Thu thập vật chứng là gì?

Vật chứng là nguồn chứng cứ rất quan trong trong quá trình tố tụng, việc thu thập chứng cứ phải được tiến hành theo thủ tục Luật định. Tuy nhiên, vật chứng lại tồn tại dưới dạng vật thể, chịu sự tác động cùa nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, nên dễ bị biến đổi, hư hỏng, lẫn lộn, mất mát. Vì vậy, vật chứng phải dược bảo quản theo trình tự quy định tại khoản 1 Điều 90 để đảm bảo tính nguyên vẹn, không để mất mát, lẫn lộn và hư hỏng.

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 105 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) thu thập vật chứng được quy định như sau:

“Điều 105. Thu thập vật chứng

Vật chứng phải được thu thập kịp thời, đầy đủ, mô tả đúng thực trạng vào biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án. Trường hợp vật chứng không thể đưa vào hồ sơ vụ án thì phải chụp ảnh, có thể ghi hình để đưa vào hồ sơ vụ án. Vật chứng phải được niêm phong, bảo quản theo quy định của pháp luật.”

Đây là điều luật được tách ra từ Điều luật “Thu thập và bảo quản vật chứng” quy định tại điều 75 BLTTHS 2003.

2. Vật chứng

Vật chứng là vật được dùng làm công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết tội phạm, vật là đối tượng của tội phạm, tiền hoặc vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội hoặc có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.

3. Thu thập vật chứng và giá trị của thu thập vật chứng

Vật chứng phải được thu thập kịp thời, đầy đủ, mô tả đúng thực trạng vào biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án. Trường hợp vật chứng không thể đưa vào hồ sơ vụ án thì phải chụp ảnh, có thể ghi hình để đưa vào hồ sơ vụ án. Vật chứng phải được niêm phong, bảo quản theo đúng quy định của pháp luật

Vật chứng là nguồn chứng cứ quan trọng trong giải quyết vụ án hình sự, vì vậy vật chứng phải được thu thập kịp thời, đầy đủ, mô tả đúng thực trạng vào biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án hình sự. Thu thập đầy đủ các loại vật chứng thể hiện như nhóm vật chứng phản ánh công cụ, phương tiện phạm tội, nhóm vật chứng mang dấu vết của tội phạm; nhóm vật chứng là đối tượng của tội phạm; nhóm vật chứng mang dấu vết của tội phạm, nhóm vật chứng là đối tượng của tội phạm, nhóm vật chứng có ý nghĩa giải quyêt vụ án.

4. Bảo quản vật chứng

Vật chứng là nguồn chứng cứ chứa đựng những thông tin phản ánh về những vấn để phải chứng minh và những tình tiết khác có ý nghĩa giải quyết nhanh chóng, chính xác, đúng đắn vụ án hình sự. Tuy nhiên, vật chứng lại tồn tại dưới dạng vật thể, chịu sự tác động cùa nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, nên dễ bị biến đổi, hư hỏng, lẫn lộn, mất mát. Vì vậy, vật chứng phải dược bảo quản theo trình tự quy định tại khoản 1 Điều 90 để đảm bảo tính nguyên vẹn, không để mất mát, lẫn lộn và hư hỏng.

Trường hợp vật chứng to, nặng, cồng kềnh thì phải chụp ảnh, có thể ghi hình, có thể ghi hình để đưa vào hồ sơ vào vụ án. Vật chứng phải được niêm phong, bảo quản theo quy định của pháp luật và được quy định cụ thể tại Điều 90 BLTTHS 2015:

“a) Vật chứng cần được niêm phong thì phải niêm phong ngay sau khi thu thập. Việc niêm phong, mở niêm phong được lập biên bản và đưa vào hồ sơ vụ án. Việc niêm phong, mở niêm phong vật chứng được thực hiện theo quy định của Chính phủ;

b) Vật chứng là tiền, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, vũ khí quân dụng phải được giám định ngay sau khi thu thập và phải chuyển ngay để bảo quản tại Kho bạc Nhà nước hoặc cơ quan chuyên trách khác. Nếu vật chứng là tiền, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý, đồ cổ lưu dấu vết của tội phạm thì tiến hành niêm phong theo quy định tại điểm a khoản này; vật chứng là vi khuẩn nguy hại, bộ phận cơ thể người, mẫu mô, mẫu máu và các mẫu vật khác của cơ thể người được bảo quản tại cơ quan chuyên trách theo quy định của pháp luật;

c) Vật chứng không thể đưa về cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để bảo quản thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng giao vật chứng đó cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp đồ vật, tài sản hoặc người thân thích của họ hoặc chính quyền địa phương, cơ quan, tổ chức nơi có vật chứng bảo quản;

d) Vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì cơ quan có thẩm quyền trong phạm vi quyền hạn của mình quyết định bán theo quy định của pháp luật và chuyển tiền đến tài khoản tạm giữ của cơ quan có thẩm quyền tại Kho bạc Nhà nước để quản lý;

đ) Vật chứng đưa về cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng bảo quản thì cơ quan Công an nhân dân, Quân đội nhân dân, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có trách nhiệm bảo quản vật chứng trong giai đoạn điều tra, truy tố; cơ quan thi hành án dân sự có trách nhiệm bảo quản vật chứng trong giai đoạn xét xử và thi hành án.”

Chủ thể có trách nhiệm bảo quản vật chứng mà để mất mát, hư hỏng, phá hủy niêm phong, tiêu dùng, sử dụng trái phép, chuyển nhượng, đánh tráo, cất giấu, hủy hoại vật chứng của vụ án thì tùy tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật. Nếu thêm, bớt, sừa đổi, đánh tráo, hủy, làm hư hỏng vật chứng của vụ án nhằm làm sai lệch hồ sơ vụ án thì phải chịu trách nhiệm hình sự; trường hợp gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của luật.

Như vậy, việc thu thập chứng có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, vật chứng sẽ là những công cụ, phương tiện phạm tội, mang dấu vết tội phạm từ đó cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có thể giải quyết vụ án một cách thuận tiện hơn, nhanh chóng, chính xác hơn, trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự.

Luật Hoàng Anh