Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 44 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án được quy định như sau:

“Điều 44. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án

1. Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn:

a) Trực tiếp tổ chức việc xét xử vụ án hình sự; quyết định giải quyết tranh chấp về thẩm quyền xét xử;

b) Quyết định phân công Phó Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm giải quyết, xét xử vụ án hình sự; quyết định phân công Thư ký Tòa án tiến hành tố tụng đối với vụ án hình sự; quyết định phân công Thẩm tra viên thẩm tra hồ sơ vụ án hình sự;

c) Quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa;

d) Ra quyết định thi hành án hình sự;

đ) Quyết định hoãn chấp hành án phạt tù;

e) Quyết định tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù;

g) Quyết định xoá án tích;

h) Giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Tòa án.

Khi vắng mặt, Chánh án Tòa án ủy quyền cho một Phó Chánh án Tòa án thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án. Phó Chánh án Tòa án phải chịu trách nhiệm trước Chánh án Tòa án về nhiệm vụ được ủy quyền.

2. Khi tiến hành việc giải quyết vụ án hình sự, Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn:

a) Quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam, xử lý vật chứng;

b) Quyết định áp dụng, đình chỉ biện pháp bắt buộc chữa bệnh;

c) Quyết định áp dụng thủ tục rút gọn hoặc hủy bỏ quyết định áp dụng thủ tục rút gọn;

d) Kiến nghị, kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án;

đ) Quyết định và tiến hành hoạt động tố tụng khác thuộc thẩm quyền của Tòa án;

e) Tiến hành hoạt động tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này.

3. Khi được phân công giải quyết, xét xử vụ án hình sự, Phó Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này, trừ quy định tại điểm b khoản 1 Điều này. Phó Chánh án Tòa án không được giải quyết khiếu nại, tố cáo về hành vi, quyết định của mình.

4. Chánh án, Phó Chánh án Tòa án phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi, quyết định của mình. Chánh án, Phó Chánh án Tòa án không được ủy quyền cho Thẩm phán thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.”

2. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án

Điều luật được xây dựng trên cơ sở sửa đổi, bổ sung Điều 38 BLTTHS 2003, quy định về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án trong hoạt động tố tụng hình sự.

Chánh án Tòa án là một chức danh quản lý (đối với Tòa án do Chánh án đứng đầu) và chức danh tố tụng (khi tiến hành hoạt động tố tụng). Trong hoạt động tố tụng hình sự, Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây: Trực tiếp tổ chức việc xét xử vụ án hình sự; quyết định giải quyết tranh chấp về thẩm quyền xét xử; quyết định phân công Phó Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm giải quyết, xét xử vụ án hình sự; quyết định phân công Thư ký Tòa án tiến hành tố tụng đối với vụ án hình sự; quyết định phân công Thẩm tra viên thẩm tra hồ sơ vụ án hình sự; quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa; ra quyết định thi hành án hình sự; quyết định hoãn chấp hành án phạt tù; quyết định tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù; quyết định xoá án tích; giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Tòa án.

Phó Chánh án Tòa án là một trong những chức danh tố tụng. Mối quan hệ giữa Chánh án và Phó Chánh án Tòa án trong tổ tụng hình sự là mối quan hệ tố tụng, mối quan hệ đó do Bộ luật Tố tụng hình sự điều chỉnh. Khi Chánh án Tòa án vắng mặt, một Phó Chánh án được Chánh án ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án. Việc ủy nhiệm đó phải được thục hiện bằng văn bàn và phải thông báo cho các ngành hữu quan biết việc ủy nhiệm đó. Khi đã được ủy nhiệm thì Phó Chánh án được thực hiện những nhiệm vụ và quyền hạn của Chánh án Tòa án. Phó Chánh án phải chịu trách nhiệm trước Chánh án về nhiệm vụ được giao. Khi được phân công giải quyết, xét xử vụ án hình sự, Phó Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ và quyền hạn được quy định đối với Chánh án khi tiến hành giải quyết vụ án hình sự.

Khi tiến hành việc giải quyết vụ án hình sự, Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn: Quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam, xử lý vật chứng; quyết định áp dụng, đình chỉ biện pháp bắt buộc chữa bệnh; quyết định áp dụng thủ tục rút gọn hoặc hủy bỏ quyết định áp dụng thủ tục rút gọn; kiến nghị, kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án; quyết định và tiến hành hoạt động tố tụng khác thuộc thẩm quyền của Tòa án; tiến hành hoạt động tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này.

Khi được phân công giải quyết, xét xử vụ án hình sự, Phó Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn như Chánh án Tòa án, trừ việc: “Quyết định phân công Phó Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm giải quyết, xét xử vụ án hình sự; quyết định phân công Thư ký Tòa án tiến hành tố tụng đối với vụ án hình sự; quyết định phân công Thẩm tra viên thẩm tra hồ sơ vụ án hình sự.” Phó Chánh án Tòa án cũng không được giải quyết khiếu nại tố cáo về hành vi, quyết định của mình.

Điều luật này cũng quy định, khi tiến hành các hoạt động tố tụng, Chánh án, Phó Chánh án Tòa án phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi, quyết định của mình. Chánh án, Phó Chánh án Tòa án không được ủy quyền cho Thẩm phán thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Như vậy, Điều luật này đã ghi nhận chức danh Chánh án và Phó Chánh án Toà án trong Bộ luật tố tụng hình sự; quy định những nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Chánh án và Phó Chánh án Toà án trong tố tụng hình sự. Những quyết định, yêu cầu của Chánh án, Phó Chánh án Tòa án phải được các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân chấp hành nghiêm chỉnh. Vì vậy, Chánh án, Phó Chánh án Tòa án phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về những hành vi và quyết định của mình.

Luật Hoành Anh