Người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới có được giảm hình phạt không?

Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định một người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới, có nghĩa là họ đã bị xét xử và bị kết án một lần, đã được giảm án, hiện tại có thể vẫn đang chấp hành hoặc đã chấp hành xong phần hình phạt còn lại sau khi giảm án, lại thực hiện một hành vi phạm tội mới. Vậy trường hợp này, người phạm tội còn được giảm mức án phạt nữa hay không? Câu trả lời là có, người phạm tội trong trường hợp này vẫn được xét giảm mức hình phạt đã tuyên dựa trên hình phạt chung phải chịu.

“Điều 63. Giảm mức hình phạt đã tuyên

...                                   

4. Đối với người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới ít nghiêm trọng do cố ý, thì Tòa án chỉ xét giảm lần đầu sau khi người đó đã chấp hành được một phần hai mức hình phạt chung.

5. Đối với người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, thì Tòa án chỉ xét giảm lần đầu sau khi người đó đã chấp hành được hai phần ba mức hình phạt chung hoặc trường hợp hình phạt chung là tù chung thân thì việc xét giảm án thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều này.”

1. Khoản 4 và Khoản 5 Điều 63: Người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới.

Khoản 4 và Khoản 5 Điều 63 Bộ luật hình sự  quy định về trường hợp người phạm tội đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới, có nhắc đến “hình phạt chung”. “Hình phạt chung” ở đây sẽ được hiểu theo Điều 56 Bộ luật hình sự:

“Điều 56. Tổng hợp hình phạt của nhiều bản án

...

2. Khi xét xử một người đang phải chấp hành một bản án mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới, Tòa án quyết định hình phạt đối với tội mới, sau đó tổng hợp với phần hình phạt chưa chấp hành của bản án trước rồi quyết định hình phạt chung theo quy định tại Điều 55 của Bộ luật này...”

Như vậy, hình phạt chung được hiểu là hình phạt được tổng hợp từ phần còn lại của hình phạt chưa chấp hành với phần hình phạt của tội mới. Phần hình phạt còn lại ở đây là phần hình phạt mà người phạm tội phải chịu sau khi đã trừ thời gian đã chấp hành hình phạt và trừ thời gian được giảm trừ.

Khoản 4 và Khoản 5 Điều 63 chia trường hợp một người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới thành 02 trường hợp như sau:

a. Đối với người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới ít nghiêm trọng do cố ý.

Tòa án chỉ xét giảm lần đầu sau khi người đó đã chấp hành được ½  mức hình phạt chung. Đây là điểm mới trong quy định về giảm hình phạt đã tuyên của Bộ luật hình sự năm 2015 so với quy định về giảm hình phạt đã tuyên tại Điều 58 Bộ luật hình sự năm 1999. Điều 58 Bộ luật hình sự năm 1999 không có quy định này, do đó trong trường hợp này, việc xét giảm mức hình phạt đối với người phạm tội được áp dụng như với người phạm tội lần đầu. Bộ luật hình sự năm 1999 quy định như vậy là không công bằng. Một người thực hiện tội phạm đang chấp hành hình phạt và được giảm mức hình phạt chứng tỏ người đó đã nhận thức được sai lầm, đã ăn năn, hối cải nhưng lại cố ý tiếp tục phạm tội cho dù là tội phạm ít nghiêm trọng thì vẫn phải chịu sự trừng phạt nghiêm khắc hơn từ pháp luật so với người phạm tội lần đầu.

Để làm rõ sự khác biệt giữa hai Bộ luật trên, Luật Hoàng Anh xin đưa ra 1 ví dụ như sau: Anh A phạm tội và bị kết án 06 năm tù, sau 02 năm cải tạo tốt, đã có nhận thức rõ ràng về hành vi sai lầm của mình và được giảm 02 năm tù giam. Nhưng trong thời gian thi hành phần hình phạt tù còn lại, anh A lại gây gổ đánh nhau với bạn tù và bị truy tố, xét xử với tội cố ý gây thương tích, chịu mức phạt 01 năm tù.

Theo Điều 58 Bộ luật hình sự năm 1999, hình phạt chung của anh A là 03 năm tù giam. Để được xét giảm mức hình phạt, thời gian anh A cần chấp hành hình phạt chung là 1 năm hay gọi là 12 tháng (1/3 mức hình phạt theo Khoản 1 Điều 58).

Theo Khoản 4 Điều 63 Bộ luật hình sự năm 2015, hình phạt chung của A vẫn là 03 năm tù. Tuy nhiên, thời gian anh A cần chấp hành hình phạt chung để được xét giảm lần đầu là 1 năm 6 tháng hay là 18 tháng (1/2 mức hình phạt chung).

Từ ví dụ trên có thể thấy rằng, Bộ luật hình sự năm 2015 nghiêm khắc hơn so với Bộ luật hình sự năm 1999. Quy định theo Bộ luật hình sự 2015 hoàn toàn hợp lý, bởi quy định này có tác dụng giáo dục, phòng ngừa người phạm tội trong quá trình thi hành án, trong thời gian thi hành án người phạm tội đã ý thức được lỗi lầm nên mới được giảm án nhưng lại cố ý thực hiện tội phạm thì điều kiện để xem xét giảm nhẹ án phạt phải nghiêm khắc hơn so với người phạm tội lần đầu.

b. Đối với người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.

Tòa án chỉ xét giảm lần đầu sau khi người đó đã chấp hành được hai phần ba mức hình phạt chung hoặc trường hợp hình phạt chung là tù chung thân thì việc xét giảm án thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều này.

Đối với trường hợp tội phạm mới được thực hiện là tội nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặt biệt nghiêm trọng. Đây là những hành vi phạm tội nguy hiểm, cần có sự răn đe nghiêm khắc. Việc đã được giảm hình phạt đã thể hiện chính sách khoan hồng của Bộ luật hình sự đồng thời thể hiện sự ăn năn hối cải, ý thức nhận sai của người phạm tội. Nhưng người phạm tội lại tiếp tục gây ra lỗi lầm, thực hiện tội phạm có mức độ nguy hiểm, rất nguy hiểm hoặc đặc biệt nguy hiểm. Do đó, để hưởng sự khoan hồng lần đầu sau khi phạm tội mới, cần thời gian cải tạo lâu hơn người phạm tội lần đầu hoặc người đã được giảm một phần hình phạt mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới ít nghiêm trọng do cố ý. Như vậy, trong trường hợp này, người phạm tội cần chấp hành được 2/3 mức hình phạt chung trước khi được xét giảm mức hình phạt lần đầu.

c. Đối với trường hợp hình phạt chung là tù chung thân.

Trường hợp này, không thể giảm hình phạt bằng cách chia tỉ lệ thời gian chấp hành như án phạt tù có thời hạn. Cũng không thể giảm thời hạn chấp hành án phạt tù theo quy định như với người phạm tội lần đầu theo Khoản 1 Điều 63 bởi như vậy sẽ không có sự công bằng giữa người phạm tội lầm đầu với người đã được giảm án và thực hiện tội phạm mới. Do đó, việc quy định áp dụng giống quy định giảm án trong trường hợp phạm nhiều tội, có một tội bị kết án tù chung thân là hợp lý.

Luật Hoàng Anh