Tội gián điệp là gì? (Phần 2)

Tiếp nối bài viết trước, trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ thêm dấu hiệu pháp lý của tội gián điệp gồm dấu hiệu về mặt chủ thể và mặt chủ quan của tội phạm. Ngoài ra Luật Hoàng Anh cũng sẽ chỉ rõ hình phạt áp dụng đối với người phạm tội gián điệp là gì và minh chứng bằng một vụ án thực tế.

“Điều 110. Tội gián điệp

1. Người nào có một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Hoạt động tình báo, phá hoại hoặc gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

b) Gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại theo sự chỉ đạo của nước ngoài; hoạt động thám báo, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường hoặc thực hiện hành vi khác giúp người nước ngoài hoạt động tình báo, phá hoại;

c) Cung cấp hoặc thu thập nhằm cung cấp bí mật Nhà nước cho nước ngoài; thu thập, cung cấp tin tức, tài liệu khác nhằm mục đích để nước ngoài sử dụng chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Phạm tội trong trường hợp ít nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 15 năm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

4. Người đã nhận làm gián điệp, nhưng không thực hiện nhiệm vụ được giao và tự thú, thành khẩn khai báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thì được miễn trách nhiệm hình sự về tội này.”

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội gián điệp là người có năng lực trách nhiệm hình sự (năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi) và đạt đủ độ tuổi theo điều 12 Bộ luật hình sự (người từ đủ 16 tuổi trở lên). Tùy từng hành vi mà chủ thể của hành vi có thể là người Việt Nam, người nước ngoài hoặc người không có quốc tịch.

- Chủ thể của hành vi hoạt động tình báo, phá hoại hoặc gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người nước ngoài, người không có quốc tịch bởi họ hoạt động phục vụ cho tổ chức nước ngoài hoặc nhà nước nước ngoài, họ được chủ đến Việt Nam để hoạt động tình báo hoặc gây cơ sở để hoạt động tình báo, chống phá nhà nước Việt Nam.

- Gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại theo sự chỉ đạo của nước ngoài; hoạt động thám báo, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường hoặc thực hiện hành vi khác giúp người nước ngoài hoạt động tình báo, phá hoại. Trường hợp này gồm hai hành vi với 02 chủ thể là công dân Việt Nam tạo điều kiện cho hoạt động tình báo phá hoại ở Việt Nam và người nước ngoài, người không quốc tịch thực hiện hành vi báo thám.

- Cung cấp hoặc thu thập nhằm cung cấp bí mật Nhà nước cho nước ngoài; thu thập, cung cấp tin tức, tài liệu khác nhằm mục đích để nước ngoài sử dụng chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chủ thể thực hiện hành vi này chỉ có thể là Công dân Việt Nam bởi chỉ có công dân Việt Nam mới có cơ hội được tiếp cận với những thông tin là bí mật của nhà nước Việt Nam.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Các hành vi được miêu tả cấu thành tội gián điệp đã thể hiện rõ mục đích xâm phạm đến tình hình chính trị, an ninh, tình hình đối nội đối ngoại của nước Việt Nam. Do đó yếu tố lỗi là lỗi cố ý, người phạm tội hoàn toàn có thể nhìn thấy trước hậu quả hành vi của mình gây ra, nhưng vẫn thực hiện nó. Vì vậy, những hành vi do vô ý, thiếu trách nhiệm để lộ thông tin nhà nước không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội gián điệp. Tuy nhiên việc để lộ bí mật nhà nước, người để lộ vẫn phải chịu các tội khác theo quy định của Luật bảo vệ bí mật Nhà nước số: 29/2018/QH14 ngày 15 tháng 11 năm 2018.

3. Hình phạt của tội gián điệp

Điều 110 quy định 04 khung hình phạt đối với tội gián điệp như sau:

- Khung hình phạt cơ bản: có mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

- Khung hình phạt giảm nhẹ có mức phạt từ 05 năm đến 15 năm tù. Đây là những trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng, có tình tiết giảm nhẹ (phạm tội lần đầu, tự thứ, thành khẩn khai báo,...)

- Khung hình phạt áp dụng đối với người chuẩn bị phạm tội quy định hình phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

- Miễn trách nhiệm hình sự áp dụng với người đã nhận làm gián điệp, nhưng không thực hiện nhiệm vụ được giao và tự thú, thành khẩn khai báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

4. Vụ án xét xử về tội gián điệp

Trên thực tế, Việt Nam đã xét xử vụ án về tội gián điệp, bán án số 109/2018/HSST ngày 16/04/2018, Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh xét xử sơ thẩm vụ án bị cáo Nguyễn Hoàng D về tội gián điệp và cưỡng đoạt tài sản. Trong đó hành vi hoạt động gián điệp của Nguyễn Hoàng D như sau:

Trong các ngày 20/9/2016, ngày 22/9/2016, ngày 29/9/2016 và ngày 30/9/2016, Nguyễn Hoàng D liên tục dùng điện thoại; địa chỉ email gọi điện; gửi tin nhắn chào bán các tài liệu mà Nguyễn Hoàng D thu thập được với nội dung: Hiện tại Nguyễn Hoàng D đang có tài liệu mật của Bộ Công an Việt Nam cần bán và đề nghị liên lạc lại với Nguyễn Hoàng D nhưng không nhận được phản hồi của Đại sứ nước ngoài nơi Nguyễn Hoàng D gọi điện và nhắn tin đến. Tiếp đó cũng trong ngày 30/9/2016, Nguyễn Hoàng D vào mạng Facebook của các cá nhân nước ngoài nhắn tin với nội dung chào bán các tài liệu mật của Bộ Công an Việt Nam nhưng cũng không nhận được phản hồi.

Sáng ngày 02/10/2016, Nguyễn Hoàng D bị Công an nước CPC bắt giữ, bàn giao lại cho Công an Việt Nam. Trên đường đi, Nguyễn Hoàng D bẻ gãy ½ chiếc đĩa và khi về đến Cục KTNV, đã dấu chiếc đĩa dưới gầm làm việc của anh Vũ Văn Đ, Phó Trưởng Phòng B, Cục KTNV.

Kết quả điều tra đã xác định: Tài liệu mà Nguyễn Hoàng D đã tự ý sao chép vào đĩa CD là tài liệu nghiệp vụ của Bộ Công an. Đây là tài liệu “Mật” thuộc danh mục “Bí mật Nhà nước” do Cục KTNV quản lý trong lĩnh vực an ninh quốc phòng; các số điện thoại 023720921, 012810928 và hộp thư điện tử “china emb_kh@mfa.gov.cn” mà Nguyễn Hoàng D đã liên lạc, trao đổi nhằm cung cấp tài liệu “Mật” là số điện thoại và email của tổ chức nước ngoài đặt tại CPC; các cá nhân nước ngoài mà Nguyễn Hoàng D đã liên lạc nhằm chuyển giao tài liệu “Mật” là các cá nhân đang làm việc cho tổ chức nước ngoài.

Hành vi chào bán thông tin “mật” của Nguyễn Hoàng D tuy rằng mục đích là để có tiền đánh bạc tuy nhiên Nguyễn Hoàng D nguyên là cán bộ Đội C, Phòng B, Cục KTNV - Bộ Công an, D buộc phải nhận thức được hậu quả hành vi mình gây ra có thể gây nguy hại đến tình hình đối nội đối ngoại của Việt Nam. Đặc biệt là một chiến sĩ công an, D càng phải có nhận thức rõ ràng về tội gián điệp có mức hình phạt nặng như thế nào. Do đó, theo bản án, Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã xử bị cáo 07 năm tù giam.

Luật Hoàng Anh