Hiệu lực về không gian của Bộ luật hình sự trên lãnh thổ Việt Nam được quy định như thế nào?

Hiệu lực của Luật hình sự là giá trị thi hành của nó đối với tội phạm nên nó phải gắn với hành vi phạm tội. Nói đến hiệu lực của một bộ luật hình sự là nói đến hiệu lực của bộ luật đó đối với hành vi phạm tội xảy ra khi nào (hiệu lực về thời gian) và hiệu lực đối với hành vi phạm tội xảy ra ở đâu (hiệu lực về thời gian). Trong bài viết này, hãy cùng nhau tìm hiểu các quy định về hiệu lực về không gian của Bộ luật hình sự.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 5 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định hiệu lực về không gian trên lãnh thổ đất nước như sau:

“Điều 5. Hiệu lực của Bộ luật hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

1. Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Quy định này cũng được áp dụng đối với hành vi phạm tội hoặc hậu quả của hành vi phạm tội xảy ra trên tàu bay, tàu biển mang quốc tịch Việt Nam hoặc tại vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam.

2. Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết theo quy định của điều ước quốc tế hoặc theo tập quán quốc tế đó; trường hợp điều ước quốc tế đó không quy định hoặc không có tập quán quốc tế thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.”

Đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Việt Nam, khoản 1 Điều 5 quy định hiệu lực về không gian theo nguyên tắc lãnh thổ. Theo đó, BLHS 2015 có hiệu lực đối với mọi hành vi phạm tội được thực hiện “trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

2. Hiệu lực về không gian trên lãnh thổ Việt Nam của Bộ luật Hình sự

Về nguyên tắc, mọi hành vi phạm tội được thực hiện trên lãnh thổ Việt Nam thì đều áp dụng Bộ luật Hình sự Việt Nam.

Lãnh thổ Việt Nam ở đây phải được hiểu bao gồm: Vùng đất, vùng biển và vùng trời được xác định theo quy định của pháp luật Việt Nam và luật pháp quốc tế.

Riêng đối với phần lãnh thổ di động (tàu bay, tàu biển) thì phạm vi áp dụng của Bộ luật Hình sự còn được mở rộng hơn ở chỗ không chỉ hành vi phạm tội được thực hiện trên các phương tiện đó mà nếu hậu quả của hành vi phạm tội xảy ra trên phương tiện đó thì vẫn áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam mặc dù hành vi phạm tội có thể xảy ra ngoài tàu bay, tàu biển.

Tuy nhiên, nguyên tắc trên có một ngoại lệ duy nhất là đối với những người phạm tội được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự. Những đối tượng này được xác định căn cứ vào quy định của pháp luật Việt Nam, Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên hoặc tập quán quốc tế. Trường hợp này sẽ không áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự mà trách nhiệm hình sự của họ sẽ được giải quyết theo quy định tại các Điều ước quốc tế, tập quán quốc tế hoặc bằng con đường ngoại giao. Người có đặc quyền ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo pháp luật Việt Nam, nhưng họ có thể vẫn bị truy tố trách nhiệm hình sự theo pháp luật của nước mà họ mang quốc tịch, thậm chí họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo pháp luật Việt Nam nếu Điều ước quốc tế quy định hoặc thông qua con đường ngoại giao, nhà nước mà họ mang quốc tịch và nhà nước Việt Nam thỏa thuận sẽ truy cứu trách nhiệm hình sự theo pháp luật Việt Nam.

 Như vậy có thể thấy hiệu lực về không gian của Bộ luật Hình sự là rất rộng và áp dụng đối với tất cả các đối tượng kể cả là người nước ngoài, người không quốc tịch. Chỉ một phần rất nhỏ những đối tượng được hưởng quyền miễn trừ như đã nêu mới không chịu sự điều chỉnh của Bộ luật này.

Luật Hoàng Anh