Nguyên tắc bảo hộ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân; danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân là gì?

Hoạt động tố tụng hình sự phải được tiến hành trên cơ sở tôn trọng và bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản. Mọi hành vi xâm phạm trái pháp luật tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; danh dự, uy tín tài sản của pháp nhân đều sẽ bị xử lý theo pháp luật.

1. Cơ sở pháp lý được quy định tại

“Điều 11. Bảo hộ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân; danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân

Mọi người có quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản.

Mọi hành vi xâm phạm trái pháp luật tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân; xâm phạm danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân đều bị xử lý theo pháp luật.

Công dân Việt Nam không thể bị trục xuất, giao nộp cho nhà nước khác.”

2. Nội dung nguyên tắc

Điều luật này cụ thể hóa Hiến pháp 2013 vì con người và quyền con người là giá trị quan trọng và trở thành đối tượng ưu tiên bảo hộ của pháp luật, trong đó có pháp luật tố tụng hình sự. Theo đó, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: Tính mạng của con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái pháp luật (Điều 19); Mọi người có quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sản xuất, phần vốn góp trong doanh nghiệp hoặc trong các tổ chức kinh tế khác. Quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ (Điều 32).Những quy định này được điều luật cụ thể hóa thành một nguyên tắc tố tụng hình sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, pháp nhân.

Theo đó, mọi người (bao gồm công dân, người nước ngoài ở Việt Nam, người không qốc tịch) đều có quyền được pháp luật bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân; danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân. Trong quá trình tiến hành tố tụng, những có quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng không được xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người tham gia tố tụng, những cơ quan có thẩm quyền, những người tiến hành tố tụng không được đánh đập, xúc phạm, lăng mạ, làm nhục những người bị tạm giam, tạm giữ, bị can, bị cáo. Để nhấn mạnh hơn quyền của con người, tại Điều 9 BLTTHS cũng đã nêu rõ: “Việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp, việc bắt, tạm giữ, tạm giam người phải theo đúng quy định của BLTTHS năm 2015. Nghiêm cấm hành vi tra tấn, bức cung, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức nào khác xâm phạm đến tính mạng và sức khỏe của con người.”

Và trong trường hợp người có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người tham gia tố tụng tùy theo mức độ sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Khi người bị hại, người làm chứng và người tham gia tố tụng khác hoặc người thân thích của họ bị đe dọa đến tính mạng, sức khỏe, bị xâm phạm danh dự, nhân phẩm, tài sản thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải có trách nhiệm áp dụng những biện pháp ngăn chặn kịp thời, cần thiết để bảo vệ họ. Giả dụ: khi người làm chứng đến báo với cơ quan điều tra có thẩm quyền là họ bị đe dọa và có thể đối tượng gây nguy hại cho người làm chứng và người nhà của họ vì bị người trong gia đình của bị cáo trả thù vì đã có những lời khai gây bất lợi cho bị cáo thì ngay lập tức Cơ quan điều tra phải có trách nhiệm áp dụng biện pháp cần thiết để bảo vệ người làm chứng và những người thân thích của họ, để phù hợp với thực tiễn đấu tranh, phòng chống tội phạm.

Đặc biệt, tại khoản 2 Điều 17 của Hiến pháp 2013 quy định:

“Công dân Việt Nam không thể bị trục xuất, giao nộp cho Nhà nước khác.”

 Và từ quy định của Hiến pháp thì Bộ Luật tố tụng hình sự năm 2015 đã bổ sung vào trong BLTTHS . Nội dung này cụ thể hóa nguyên tắc chủ quyền quốc gia. Nguyên tắc không “dẫn độ” công dân nước mình xuất phát từ chủ quyền toàn vẹn và tuyệt đối của quốc gia. Tuy nhiên, các quốc gia thường thỏa thuận nếu không dẫn độ công dân nước mình thì quốc gia được yêu cầu dẫn độ chuyển giao vụ việc cho cơ quan có thẩm quyền nước mình xem xét việc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ví dụ, một tiếp viên hàng không là công dân Việt Nam phạm tội ở nước ngoài, nhưng người này đã về Việt Nam. Trường hợp này, nếu có xét xử thì xét xử tại Việt Nam theo Luật Việt Nam, tuyết đối không giao nộp, dẫn độ công dân này cho nước ngoài để xét xử ở nước ngoài và theo luật nước ngoài.

So sánh với Điều 7 BLTTHS năm 2003, Điều luật này đã kế thừa và sửa đổi bổ sung để đảm bảo đảm tính khái quát và phù hợp với quy định tại Điều 20 của Hiến pháp năm 2013: “ Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm” và quy định của BLTTHS năm 2015 về trách nhiệm hình sự của pháp nhân, đó là: “Xâm phạm danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân đều bị xử lý theo pháp luật”

Như vậy, mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, không ai được xâm phạm đến thân thể của người khác. Việc bắt và giữ người phải theo đúng quy định của pháp luật, không ai được tự ý, lăng mạ, sỉ nhục, tước đoạt đi tính mạng và sức khỏe của người khác, ngược lại mỗi cá nhân, tổ chức cần phải biết tự bảo vệ quyền lợi của bản thân cũng như cơ sở hoạt động của mình và tố cáo cơ quan có thẩm quyền về những việc làm sai trái với quy định của pháp luật.

Luật Hoàng Anh