Tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ là gì?

Công vụ là công việc chung của Nhà nước, của cộng đồng vì lợi ích chung của toàn xã hội. Việc thi hành công vụ thường do cán bộ, công chức nhà nước thực hiện. Trong khi thực công vụ, có trường hợp người thi hành công vụ đã sử dụng vũ lực trái pháp luật, đây là điều mà người thi hành công vụ không mong muốn xảy ra. Do đó, pháp luật hình sự đưa ra quy định riêng đối với người gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 137 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật Hình sự) quy định Tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ như sau:

“Điều 137. Tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ

1. Người nào trong khi thi hành công vụ dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Đối với 02 người trở lên, mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

c) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ.

3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ

2.1. Khách thể của tội phạm

Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác trong khi thi hành công vụ là hành vi của người trong quá trình thực hiện công vụ của mình đã làm cho người khác bị thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ do dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép.

Tội phạm xâm phạm quyền được bảo hộ về sức khoẻ của con người.

Vì vậy, khách thể của tội phạm là quyền bất khả xâm phạm về thân thể, sức khỏe của con người.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi dùng vũ lực gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ trước hết là hành vi sử dụng vũ khí ngoài các trường hợp pháp luật cho phép.

Theo Luật quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ số: 14/2017/QH14 ngày 20 tháng 6 năm 2017 quy định các trường hợp người thi hành công vụ được phép sử dụng vũ khí như sau:

a) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội khủng bố, giết người, bắt cóc con tin hoặc đang trực tiếp sử dụng vũ khí, vật liệu nổ chống lại việc bắt giữ khi vừa thực hiện xong hành vi phạm tội đó;

b) Đối tượng sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển hoặc tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy trực tiếp sử dụng vũ khí, vật liệu nổ chống lại việc bắt giữ;

c) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ tấn công hoặc uy hiếp trực tiếp đến an toàn của đối tượng cảnh vệ, công trình quan trọng về an ninh quốc gia, mục tiêu quan trọng được bảo vệ theo quy định của pháp luật;

d) Đối tượng đang sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, vũ lực đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người thi hành công vụ hoặc người khác;

đ) Đối tượng đang trực tiếp thực hiện hành vi cướp súng của người thi hành công vụ;

e) Được nổ súng vào động vật đang đe dọa trực tiếp đến tính mạng và sức khỏe của người thi hành công vụ hoặc người khác.

Như vậy, chỉ những trường hợp trên, người thi hành công vụ mới được sử dụng vũ khí, vật liệu và công cụ hỗ trợ. Trước khi sử dụng vũ khí, người thực hiện công vụ phải phát tín hiệu cảnh báo cho những đối tượng kia biết bằng lời nói, hành động hoặc bắn chỉ thiên. Ngoài những trường hợp luật định nêu trên, người thực hiện công vụ sử dụng vũ khí đều trái luật.

Bên cạnh hành vi sử dụng vũ khí, còn có những người không được giao vũ khí và trong khi thi hành công vụ họ cũng không sử dụng vũ khí mà chỉ sử dụng những công cụ cầm tay như gậy gộc, hoặc tay không. Nhưng họ được giao nhiệm vụ hoặc tự nguyện tham gia  cùng với người làm nhiệm vụ gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì được coi là phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ.

Người thi hành công vụ sử dụng vũ khí hoặc vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép thì mới là hành vi phạm tội. Nếu họ đã thực hiện đầy đủ những quy định của pháp luật về việc sử dụng vũ khí trong khi làm nhiệm vụ mà vẫn gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì không phải là phạm tội.

Căn cứ để đánh giá mức độ thương tích là kết quả giám định pháp y theo quy định tại Thông tư số 22/2019/TT-BYT ngày 28 tháng 8 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định Tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần.. Trong đó, nếu tỷ lệ tổn thương cơ thể nạn nhân từ 31% trở lên thì người sử dụng vũ lực trái phép trong khi thi hành công vụ mới bị coi là phạm tội.

Tội xâm phạm sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ là tội phạm có cấu thành vật chất nên phải xem xét mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả xảy ra. Hậu quả gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân phải xuất phát từ hành vi sử dụng vũ lực trái pháp luật của người đang thi hành công vụ. Hậu quả là dấu hiệu bắt buộc của tội này, nếu hậu quả tổn thương cơ thể không xảy ra hoặc tỷ lệ tổn thương cơ thể nạn nhân dưới 31%, thì người sử dụng vũ lực trong khi thi hành công vụ không bị kết tội theo Điều 137 Bộ luật Hình sự.

