Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật là gì?

Cơ sở vật chất do Nhà nước xây dựng và những cơ sở vật chất công cộng, phục vụ như cầu chung của toàn xã hội hoặc là những cơ sở vật chất phục vụ cho quốc phòng, an ninh. Việc phá hoại cơ sở vật chất có thể làm đình trệ kinh tế - khó khăn trong việc lưu thông hàng hóa, giảm năng suất lao động xã hội, bất ổn an ninh quốc phòng. Do đó pháp luật Việt Nam đã quy định phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật là một tội xâm phạm đến an ninh quốc gia.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 114 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định về Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam như sau:

“Điều 114. Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

1. Người nào nhằm chống chính quyền nhân dân mà phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học - kỹ thuật, văn hóa, xã hội, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.

2. Phạm tội trong trường hợp ít nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 15 năm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.”

Căn cứ theo Điều 09 Bộ luật hình sự, Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có mức hình phạt cao nhất của khung hình phạt cơ bản là 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình nên đây thuộc loại tội đặc biệt nghiêm trọng.

2. Dấu hiệu pháp lý của Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

2.1. Khách thể của tội phạm

Cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội là nền tảng của chế độ xã hội chủ nghĩa. Đó là các giá trị vật chất thuộc các lĩnh vực chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hoá và xã hội. Xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật được coi là nhiệm vụ trung tâm của Nhà nước Việt Nam hiện nay. Đất nước có một hệ thống cơ sở vật chất tốt sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế, xã hội, hội nhập quốc tế, đặc biệt còn có ý nghĩa về mặt quốc phòng, an ninh, bảo vệ độc lập, chủ quyền dân tộc.

Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội là hành vi phá huỷ hoặc làm hư hỏng các giá trị nói trên nhằm chống chính quyền nhân dân. Thực hiện tội phạm này, người phạm tội trực tiếp gây thiệt hại cho các đối tượng cụ thể như: nhà máy, xí nghiệp, cầu đường, phương tiện giao thông vận tải, phương tiện thông tin liên lạc,... nhằm gây khó khăn, cản trở, ngưng trệ công cuộc xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội và gây mất ổn định chính trị của đất nước. Vì vậy, khách thể của tội phạm này là sự vững mạnh của chính quyền nhân dân, quyền bất khả xâm phạm về cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đối tượng của tội phạm được nêu trong Điều luật này bao gồm: các kho tàng, xí nghiệp, nhà máy, máy móc, thiết bị, vật tư, sản phẩm, trụ sở cơ quan hoặc các tài sản khác thuộc các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, kinh tế, khoa học - kỹ thuật, các công trình văn hoá nghệ thuật,...

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Điều 114 quy định hành vi thuộc mặt khách quan của tội này là hành vi “phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật”. Khi thực hiện hành vi này, người phạm tội đã tác động vào đối tượng làm cho chúng bị mất một phần hay toàn bộ giá trị sử dụng hoặc khó có thể khôi phục được.

Người phạm tội thực hiện hành vi nhằm phá hoại cơ sở vật chất kỹ thuật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc lĩnh vực chính trị (trụ sở cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội), an ninh quốc gia (phương tiện giao thông, thông tin, liên lạc, kết cấu hạ tầng khác,...), quốc phòng, kinh tế (nhà máy, hầm mỏ,...), khoa học kỹ thuật (các công trình khoa học kỹ thuật...) hoặc lĩnh vực văn hoá xã hội (các công trình có giá trị lịch sử, văn hoá nghệ thuật,...).

Hành vi phá hoại được hiểu bao gồm 02 hành vi là hủy hoại và làm hư hỏng đối tượng kể trên. Trong đó, huỷ hoại là làm cho các đối tượng tác động của tội phạm này mất hoàn toàn giá trị sử dụng. Làm hư hỏng là làm mất một phần giá trị sử dụng của các đối tượng đó.

Hành vi phá hoại có thể được thực hiện bằng hành động như đốt, phá, tháo gỡ, chiếm đoạt...hoặc không hành động như không thực hiện đúng hoặc thực hiện không đầy đủ các công việc mà người đó có trách nhiệm phải thực hiện nhằm huỷ hoại hoặc làm hư hỏng các đối tượng đó.

