mà người đó gây ra.

Các điều kiện áp dụng hình phạt cảnh cáo:

Thứ nhất, hình phạt cảnh cáo áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng:

Theo quy định tại điểm a, Khoản 1, Điều 9 Bộ luật hình sự, tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật hình sự quy định với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm. Việc xác định một tội phạm cụ thể có thuộc loại tội phạm ít nghiêm trọng hay không căn cứ vào khung hình phạt được quy định đối với tội phạm ấy.

Ví dụ đối với “Tội tổ chức tảo hôn” được quy định tại Điều 183 Bộ luật hình sự 2015:” Người nào tổ chức việc lấy vợ, lấy chồng cho những người chưa đến tuổi kết hôn, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.” Khung hình phạt tối đa áp dụng đối với tội này  là phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm. Do đó, đây là tội phạm ít nghiêm trọng.

Thứ hai, hình phạt cảnh cáo áp dụng đối với người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng chưa đến mức miễn hình phạt. Điều kiện này được hiểu, người phạm tội có ít nhất từ hai tình tiết giảm nhẹ trở lên được quy định tại Điều 51 Bộ luật hình sự.

Trên đây là hai điều kiện để người phạm tội được áp dụng hình phạt cảnh cáo. Nếu thiếu một trong hai điều kiện trên thì Tòa án không được áp dụng hình phạt này đối với người phạm tội. Khi áp dụng hình phạt cảnh cáo, Tòa án căn nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm đối với xã hội của hành vi người phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người phạm tội để xem xét quyết định.

Có thể thấy, hình phạt cảnh cáo là hình phạt có mức độ trừng trị tội phạm nhẹ nhất trong hệ thống hình phạt theo quy định của Bộ luật hình sự. Khi xem xét áp dụng hình phạt này, Tòa án xem xét nhân thân người phạm tội cũng như tính chất nguy hiểm của hành vi phạm tội đối với xã hội, có đáp ứng được các điều kiện để áp dụng mức hình phạt này hay không. Cảnh cáo không chỉ có mục đích răn đe đối với người phạm tội, đồng thời còn giáo dục ý thức tôn trọng Pháp luật đối với mọi chủ thể trong xã hội.

Luật Hoàng Anh