Quan hệ giữa cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện và người cai nghiện là quan hệ dân sự, thực hiện thông qua hợp đồng cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện. Người cai nghiện là chủ thể sử dụng dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện do cơ sở cai nghiện cung cấp. Vì vậy, pháp luật quy định người cai nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện có các quyền và trách nhiệm tại Điều 18 Nghị định số 147/2003/NĐ-CP ngày 02/12/2003 của Chính phủ như sau:

1. Quyền của người cai nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện

Khoản 1 Điều 18 Nghị định số 147/2003/NĐ-CP ngày 02/12/2003 của Chính phủ quy định người cai nghiện ma túy có quyền:

- Được cai nghiện ma túy theo nội dung của quy trình cai nghiện, phục hồi, thông qua hợp đồng dịch vụ cai nghiện ma túy mà hai bên đã giao kết.

Đây là quyền cơ bản của người cai nghiện mà cơ sở cai nghiện phải đáp ứng, bởi người cai nghiện và cơ sở cai nghiện đã thực hiện giao kết hợp đồng cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy, vì vậy cơ sở cai nghiện có nghĩa vụ cung cấp dịch vụ cai nghiện theo quy trình cai nghiện mà pháp luật hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 41/2010/TTLT/BLĐTBXH - BYT ngày 31/12/2010.

- Đề đạt nguyện vọng hoặc kiến nghị của mình với người đứng đầu cơ sở cai nghiện về các nhu cầu cơ bản của mình như ăn, ở, sinh hoạt, chữa bệnh, học tập, lao động, vui chơi, giải trí, thể dục thể thao và các sinh hoạt khác tại cơ sở.

Người cai nghiện ma túy phải được đảm bảo quyền con người cơ bản theo quy định của pháp luật và được đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt tối thiểu tại cơ sở cai nghiện.

- Khiếu nại, tố cáo những hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công nhân viên chức trong quản lý các hoạt động của cơ sở cai nghiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.

Quyền khiếu nại, tố cáo là những quyền cơ bản của công dân được quy định tại Điều 30 Hiến pháp năm 2013 vì vậy người cai nghiện có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cán bộ làm việc tại cơ sở cai nghiện.

Ngoài ra, pháp luật còn quy định chế độ, chính sách đối với người đi cai nghiện ma túy tự nguyện tại khoản 4 Điều 1 Nghị định số 80/2018/NĐ-CP ngày 17/05/2018 của Chính phủ như sau:

“Điều 48a. Chế độ, chính sách đối với người đi cai nghiện ma túy tự nguyện

Ngân sách nhà nước hỗ trợ 95% chi phí sàng lọc, đánh giá mức độ nghiện, thực hiện các dịch vụ xét nghiệm y tế theo chỉ định của bác sỹ; điều trị nhiễm trùng cơ hội và thuốc chữa bệnh thông thường đối với các đối tượng sau:

a) Thương binh;

b) Người bị nhiễm chất độc hóa học và suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;

c) Người thuộc hộ nghèo;

d) Người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa;

đ) Trẻ em mồ côi;

e) Người khuyết tật nặng và đặc biệt nặng.”

Như vậy, pháp luật quy định chế độ hỗ trợ 95% kinh phí cho một số hoạt động trong quy trình cai nghiện tại cơ sở cai nghiện cho những đối tượng có hoàn cảnh khó khăn như trên nhằm mục đích động viên, giúp đỡ người nghiện ma túy ở trong hoàn cảnh khó khăn tự nguyện cai nghiện và hoàn thành quá trình cai nghiện một cách hiệu quả.

2. Trách nhiệm của người cai nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện

Khoản 1 Điều 18 Nghị định số 147/2003/NĐ-CP ngày 02/12/2003 của Chính phủ quy định người cai nghiện ma túy có trách nhiệm:

- Khai báo chính xác về tình trạng nghiện ma túy của bản thân.

Điều này giúp cơ sở cai nghiện có thể nắm bắt, theo dõi và quản lý, phân loại các đối tượng một cách hiệu quả và áp dụng các biện pháp cai nghiện phù hợp với từng đối tượng.

- Tuân thủ quy chế, nội quy của cơ sở cai nghiện và chịu sự quản lý, giáo dục của cơ sở cai nghiện; thực hiện chế độ lao động, học tập, điều trị, chữa bệnh theo các quy định của pháp luật có liên quan.

Người cai nghiện cần thực hiện nghiêm túc các quy định của cơ sở cai nghiện cũng như các hoạt động mà các cán bộ trực tiếp thực hiện công tác cai nghiện yêu cầu phù hợp với quy định của pháp luật để đảm bảo quy trình cai nghiện đạt hiệu quả.

- Trường hợp người cai nghiện ma túy vi phạm quy chế, nội quy của cơ sở cai nghiện thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý bằng một trong các hình thức dưới đây:

+ Nhắc nhở, phê bình.

+ Đưa vào phòng cách ly.

+ Chấm dứt hợp đồng dịch vụ cai nghiện và thông báo về địa phương.

Người cai nghiện có trách nhiệm chấp hành nghiêm chỉnh các biện pháp xử lý của cơ sở cai nghiện (phù hợp với quy định của pháp luật) khi có hành vi vi phạm.

- Trường hợp gây thiệt hại vật chất cho cơ sở cai nghiện, người nghiện ma túy hoặc gia đình, người giám hộ phải bồi thường theo quy định của pháp luật;

- Đóng góp các chi phí cai nghiện theo hợp đồng dịch vụ cai nghiện ma túy.

Luật Hoàng Anh