Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là gì?

1. Căn cứ pháp lý

Điều 135 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh như sau:

“Điều 135. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh

1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc dẫn đến chết người.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh

2.1. Khách thể của tội phạm

Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi của một người cố ý làm cho người khác bị thương hoặc tổn hại đến sức khoẻ do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó.

Tội phạm xâm phạm quyền được bảo hộ về sức khoẻ của con người.

Như vậy, khách thể của tội phạm là quyền bất khả xâm phạm về thân thể, quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe của con người.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi của một người không tự kiềm chế được mình trước hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với chính mình hoặc đối với người thân thích của mình nên đã cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân.

Người phạm tội  phải có hành vi tác động đến thân thể của người khác làm cho người này bị thương, bị tổn hại đến sức khoẻ như: đâm, chém, đấm đá, đốt cháy, đầu độc v.v... Hành vi này về hình thức cũng giống hành vi của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, nhưng hành vi phạm tội lại xuất phát từ hành vi trái luật của nạn nhân.

Hành vi trái pháp luật nghiêm trọng là hành vi trái pháp luật nói chung (không chỉ riêng trái pháp luật hình sự) và phải ở mức độ nghiêm trọng xảy ra một cách tức thời. Cũng có trường hợp hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức nặng nề, đến một thời điểm nhất định mới bùng lên thì vẫn được coi là tinh thần bị kích động mạnh.

Cần phải làm rõ người phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó. Nếu tinh thần bị kích động không mạnh thì không phạm tội này. Người phạm tội thực hiện các hành vi tác động vào cơ thể của người khác làm cho người đó bị thương, bị tổn hại sức khoẻ. Các hành vi như: đâm, chém, bắn, đấm đá, đốt cháy, đầu độc, cho chó cắn... Có trường hợp người phạm tội bắt người bị hại tự làm tổn hại cho sức khoẻ của mình như tự chọc vào mắt mình, uống thuốc phá thai, chặt ngón tay...

Hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ thương tật từ 31% trở lên thì mới phạm tội này. Căn cứ để đánh giá mức độ thương tích là kết quả giám định pháp y theo quy định tại Thông tư số 22/2019/TT-BYT ngày 28 tháng 8 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định Tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần.. Trong đó, nếu tỷ lệ tổn thương cơ thể nạn nhân từ 31% trở lên thì người sử dụng vũ lực trái phép trong khi thi hành công vụ mới bị coi là phạm tội.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là bất kì người nào từ đủ 16 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ nhất, chủ thể của tội phạm là cá nhân có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài, hay người không quốc tịch.

Thứ hai, Theo khoản 2 Điều 12 người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm về tội phạm này, Khoản 1 Điều 12 quy định, người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm về mọi loại tội phạm. Như vậy, chủ thể chịu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là cá nhân từ đủ 16 tuổi.  Quy định này phù hợp với tâm sinh lý của người phạm tội chưa thành niên. Người dưới 16 tuổi thường dễ kích động, chưa biết kiềm chế, dễ rơi vào trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, đặc biệt chưa nhận thức được hết hậu quả xảy ra đối với hành vi của mình.

Thứ ba, chủ thể của tội phạm phải là người có năng lực trách nhiệm hình sự. Như đã phân tích ở trên, vốn dĩ người phạm tội là người bình thường, nhưng lúc phạm tội, tinh thần của họ bị kích động mạnh, sau đó họ sẽ trở lại bình thường. Người bình thường ở đây là người có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự bao gồm năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội thực hiện hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh với lỗi cố ý trực tiếp. Tuy đang bị kích động mạnh, khó có thể làm chủ bản thân nhưng người phạm tội không mất đi hoàn toàn ý thức, tuy nhiên họ vẫn thực hiện hành vi với mong muốn nạn nhân phải chịu tổn thương về cơ thể, sức khỏe.

3. Hình phạt áp dụng đối với người phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh

Điều 135 quy định 02 khung hình phạt xử phạt người phạm tội như sau:

- Khung hình phạt phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm đối với người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó.

- Khung hình phạt phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên. Hai người trở lên bị thương tật từ 31% đến 60% đều phải là người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội.

Nếu chỉ có một người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, còn những người khác không có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, thì người phạm tội bị truy cứu về hai tội: Tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tình thần bị kích động mạnh Điều 135 và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo quy định tại Điều 134 Bộ luật Hình sự. Nếu có nhiều người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, nhưng chỉ có một người có tỷ lệ thương tật từ 31% đến 60%, còn những người khác chỉ bị thương tật dưới 31 % thì người phạm tội chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 135 Bộ luật Hình sự.