2.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Chủ thể của tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ 16 tuổi, đặc biệt họ phải là người có quyền và nghĩa vụ thi hành công vụ.

Họ là những người đang thi hành công vụ nói chung, người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức xã hội thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao. Ngoài ra, những công dân được huy động làm nhiệm vụ như: tuần tra, canh gác, bảo vệ theo kế hoạch của các cơ quan có thẩm quyền hoặc công dân, vì lợi ích chung của xã hội mà đã sử dụng một loại công cụ nào đó để giúp sức người thi hành công vụ ngăn chặn hoặc đuổi bắt người phạm tội, do đó xâm phạm sức khỏe của người khác thì cũng được coi là người thi hành công vụ.

Chủ thể của tội phạm là người từ đủ 16 tuổi, bản thân người có thẩm quyền, nghĩa vụ thực hiện công vụ đều là người từ đủ 18 tuổi trở lên (ví dụ như công an, bộ đội, người làm việc trong cơ quan Nhà nước,...), trường hợp người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi bị xét xử về tội phạm này chỉ có thể là người giúp sức cho người thi hành công vụ ngăn chặn hoặc đuổi bắt người phạm tội mà xâm phạm đến sức khỏe người phạm tội. Vì lẽ đó, Khoản 1 Điều 12 Bộ luật Hình sự quy định chủ thể của tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ là người từ đủ 16 tuổi.

Chủ thể của tội phạm cũng phải là người có năng lực trách nhiệm hình sự bao gồm năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi. Thực tế, một người được giao trọng trách thực hiện công việc chung vì lợi ích của cộng đồng, Nhà nước phải là một người có tài năng, có đạo đức, vì vậy, bản thân họ đều có đầy đủ năng lực nhận thức cũng như năng lực làm chủ hành vi.

Trong trường hợp người giúp sức giúp lực lượng cán bộ thi hành công vụ, hay nhiều người đang thi hành công vụ mà họ cùng gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì không bị coi là vụ án đồng phạm hay phạm tội có tổ chức. Bởi lẽ vụ án đồng phạm cần phải có sự bàn bạc, cùng lên kế hoạch hướng thới mục đích cùng thực hiện tội phạm còn trường hợp nhiều người cùng gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong thi hành công vụ, họ không có sự bàn bạc hay lên kế hoạch trước, mục đích của họ thi sử dụng vũ lực cũng là để hoàn thành công vụ.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý gián tiếp. Động cơ phạm tội là hành động vì lợi ích chung của Nhà nước, của xã hội hoặc quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Người phạm tội sử dụng vũ lực trong khi thi hành công vụ hoàn toàn nhận thức được mức độ nguy hiểm của hành vi, nhìn thấy trước hậu quả gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người phạm tội có thể xảy ra, họ không hề mong muốn hậu quả ấy đến nhưng vẫn có ý thức bỏ mặc để hậu quả tự xảy ra.

3. Hình phạt đối với người phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ

Điều 137 Bộ luật hình sự quy định 03 khung hình phạt đối với người phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ như sau:

- Khung hình phạt phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm áp dụng với người trong khi thi hành công vụ, dùng vũ lực ngoài những trường hợp pháp luật cho phép gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%. Theo Điều 9 Bộ luật hình sự, đây là loại tội phạm ít nghiêm trọng.

- Khung hình phạt phạt tù từ 02 năm đến 07 năm áp dụng đối với người sử dụng vũ lực ngoài trường hợp luật định gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe đối với 02 người trở lên, mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên lên hoặc, gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ.. Căn cứ theo Điều 9, người phạm tội bị xét xử theo khung hình phạt này cũng thuộc tội phạm nghiêm trọng. Người dưới 16 tuổi và phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ là những đối tượng cần được bảo vệ, khả năng tự vệ yếu, dó đó việc sử dụng vũ lực đối với họ là hành vi vô nhân đạo, không được phép sử dụng vũ lực với những đối tượng đó.

- Khung hình phạt bổ sung, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Luật Hoàng Anh