Thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên được quy định như thế nào trong BLTTHS 2015?

Kiểm sát viên, Kiểm tra viên là người thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự, việc đảm bảo tính khách quan, vô tư của Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự là vấn đề rất quan trọng và cần thiết. Nếu họ không vô tư, khách quan khi thực hiện nhiệm vụ thì hồ sơ vụ án có thể bị làm sai lệch, dẫn đến xử lý người phạm tội không chính xác dẫn đến bỏ loạt tội phạm và xét xử oan cho người vô tội.

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 52 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) về quy định thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên được quy định như sau:

“Điều 52. Thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên

1. Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

a) Trường hợp quy định tại Điều 49 của Bộ luật này;

b) Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.

2. Việc thay đổi Kiểm sát viên trước khi mở phiên tòa do Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp được phân công giải quyết vụ án quyết định.

Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định.

Trường hợp phải thay đổi Kiểm sát viên tại phiên tòa thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa.”

2. Thay đổi Kiểm tra viên, Kiểm sát viên

Điều luật được xây dựng trên cơ sở sửa đổi, bổ sung Điều 45 BLTTHS 2003, quy định về những trường hợp thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.

Kiểm sát viên là người thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự, công việc và nhiệm vụ của Kiểm sát viên và kiểm sát viên đó là: Kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm của cơ quan, người có thẩm quyền; Trực tiếp giải quyết và lập hồ sơ giải quyết nguồn tin về tội phạm;  Kiểm sát việc thụ lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, áp dụng biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; kiểm sát việc lập hồ sơ giải quyết nguồn tin về tội phạm, việc lập hồ sơ vụ án của cơ quan, người có thẩm quyền điều tra; kiểm sát hoạt động khởi tố, điều tra của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; Trực tiếp kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra, khám xét; Kiểm sát việc tạm đình chỉ, phục hồi việc giải quyết nguồn tin về tội phạm; việc tạm đình chỉ điều tra, đình chỉ điều tra, phục hồi điều tra, kết thúc điều tra; Đề ra yêu cầu điều tra; yêu cầu Cơ quan điều tra truy nã, đình nã bị can; Triệu tập và hỏi cung bị can; triệu tập và lấy lời khai người tố giác, báo tin về tội phạm, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, người đại diện theo pháp luật của pháp nhân, người làm chứng, bị hại, đương sự; lấy lời khai người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp. Với chức năng, nhiệm vụ này, việc bảo đảm tính khách quan và vô tư của Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự là vấn đề rất quan trọng và cần thiết. Để thực hiện mục tiêu nói trên, BLTTHS 2015 quy định cụ thể những trường hợp Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi theo đề nghị của người có thẩm quyền. Đó là khi họ thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 49 của Bộ luật TTHS trong đó có quy định: Họ đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo; đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó; có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ hoặc đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ Điều tra, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.

Về thẩm quyền thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên: Trong trường hợp Kiểm sát viên, Kiểm tra viên tự mình từ chối tiến hành tố tụng hoăc bị thay đổi theo quy định của pháp luật, Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp được phân công giải quyết vụ án là người có thẩm quyền quyết định chấp nhận hoặc không chấp nhận thay đổi này. Trong trường hợp không chấp nhận yêu cầu thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên thì người có thẩm quyền phải trả lời cho người đề nghị và nêu rõ lý do; nếu chấp nhận yêu cầu thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên thì Viện trưởng hoặc phó Viện trưởng Viện kiểm sát cử Kiểm sát viên hoặc Kiểm tra viên khác tiếp tục tiến hành tố tụng.

Kiểm sát viên là người thực hành quyền công tố tại phiên tòa. Điều 289 BLTTHS 2015 quy định sự có mặt của Kiểm sát viên tại phiên tòa là bắt buộc nên Điều luât quy định nếu thay đổi Kiểm sát viên tại phiên tòa xét xử thì HĐXX ra quyết định hoãn phiên tòa; sau đó Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp được phân công giải quyết vụ án cử Kiểm sát viên khác tiếp tục thực hành quyền công tố tại phiên tòa.

Quy định này chỉ áp dụng trong trường hợp phiên tòa đó không có Kiểm sát viên dự khuyết. Trong trường hợp Kiểm sát viên không thể có mặt tại phiên tòa thì Kiểm sát viên dự khuyết có mặt tại phiên tòa từ đầu được thay thế để thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử tại phiên tòa. Trường hợp Kiểm sát viên bị thay đổi hoặc không thể tiếp tục thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử mà không có Kiểm sát viên dự khuyết để thay thế thì HDXX hoãn phiên tòa.

Việc thay đổi Kiểm sát viên trước khi mở phiên tòa do Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp được phân công giải quyết vụ án quyết định.

Trong trường hợp Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp là người có thẩm quyền quyết định chấp nhận hoặc không chấp nhận đề nghị thay đổi này.

Luật Hoàng Anh