Tội bức tử là gì?

Trên thực tế, có nhiều trường hợp người phạm tội không trực tiếp giết người nhưng lại hành hạ nạn nhân bằng nhiều cách khác nhau, khiến nạn nhân không còn niềm tin muốn sống tiếp. Vì vậy, nạn nhân lựa chọn cách tự tử. Trường hợp này, pháp luật hình sự quy định hành vi như vậy là hành vi bức tử và quy định thành tội phạm riêng biệt trong Bộ luật Hình sự hiện hành.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 130 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật Hình sự) quy định Tội bức tử như sau:

“Điều 130. Tội bức tử

1. Người nào đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình làm người đó tự sát, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Đối với 02 người trở lên;

b) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội bức tử

2.1. Khách thể của tội phạm

Bức tử là hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình, làm người đó tự sát.

Tội phạm trực tiếp xâm phạm sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự người khác, đồng thời gián tiếp xâm phạm quyền sống của người đó.

Do đó, khách thể của tội bức tử là quyền sống, quyền được Nhà nước bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp hoặc ngược đãi, làm nhục nạn nhân.

Đối xử tàn ác với nạn nhân là hành vi gây đau khổ về thể chất hay tinh thần của nạn nhân bị đánh đập, bị bỏ đói, bỏ rét, bắt làm việc nặng nhọc, quá sức, không cho học hành, vui chơi... Những hành vi này bị dư luận xã hội lên án.

Hành vi đánh đập người khác nhưng chưa đến mức gây thương tích hoặc gây tổn hại về sức khỏe cho nạn nhân thì cấu thành tội bức tử.

Nếu hành vi đó lại gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của nạn nhân từ 11% trở lên thì phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134 Bộ luật Hình sự).

Thường xuyên ức hiếp nạn nhân là hành vi của người phạm tội dựa vào quyền chức, tiền tài để đè nén, áp bức người lệ thuộc mình, làm những điều bất công, phi lý đối với nạn nhân như: trả lương không công bằng, đánh đập không được kêu la, bớt xén tiêu chuẩn chế độ... Hành vi ức hiếp phải xảy ra thường xuyên thì mới coi là phạm tội.

Ngược đãi đối với nạn nhân là hành vi đối xử tàn nhẫn, trái với lương tâm, đạo đức, lẽ phải. Đạo đức và lẽ phải là những quy tắc xử sự trong xã hội, trong gia đình, những truyền thống tốt đẹp của dân tộc như con cái phải kính trọng bố mẹ; vợ chồng phải có nghĩa vụ thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, nuôi dạy con cái; nhân viên phải tôn trọng và chấp hành mệnh lệnh của lãnh đạo, lãnh đạo phải dân chủ và tôn trọng ý kiến của nhân viên... Ngược đãi đối với nạn nhân chính là đi ngược lại những quy tắc xử sự đó.

Làm nhục nạn nhân là hành vi xúc phạm đến uy tín, danh dự, nhân phẩm của người bị lệ thuộc mình như: chửi rủa, xỉ vả nạn nhân trước đám đông, tung tin đồn nhảm để người khác tưởng là nạn nhân thật sự xấu xa, tội lỗi,... Nạn nhân phải là người lệ thuộc vào người phạm tội và chính nạn nhân tự tước bỏ quyền sống của mình chứ không phải ai khác.

Hậu quả nạn nhân thực hiện hành vi tự sát, dù nạn nhân có chết hay không cũng không ảnh hưởng đến việc người gây ra hành vi tự tử của nạn nhân phải chịu tội bức tử.

Vì vậy, giữa hành vi bức tử của người phạm tội và hành vi tự tử của nạn nhân có mối quan hệ nhân quả. Nạn nhân là người bị lệ thuộc có thể về kinh tế, chính trị, quan hệ gia đình, họ hàng, quan hệ công tác, tín ngưỡng,... Chính vì sự lệ thuộc này mà người thực hiện hành vi bức tử khiến nạn nhân cảm thấy chán ghét cuộc sống và thực hiện hành vi tự tử.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Tội bức tử được thực hiện bởi bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ nhất, tội bức tử được thực hiện bởi bất kỳ người nào. Đó có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hay người không quốc tịch. Tuy nhiên chủ thể của tội bức tử phải là người được nạn nhân lệ thuộc mới có thể thực hiện hành vi bức tử với nạn nhân.

