Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính là gì?

Mỗi ngành nghề đều có những quy tắc, quy chuẩn khác nhau, đảm bảo an toàn cho người thực hiện công việc cũng như sản phẩm làm ra được chỉnh chu, đúng quy định. Tuy vậy, trên thực  tế do vô ý mà người thực hiện đã bỏ qua những quy tắc này, gây tổn hại cho thân thể, sức khỏe người khác. Do đó, pháp luật hình sự đặt ra quy định riêng về tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 139 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính như sau:           

“Điều 139. Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính

1. Người nào vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, thì bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.

3. Phạm tội đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính

2.1. Khách thể của tội phạm

Vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính là hành vi của người coi thường quy tắc nghề nghiệp, quy tắc hành chính, không tuân thủ theo những quy tắc đó, thực hiện một cách cẩu thả hoặc tin tưởng là hậu quả không xảy ra nhưng thực tế đã dẫn đến hậu quả gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác.

Tội phạm xâm phạm quyền được bảo hộ sức khoẻ của con người, đồng thời xâm phạm quy tắc nghề nghiệp, quy tắc hành chính đã ban hành.

Theo đó, khách thể của tội phạm là quyền bất khả xâm phạm thân thể, sức khỏe, quyền được Nhà nước bảo hộ về thân thể, sức khỏe của con người, và quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính đã ban hành.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của tội phạm thể hiện việc vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính.

- Những vi phạm quy tắc nghề nghiệp của người phạm tội là những vi phạm thuộc phạm vi một ngành, một nghề do Nhà nước quy định có tính chất nghiệp vụ để bảo đảm an toàn cho mọi người. Do làm một nghề mà nghề đó trực tiếp liên quan đến tính mạng của con người, nên phải tuân thủ những quy tắc an toàn,  nếu vi phạm dễ dẫn đến gây thiệt hại về người và tài sản.

- Những quy tắc này có thể do các cơ quan hành chính Trung ương quy định như: Chính phủ, Thủ tướng, các Bộ, các ngành, nhưng cũng có thể do các cơ quan hành chính ở địa phương hoặc một đơn vị sản xuất quy định. Các quy phạm hành chính tương đối rộng, vì các quan hệ xã hội nếu không do các ngành luật khác điều chỉnh thì hầu hết do luật hành chính điều chỉnh. Ví dụ: một người chặt cây ở ven đường trái với quy định của cơ quan có thẩm quyền, làm đứt dây dẫn điện dẫn đến việc người qua đường điều khiển xa máy đi mang qua bị vướng vào dây và ngã xe.

Tội phạm hoàn thành khi có hậu quả tổn hại sức khỏe con người xảy ra. Tuy nhiên không phải mọi hậu quả tổn hại cho sức khỏe con người đều cấu thành tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính. Điều 139 Bộ luật hình sự quy định chỉ trường hợp vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính mà tỷ lệ tổn thương cơ thể bị hại từ 31% trở lên mới bị coi là phạm tội. Căn cứ để đánh giá mức độ thương tích là kết quả giám định pháp y theo quy định tại Thông tư số 22/2019/TT-BYT ngày 28 tháng 8 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định Tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần.

Tội xâm phạm sức khỏe của người khác trong do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính là tội phạm có cấu thành vật chất nên phải xem xét mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả xảy ra. Hậu quả gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân phải xuất phát từ hành vi vi phạm quy tắc của người có nghề nghiệp hoặc làm công việc cần tuân theo nguyên tắc. Hậu quả là dấu hiệu bắt buộc của tội này, nếu hậu quả tổn thương cơ thể không xảy ra hoặc tỷ lệ tổn thương cơ thể nạn nhân dưới 31%, thì người vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính không bị kết tội theo Điều 139 Bộ luật Hình sự.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính được thực hiện bởi bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ nhất, chủ thể thực hiện tội phạm là bất kỳ người nào. Đó có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hay người không quốc tịch. Họ có thể là cá nhân vi phạm quy tắc nhưng cũng có thể là một nhóm người cùng vi phạm quy tắc. Tuy nhiên trường hợp một nhóm người cùng vi phạm không được coi là đồng phạm. Bởi, quy tắc nghề nghiệp, quy tắc hành chính là những quy tắc được phổ biến đến từ người có nghề nghiệp hoặc làm công việc đó, họ không thể cùng nhau bàn bạc để vi phạm nó, sự vi phạm ở đây là do từng người có suy nghĩ chủ quan và họ cùng vô tình vi phạm quy tắc.

Thứ hai, theo quy định tại Khoản 1 Điều 12 người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi loại tội. Khoản 2 Điều 12 quy định một số tội mà người từ đủ 14 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng không có tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính tại Điều 139. Như vậy, người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm về tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính.

Thứ ba, người có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ. Tức là người đó phải có cả năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi. Nếu người đó phạm tội trong trường hợp không có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc bị hạn chế năng lực hình sự thì có thể được loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 21 Bộ luật hình sự.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội thực hiện tội phạm với lỗi vô ý. Theo Điều 11 Bộ luật hình sự, vô ý ở đây có thể là vô ý do cẩu thả hoặc vô ý do quá tự tin.

Vô ý do cẩu thả là trường hợp do cẩu thả mà người phạm tội không thấy trước khả năng gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước hoặc có thể thấy trước. Như vậy vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do cẩu thả nên vi phạm quy tắc nghề nghiệp quy tắc hành chính là trường hợp người phạm tội vì cẩu thả nên đã không nhìn thấy trước hậu quả gây tổn hại sức khỏe của người khác từ 31% trở lên hoặc nếu gây tổn hại thì thiệt hại cũng không đáng kể, nên đã bỏ qua việc áp dụng quy tắc nghề nghiệp, quy tắc hành chính mặc dù pháp luật yêu cầu họ phải tuân theo quy tắc đó và thấy trước hậu quả xâm phạm sức khỏe con người nếu không tuân theo.

Vô ý vì quá tự tin là trường hợp người phạm tội thấy trước được hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội, nhưng tin rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được, nhưng hậu quả đó vẫn xảy ra. Từ đây, có thể hiểu vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do quá tự tin nên vi phạm quy tắc nghề nghiệp quy tắc hành chính là trường hợp người phạm tội hoàn toàn thấy trước được hậu quả xâm hại đến sức khỏe người khác nhưng do chủ quan, quá tự tin cho rằng hậu quả không xảy ra nên vẫn thực hiện hành vi đó mà ko áp dụng quy tắc, kết quả gây tổn hại đến sức khỏe người khác vẫn xảy ra.

3. Hình phạt đối với người phạm tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính

Điều 139 Bộ luật hình sự quy định 04 khung hình phạt áp dụng đối với người phạm tội như sau:

- Khung hình phạt phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm đối với người nào vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%. Theo Điều 9 Bộ luật Hình sự, người phạm tội bị xử phạt theo khung này thuộc loại tội ít nguy hiểm.

- Khung hình phạt phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với trường hợp phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị:

a) Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.

Theo Điều 9 Bộ luật Hình sự, người phạm tội bị xử phạt theo khung này cũng thuộc loại tội ít nguy hiểm.

- Khung hình phạt phạt tù từ 02 năm đến 05 năm trong trường hợp phạm tội đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên. Căn cứ quy định phân loại tội phạm tại Điều 9 Bộ luật Hình sự, tội phạm quy định tại khung hình phạt này thuộc loại tội nguy hiểm.

- Khung hình phạt bổ sung, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Luật Hoàng Anh