Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại là gì?

Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành quy định 318 Điều luật về tội phạm nhưng không phải tất cả các tội đều có chủ thể của tội phạm là pháp nhân thương mại. Chỉ một số tội được quy định có chủ thể là pháp nhân thương mại. Vậy những tội phạm nào pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự? Trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ vấn đề trên.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 76 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại như sau:

“Điều 76. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm quy định tại một trong các điều 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 200, 203, 209, 210, 211, 213, 216, 217, 225, 226, 227, 232, 234, 235, 237, 238, 239, 242, 243, 244, 245, 246, 300 và 324 của Bộ luật này.”

2. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại

Theo đó, pháp nhân thương mại chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về 33 tội phạm quy định tương ứng tại 33 Điều của Bộ luật Hình sự.

Chương XVIII - Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế:

- Điều 188. Tội buôn lậu

- Điều 189. Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới

- Điều 190. Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm

- Điều 191. Tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm

- Điều 192. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả

- Điều 193. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm

- Điều 194. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh

- Điều 195. Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi

- Điều 196. Tội đầu cơ

- Điều 200. Tội trốn thuế

- Điều 203. Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước

- Điều 209. Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán

- Điều 210. Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán

- Điều 211. Tội thao túng thị trường chứng khoán

- Điều 213. Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm

- Điều 216. Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động

- Điều 217. Tội vi phạm quy định về cạnh tranh

- Điều 225. Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan

- Điều 226. Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp

- Điều 227. Tội vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên

- Điều 232. Tội vi phạm các quy định về khai thác, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản

- Điều 234. Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật hoang dã

Chương XIX - Các tội phạm về môi trường:

- Điều 235. Tội gây ô nhiễm môi trường

- Điều 237. Tội vi phạm quy định về phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường

- Điều 238. Tội vi phạm quy định về bảo vệ an toàn công trình thủy lợi, đê điều và phòng, chống thiên tai; vi phạm quy định về bảo vệ bờ, bãi sông

- Điều 239. Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam

- Điều 242. Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản

- Điều 243. Tội hủy hoại rừng

- Điều 244. Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm

- Điều 245. Tội vi phạm các quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên

- Điều 246. Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại

Chương XXI - Các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng:

- Điều 300. Tội tài trợ khủng bố

- Điều 324. Tội rửa tiền

Các tội phạm này được quy định trên cơ sở đánh giá tính chất, mức độ nguy hiểm và phổ biến của tội phạm cũng như những kinh nghiệm từ thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm trong thời gian qua, đồng thời phù hợp với các Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên như: Công ước chống tham nhũng (Công ước UNCAC), Công ước thống nhất về các chất ma túy năm 1961; Công ước về các chất hướng thần năm 1971, Công ước quốc tế về chống tài trợ cho khủng bố, Công ước về phòng chống vận chuyển trái phép chất ma túy và các chất hướng thần (1988), Công ước về ngăn chặn tài trợ cho khủng bố (1999), cũng như Công ước về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (2000)…

Như vậy, trong số 33 tội danh pháp nhân thương mại có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì có những tội liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của pháp nhân thương mại như tội trốn thuế; tội buôn lậu; tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động… nhưng cũng có tội ít liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của pháp nhân thương mại như: Tội tài trợ khủng bố.

Luật Hoàng Anh