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc dẫn đến chết người. Người bị hại bị chết là do chính vết thương mà người phạm tội đã gây ra, nhưng người phạm tội hoàn toàn không mong muốn và cũng không bỏ mặc, tức là không có căn cứ để xác định thuộc trường hợp giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh quy định tại Điều 125 Bộ luật hình sự.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh

Bản án số: 60/2021/HS-ST ngày 11/5/2021 “V/v xét xử bị cáo Vũ Văn C tội cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”[1]

Vũ  Văn  C có  tiền  sử  bệnh động  kinh.  Khoảng  21  giờ  30  phút  ngày 25/7/2020, Vũ Văn C và ông Chử Văn X, sinh năm 1970, ngụ tại ấp 5, xã Vĩnh T, huyện Vĩnh C, tỉnh Đồng Nai cùng nhậu tại đám cưới thuộc ấp 2, xã Vĩnh T. Trong lúc nhậu, Ông X có biểu hiện say xỉn và chửi C, C nói với ông X: “Anh bớt chửi đi, anh còn chửi là không xong với tôi đâu”. Ông X tiếp tục chửi nên C dùng tay phải cầm 01 ly thủy tinh cao khoảng 14cm đánh 01 cái trúng vào vai trái của ông X, ông X bỏ đi, C đập ly thủy tinh xuống bàn làm vỡ ly chỉ còn quai.  Lúc C đang ngồi ở bàn tiệc thì thấy Ông X cầm 01 cái xẻng đứng trước nhà ông Lê Minh T cách chỗ đám cưới khoảng 20 mét và chửi C. C cầm theo quai ly thủy tinh đi về phía nhà anh T để đi về nhà. Khi đến quán phía trước nhà anh T thì  ông X cầm xẻng đi lại đứng đối diện, cách C khoảng hơn 01 mét và đánh 01 cái, C tránh được.Ông X tiếp tục cầm xẻng đánh C, C đưa tay trái lên đỡ. Tức giận, C chồm người về phía trước, dùng tay phải cầm quai ly thủy tinh đấm thẳng nhiều cái vào vùng mặt và thân người của ông X. Mọi người vào can ngăn, đưa ông X đi cấp cứu. Ngày 26/7/2020, Vũ Văn C đến Công an xã Vĩnh T, huyện Vĩnh C đầu thú, khai nhận hành vi phạm tội như trên. Công an xã Vĩnh T lập hồ sơ chuyển giao Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Vĩnh C giải quyết theo thẩm quyền.

Tại Bản kết luận giám định pháp y số 0928/VG/2020 ngày 22/10/2020 của Giám định viên Trung tâm Pháp y Đồng Nai về cơ chế hình thành thương tích của Chử Văn X kết luận:

- Tổn thương mắt trái đứt sụn mi dưới, vết thương mi trên, rách cũng mạc góc trong, phòi tổ chức nội nhãn, vỡ nhãn cầu trái. Tổn thương có thể do vật sắc hoặc vật sắc nhọn tác động lực mạnh vào vùng mắt trái theo hướng từ trước ra sau gây nên.

- Gãy  xương mũi chính, bên ngoài không thấy tổn thương rách da. Tổn thương này do vật tày mềm hoặc vật tày có bề mặt nhẵn tác động.

- Tổn thương mắt trái và mũi của nạn nhân có thể bị cùng một lúc khi nạn nhân bị đối tượng cầm quai thủy tinh vỡ tác động vào mặt.

- Vết thương để lại sẹo ngực bên trái kích thước 05 x 0,2cm, bờ mép gọn. Tổn thương này do vật sắc tác động.

Tại Bản kết luận giám định pháp y tâm thần của Vũ Văn C số 585/KL-VPYTW ngày  22/10/2020 của Giám định viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa kết luận:

- Về y học: trước, trong, sau khi gây án và hiện nay: Đương sự bị bệnh rối loạn nhân cách hành vi thực tổn/Động kinh.

- Về khả năng nhận thức và điều khiển hành vi: Tại thời điểm gây án: Đương sự bị hạn chế về khả năng nhận thức và điều khiển hành vi.

Hành vi của bị cáo Vũ Văn C đã cấu thành tội “Cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh” theo quy định tại khoản 1 Điều 135 của Bộ luật Hình sự như cáo trạng Viện kiểm sát nhân dân huyện Vĩnh C đã truy tố và viện dẫn. Hành vi của bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của người bị hại được pháp luật bảo vệ, gây mất an ninh, trật tự tại địa phương. Do đó, cần có mức hình phạt tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội của bị cáo.

Vì lẽ đó, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân huyện Vĩnh C tỉnh Đồng Nai tuyên bố bị cáo Vũ Văn C phạm tội “Cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”. Xử phạt bị cáo Vũ Văn C số tiền 30.000.000 đồng (Ba mươi triệu đồng).

Luật Hoàng Anh

[1] https://congbobanan.toaan.gov.vn/2ta711393t1cvn/chi-tiet-ban-an, truy cập ngày 14/6/2021.