Miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi được quy định như thế nào?

Miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi quy định trong Bộ luật hình sự là một nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội. Đây là nguyên tắc có tác dụng mở rộng phạm vi miễn trách nhiêm hình sự dành cho người dưới 18 tuổi phạm tội.

1.Căn cứ pháp lý

Khoản 2 Điều 91 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định về Miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi như sau:

“2. Người dưới 18 tuổi phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây và có nhiều tình tiết giảm nhẹ, tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 29 của Bộ luật này, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng một trong các biện pháp quy định tại Mục 2 Chương này:

a) Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng, trừ tội phạm quy định tại các điều 134, 141, 171, 248, 249, 250, 251 và 252 của Bộ luật này;

b) Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng quy định tại khoản 2 Điều 12 của Bộ luật này, trừ tội phạm quy định tại các điều 123, 134, 141, 142, 144, 150, 151, 168, 171, 248, 249, 250, 251 và 252 của Bộ luật này;

c) Người dưới 18 tuổi là người đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án.”.

2. Nguyên tắc miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

Nguyên tắc này có nhắc đến người dưới 18 tuổi phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ và tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả.

Trong đó, Khoản 2 Điều 91 không quy định tình tiết giảm nhẹ theo quy định ở đâu, dó đó ta phải hiểu các tình tiết giảm nhẹ ở đây là các tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại Khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự. Còn “tự nguyện khắc phục phần lớn hậu qủa” là một tình tiết giảm nhẹ được quy định tại Khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự.

Người phạm tội đã thực hiện tội phạm nhưng cũng đã khắc phục hậu quả. Nếu không khắc phục, hậu quả tội phạm có thể còn lớn hơn nữa. Người dưới 18 tuổi phạm tội tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả chứng tỏ họ đã nhận ra lỗi sai, biết hối cải. Như vậy, mục đích giáo dục, cải tạo người phạm tội dưới 18 tuổi đã phần nào đạt được mà không cần truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, ngoài đáp ứng điệu kiện có nhiều tình tiết giảm nhẹ và đã tự khắc phục phần lớn hậu quả,  người dưới 18 tuổi phạm tội còn phải đáp ứng điều kiện về loại tội phạm đã thực hiện để được miễn trừ trách nhiệm hình sự. Người dưới 18 tuổi phạm tội được chia làm 02 nhóm nhỏ gồm nhóm người từ đủ 14 đến dưới 16  tuổi phạm tội, nhóm từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Ứng với mỗi nhóm, Bộ luật hình sự quy định về loại tội phạm họ thực hiện được miễn trừ trách nhiệm hình sự có sự khác nhau. Cụ thể:

- Người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng, trừ tội phạm quy định tại các điều 134 (Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác), 141 (Tội hiếp dâm), 171 (Tội cướp giật tài sản), 248 (Tội sản xuất trái phép chất ma túy), 249(Tội tàng trữ trái phép chất ma túy), 250(Tội vận chuyển trái phép chất ma túy), 251 (Tội mua bán trái phép chất ma túy) và 252 (Tội chiếm đoạt chất ma túy) của Bộ luật hình sự.

- Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng quy định tại khoản 2 Điều 12 của Bộ luật này, trừ tội phạm quy định tại các điều 123 (Tội giết người), 134(Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác) , 141(Tội hiếp dâm), 142 (tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi), 144 (tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi), 150 (tội mua bán người), 151(tội mua bán người dưới 16 tuổi); Điều 168 (tội cướp tài sản); Điều 171 (tội cướp giật tài sản); Điều 248 (tội sản xuất trái phép chất ma túy); Điều 249 (tội tàng trữ trái phép chất ma túy); Điều 250 (tội vận chuyển trái phép chất ma túy); Điều 251 (tội mua bán trái phép chất ma túy); Điều 252 (tội chiếm đoạt chất ma túy) của Bộ luật hình sự.

Đặc biệt, người dưới 18 tuổi là người đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án cũng được miễn trách nhiệm hình sự.

Luật Hoàng Anh