Điều 15 và Điều 16 Bộ luật hình sự quy định về trường hợp “chuẩn bị phạm tội” và “phạm tội chưa đạt”. Hai trường hợp này tuy chưa để xảy ra hậu quả đến cùng của tội phạm nhưng vẫn là những hành vi nguy hiểm, cần có sự răn đe, giáo dục. Vậy quyết định hình phạt trong hai trường hợp này như thế nào? Luật Hoàng Anh sẽ giải đáp câu hỏi trên trong bài viết dưới đây.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 57 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt.

“Điều 57. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt

1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và hành vi phạm tội chưa đạt, hình phạt được quyết định theo các điều của Bộ luật này về các tội phạm tương ứng tùy theo tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội và những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng.

2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, hình phạt được quyết định trong phạm vi khung hình phạt được quy định trong các điều luật cụ thể.

3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình thì áp dụng hình phạt tù không quá 20 năm; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt không quá ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định.”

2. Căn cứ quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt

Điều 57 Bộ luật hình sự đưa ra các quy định bổ sung làm căn cứ để ra quyết định trong trường hợp chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt. Nói như vậy quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt vẫn phải tuân theo căn cứ quyết định hình phạt tại Điều 50 Bộ luật hình sự.

“Điều 50. Căn cứ quyết định hình phạt

1. Khi quyết định hình phạt, Tòa án căn cứ vào quy định của Bộ luật này, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự.

2. Khi quyết định áp dụng hình phạt tiền, ngoài căn cứ quy định tại khoản 1 Điều này, Tòa án căn cứ vào tình hình tài sản, khả năng thi hành của người phạm tội.”

Điều 57 quy định căn cứ riêng cho trường hợp chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt gồm 02 căn cứ như sau:

Thứ nhất, căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự. Bộ luật hình sự là văn bản pháp luật quy định về tội phạm và hình phạt. Chỉ những hành vi đáp ứng được mô tả trong cấu thành tội phạm quy định tại Bộ luật hình sự mới được coi là tội phạm. Do đó chỉ những hành vi phù hợp mới mô tả tại Điều 14, Điều 15 Bộ luật hình sự mới phải chịu trách nhiệm hình sự về tội này.

“Điều 14. Chuẩn bị phạm tội

1. Chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm hoặc thành lập, tham gia nhóm tội phạm, trừ trường hợp thành lập hoặc tham gia nhóm tội phạm quy định tại Điều 109, điểm a khoản 2 Điều 113 hoặc điểm a khoản 2 Điều 299 của Bộ luật này.”

“Điều 15. Phạm tội chưa đạt

Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.”

Sau khi xác định hành vi phạm tội trong trường hợp chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt, Tòa án tiếp tục căn cứ vào quy định Bộ luật hình sự để ra quyết định hình phạt. Nghĩa là căn cứ dựa trên toàn bộ những quy định nằm trong Bộ luật hình sự và theo Điều 57 Bộ luật này. Cụ thể:

- Khoản 2 Điều 57: Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, hình phạt được quyết định trong phạm vi khung hình phạt được quy định trong các điều luật cụ thể.

- Khoản 3 Điều 57: Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình thì áp dụng hình phạt tù không quá 20 năm; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt không quá ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định.

Việc quy định khung hình phạt nhẹ hơn và riêng cho trường hợp chuẩn bị phạm tội thể hiện sự phân hóa trách nhiệm hình sự giữa hành vi phạm tội hoàn thành và hành vi phạm tội chưa hoàn thành trong Bộ luật hình sự hiện hành so với các Bộ luật hình sự cũ.

Thứ hai, căn cứ tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi. Bản chất của tội phạm là thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội và giờ Tòa án sẽ quyết định một hình phạt thích đáng với hành vi nguy hiểm cho xã hội đó. Tuy nhiên mức độ và tính chất nguy hiểm cho xã hội của hai trường hợp chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa đạt nhẹ hơn nhiều tính chất, mức độ của tội phạm đã hoàn thành. Ngoài ra còn phải căn cứ vào mức độ thực hiện ý định phạm tội và những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng.

Luật Hoàng Anh