Về phương tiện sử dụng để phá hoại, người phạm tội có thể sử dụng rất nhiều công cụ khác nhau để gây án như chất nổ, chất cháy, gậy, búa, dao,....

Tội phạm được coi là hoàn thành kể từ thời điểm khi có một trong những hành vi phá hoại, xâm hại hoặc đe dọa xâm hại đến các đối tượng thuộc cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có thể là bất kì ai, người Việt Nam, người nước ngoài hay người không có quốc tịch. Các chủ thể này phải có đủ năng lực trách nhiệm hình sự bao gồm năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi, thiếu một trong hai hoặc không có trách nhiệm hình sự sẽ được loại trừ trách nhiệm hình sự theo Điều 21 Bộ luật hình sự. Điều kiện về độ tuổi cũng là yếu tố bắt buộc về chủ thể của tội phạm này. Điều 12 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội này.

So sánh với Bộ luật hình sự năm 1999 quy định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự về tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người từ đủ 14 tuổi. Như vậy tại Bộ luật hình sự năm 2015, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự về tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được tăng lên. Việc tăng độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự của tội này thể hiện sự khoan hồng của nhà nước đối với người dưới 16 tuổi phạm tội, mặt khác cũng xuất phát từ việc ở độ tuổi này nhận thức của các em chưa phát triển toàn diện, tính cách còn bốc đồng, dễ cáu giận dẫn đến phá hoại đồ đạc.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Hành vi của người phạm tội được thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp và mục đích nhằm chống chính quyền nhân dân. Khi thực hiện hành vi phá hoại, người phạm tội nhận thức rõ tính chất nguy hiểm của hành vi, thấy trước hậu quả thiệt hại cho cơ sở vật chất kỹ thuật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và mong muốn cho hậu quả đó xảy ra.

Dấu hiệu mục đích nhằm chống chính quyền nhân dân ở đây là dấu hiệu bắt buộc để định tội danh. Trường hợp người phạm tội thực hiện hành vi hủy hoại hoặc làm hư hỏng cơ sở vật chất nhưng không nhằm chống chính quyền nhân dân thì sẽ được định tội theo Điều 178 Bộ luật hình sự - Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản.

Nếu người nào đó có hành vi gây thiệt hại cho tài sản nhưng do thiếu trách nhiệm hoặc do yếu kém về kỹ thuật hoặc do tư lợi cá nhân mà không nhằm mục đích chống chính quyền nhân dân thì hành vi không cấu thành tội phạm quy định tại Điều 117 Bộ luật hình sự mà cấu thành tội phạm khác theo quy định của Bộ luật hình sự.

3. Hình phạt của tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Điều 114 Bộ luật hình sự quy định 03 khung hình phạt gồm 02 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt bổ sung:

- Khung hình phạt cơ bản phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình áp dụng đối với người phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học - kỹ thuật, văn hóa, xã hội nhằm chống chính quyền nhân dân.

- Khung hình phạt giảm nhẹ phạt tù từ 05 năm đến 15 năm áp dụng đối với người có nhiều tình tiết giảm nhẹ (trường hợp gây hậu quả không lớn, thành khẩn khai báo, ăn năn, hối cải,...).

- Khung hình phạt tù từ 01 năm đến 05 năm áp dụng cho người đang trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội. Theo Điều 14 quy định về giai đoạn chuẩn bị phạm tội, chuẩn bị phạm tội là tìm kiếm, sửa soạn công cụ, phương tiện hoặc tạo ra những điều kiện khác để thực hiện tội phạm hoặc thành lập, tham gia nhóm tội phạm. Từ đó, giai đoạn chuẩn bị phạm tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là giai đoạn người phạm tội chuẩn bị công cụ, điều kiện cần thiết hoặc tìm kiếm, lôi kéo người cùng thực hiện hành vi phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Người đang trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội này cũng bị pháp luật truy cứu trách nhiệm hình sự. Đây là cách Nhà nước dùng pháp luật để ngăn chặn hành vi phá hoại xảy ra, bởi hậu quả có hành vi này có thể gây ảnh hưởng rất lớn đồng thời cũng răn đe, giáo dục những kẻ đang có ý định thực hiện tội phạm này sớm từ bỏ  ý định phạm tội của mình.

Luật Hoàng Anh