Thứ hai, theo quy định tại Khoản 1 Điều 12 người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm. Như vậy, người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm về tội bức tử.

Thứ ba, người có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ. Tức là người đó phải có cả năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi. Nếu người đó phạm tội trong trường hợp không có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc bị hạn chế năng lực hình sự thì có thể được loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 21 Bộ luật Hình sự.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội bức tử được thực hiện do lỗi cố ý gián tiếp. Người phạm tội biết rõ mức độ nguy hiểm của hành vi mà mình gây ra, nhận thức rõ hành vi đó có thể gây tổn hại đến thân thể người khác và nhìn thấy trước hậu quả chết người. Tuy nhiên người phạm tội không mong muốn cho hậu quả xảy ra nhưng vẫn có ý thức để mặc hậu quả xảy ra.

3. Hình phạt áp dụng đối với người phạm tội

Điều 130 Bộ luật Hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội bức tử như sau:

- Khung hình phạt phạt tù từ 02 năm đến 07 năm áp dụng với người thực hiện hành vi bức tử đối với 01 người lệ thuộc của mình khiến họ tự tử. Theo Điều 9 Bộ luật Hình sự, đây là loại tội phạm nghiêm trọng.

- Khung hình phạt phạt tù từ 05 năm đến 12 năm áp dụng đối với người thực hiện hành vi bức tử 02 người trở lên hoặc bức tử người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai. Căn cứ theo Điều 9, người phạm tội bị xét xử theo khung hình phạt này cũng thuộc tội phạm rất nghiêm trọng. Người dưới 16 tuổi và phụ nữ mà biết là có thai là những đối tượng cần được bảo vệ, khả năng tự vệ yếu, do đó việc sử dụng vũ lực đối với người dưới 16 tuổi và phụ nữ mà biết là có thai là hành vi vô nhân đạo, không được sử dụng vũ lực với họ.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội bức tử

Bản án số 05/2018/HSST ngày 18/01/2018 “V/v xét xử bị cáo Đặng Chòi H về tội bức tử” của Tòa án nhân dân huyện Bảo Lạc tỉnh Cao Bằng.

Năm 2002 Đặng Chòi H và chị Hoàng Mùi N cùng cư trú tại xóm BR, xã SL, huyện BL, tỉnh CB chung sống với nhau như vợ chồng. Trong quá trình chung sống từ năm 2011, Đặng Chòi H và chị Hoàng Mùi N thường xuyên cãi vã nảy sinh mâu thuẫn, H nghi ngờ vợ quan hệ bất chính với người đàn ông khác nên thường xuyên chửi, đánh đập vợ, dùng cây trúc đánh vợ, đấm, đá vào thân thể vợ. Những lúc bị đánh chị Hoàng Mùi N có van xin nhưng H vẫn tiếp tục đánh.

Ngày 07/8/2016 tại nhà riêng ở xóm BR, xã SL, huyện BL, tỉnh CB bị cáo Đặng Chòi H chửi, dùng chân, tay đấm, đá vào người của chị Hoàng Mùi N. Sau đó, dùng ngọn cây trúc đánh vào mông N, vừa đánh vừa chửi "Mày muốn giết tao à, con cái lớn mày còn làm thế, thà mày chết đi, nếu mày không chết, hôm nay tao sẽ đánh mày chết". Do bị chửi, đánh và không phản kháng được, chị N lấy 01 (một) bình thuốc diệt cỏ nhãn hiệu Nimaxon 20XL từ trên gác, vặn nắp định uống, thấy thế H tiếp tục chửi, đánh N và nói "mày lấy về rồi còn chưa uống à, mày uống thì uống cho hết đi, không tao bón cho, thà để cho tao đánh chết còn hơn". Thấy H chửi và đánh đập như vậy N tự cầm lọ thuốc diệt cỏ rồi uống. Sau khi uống thuốc diệt cỏ N có biểu hiện nôn mửa, H nói "uống ít thế không sao đâu" và liên tục chửi, đánh N. Do uống thuốc diệt cỏ nên sau đó chị N chỉ nằm một chỗ, bụng chướng lên. Đến ngày 16/8/2016 H đi tìm thuốc nam về đun cho chị N uống tại nhà nhưng không khỏi.

Ngày 20/8/2016 anh Hoàng Chằn PI anh trai của Hoàng Mùi N báo tin cho chính quyền xã SL đến lập biên bản sự việc. Khi tổ công tác đến thấy chị N đang nằm bất tỉnh, khó thở, không nói được, bụng chướng to. Cùng ngày 20/8/2016 tình hình sức khỏe của N xấu đi, H gọi điện thoại cho Đặng Chòi C (em trai của H) đến và cùng đưa N ra Trạm y tế xã SL. Sau đó, N được đưa đến Bệnh viện Đa khoa huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng để cấp cứu đến 02 giờ ngày 31/8/2016 N tử vong.

Cùng ngày 31/8/2016 Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đã ra Quyết định trưng cầu giám định số 26 trưng cầu Trung tâm pháp y tỉnh Cao Bằng về nguyên nhân chết của chị Hoàng Mùi N. Tại bản kết luận giám định pháp y về tử thi số 047/16/TT ngày 10/10/2016 của Trung tâm pháp y tỉnh Cao Bằng kết luận: Niêm mạc miệng có nhiều vết loét trợt; Tim phù, sung huyết, thiếu máu, một số bó sợi cơ tim đứt đoạn; Phổi: sung huyết, chảy máu, biểu mô phế quản bong tróc, vách phế nang rách, đứt; Gan: sung huyết. Vết loét vùng cùng cụt là loét dinh dưỡng do tỳ đè nằm lâu một tư thế; Vết bầm tím vùng ngực là tổn thương bên ngoài không phải là nguyên nhân gây chết. Nguyên nhân chết: Do suy hô hấp, suy tuần hoàn không hồi phục, hậu quả sau ngộ độc thuốc diệt cỏ.

Khi thực hiện hành vi phạm tội bị cáo là người đã đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi hành vi do mình gây ra. Bị cáo thực hiện hành vi với lỗi cố ý gián tiếp, bị cáo nhận thức rõ hành vi của mình có thể làm cho bị hại tự tử và bị cáo bỏ mặc cho hậu quả xảy ra. Trong cuộc sống hàng ngày do mâu thuẫn vì không tin tưởng nhau, bị cáo đã có nhiều hành động gây đau khổ cho chính vợ của mình bằng cách đánh đập gây đau đớn về thể xác, chửi bới, lăng mạ, sỉ nhục gây tổn hại nghiêm trọng đến tinh thần, danh dự, nhân phẩm. Những hành động đó lặp đi lặp lại nhiều lần từ năm 2011 đến năm 2016 gây nên sự uất ức, bế tắc làm cho bị hại đã tự mình thực hiện việc tước đoạt tính mạng của chính mình bằng cách uống thuốc diệt cỏ nhãn hiệu Nimaxon 20XL. Dù sau đó đã được bị cáo và gia đình đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa huyện Bảo Lạc nhưng bị hại đã tử vong. Hành vi của bị cáo là nguy hiểm, xâm hại trực tiếp đến quyền được bảo vệ sức khỏe của công dân.

Tòa án nhân dân huyện Bảo Lạc tỉnh Cao Bằng tuyên bố bị cáo Đặng Chòi H phạm tội "Bức tử" và xử phạt bị cáo Đặng Chòi H 02 (hai) năm tù, thời gian thụ hình tính từ ngày 06/10/2017.

Luật Hoàng Anh