Tội vô ý làm chết người là gì?

Hành vi giết người đã được quy định tại Điều 123 Bộ luật Hình sự được thực hiện do lỗi cố ý (có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián tiếp). Tuy nhiên trên thực tế, hành vi làm chết người còn có thể do lỗi vô ý gây ra. Đây là trường hợp có mức độ ít nguy hiểm hơn tội giết người với lỗi cố ý. Do đó, pháp luật đặt ra quy định riêng đối với trường hợp vô ý làm chết người.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 128 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật Hình sự) quy định Tội vô ý làm chết người như sau:

“Điều 128. Tội vô ý làm chết người

1. Người nào vô ý làm chết người, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Phạm tội làm chết 02 người trở lên, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội vô ý làm chết người

2.1. Khách thể của tội phạm

Hành vi phạm tội ở đây là làm chết người. Tức là quyền được sống, tính tính mạng của con người đã bị xâm phạm trái phép. Do đó, khách thể của tội vô ý làm chết người là quyền được sống, quyền được nhà nước bảo hộ về tính mạng của con người.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi phạm tội thuộc mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành động do cẩu thả hoặc quá tự tin mà gây ra cái chết cho nạn nhân. Hành vi khách quan tương tự như hành vi thực hiện tội phạm giết người.

Hành vi phạm tội có thể hành động hoặc không hành động. Các phương tiện như súng, dao, gậy, tay chân, thuốc độc... Hành vi tước bỏ quyền sống của người khác thường được thực hiện bằng các phương thức như bắn, chém, đâm, treo cổ, bóp cổ, đầu độc, đấm đá,v.v... Ví dụ, người đi săn tưởng người là thú nên đã bắn nhầm làm chết người.

Trường hợp không hành động ít gặp nhưng vẫn có thể xảy ra. Ví dụ, bác sĩ vì quá chủ quan khi cấp cứu nên đã khiến bệnh nhân tử vong.

Hậu quả chết người là yếu tố bắt buộc trong cấu thành tội phạm. Giữa hành vi vô ý của người phạm tội và hậu quả chết là mối quan hệ nhân quả. Nguyên nhân cái chết của phạm nhân là do hành vi vô ý của người phạm tội.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Tội giết người được thực hiện bởi bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ nhất, tội giết người được thực hiện bởi bất kỳ người nào. Đó có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hay người không quốc tịch.

Thứ hai, Theo quy định tại Khoản 1 Điều 12 người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi loại tội. Khoản 2 Điều 12 quy định một số tội mà người từ đủ 14 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng không có tội vô ý làm chết người tại Điều 128. Như vậy, người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm về tội vô ý làm chết người.

Thứ ba, người có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ. Tức là người đó phải có cả năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi. Nếu người đó phạm tội trong trường hợp không có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc bị hạn chế năng lực hình sự thì có thể được loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 21 Bộ luật Hình sự.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Mặt chủ quan là yếu tố đặc biệt phân biệt giữa tội vô ý làm chết người với tội giết người.

Người phạm tội thực hiện tội phạm với lỗi vô ý. Theo Điều 11 Bộ luật Hình sự, vô ý ở đây gồm vô ý do cẩu thả và vô ý do quá tự tin.

Vô ý do cẩu thả là trường hợp do cẩu thả mà người phạm tội không thấy trước khả năng gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước hoặc có thể thấy trước. Tiêu chuẩn để xác định một người phải thấy trước và có thể thấy trước được hậu quả nguy hiểm cho xã hội là căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể lúc xảy ra sự việc, một người bình thường cũng có thể thấy trước; ngoài ra còn phải căn cứ vào độ tuổi, trình độ nhận thức, trình độ văn hóa, tay nghề.v.v... Như vậy, vô ý do cẩu thả làm chết người là trường hợp người phạm tội vì cẩu thả nên đã không nhìn thấy trước hậu quả chết người mặc dù pháp luật yêu cầu họ phải thấy trước hậu quả đó.

Vô ý vì quá tự tin là trường hợp người phạm tội thấy trước được hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội, nhưng tin rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được, nhưng hậu quả đó vẫn xảy ra. Từ đây, có thể hiểu vô ý làm chết người do quá tự tin là trường hợp người phạm tội hoàn toàn thấy trước được hậu quả chết người nhưng do chủ quan, quá tự tin cho rằng hậu quả không xảy ra nên vẫn thực hiện hành vi đó, kết quả hậu quả chết người vẫn xảy ra.

3. Hình phạt đối với người phạm tội vô ý làm chết người

Điều 128 Bộ luật Hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội vô ý làm chết người như sau:

- Khoản 1 Điều 128 quy định khung hình phạt phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Khung này áp dụng đối với trường hợp hành vi của người phạm tội vô ý làm chết 01 người. Theo phân loại tội phạm tại Điều 9 Bộ luật Hình sự, người phạm tội theo Khoản 1 Điều 128 này thuộc loại tội nghiêm trọng.

- Khoản 2 Điều 128 quy định khung hình phạt phạt tù từ 03 năm đến 10 năm áp dụng đối với trường hợp vô ý làm chết từ 02 người trở lên. Theo phân loại tội phạm tại Điều 9 Bộ luật Hình sự, người phạm tội theo Khoản 02 Điều 128 này thuộc loại tội rất nghiêm trọng.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội vô ý làm chết người

Bản án số 179/2020/HSST ngày 21/12/2020 của Tòa án nhân dân Huyện Sóc Sơn xét xử bị cáo Kiều Quang C tội vô ý làm chết người.

Khoảng 10 giờ 30 phút, ngày 15/8/2020, tại bến cát thuộc địa phận thôn Sông C, xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, TP.Hà Nội. Kiều Quang C điều khiển máy xúc cát ở khoang số 2 của tàu NĐ 3142 lên bờ. Tại khoang cát số 2 có chị Nguyễn Thị B, sinh năm 1972 và anh Đỗ Văn V, sinh năm 1974, (em trai bà Đ) cùng trú tại thôn Sông C, xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, Hà Nội làm nhân  công,  có nhiệm vụ vét cát tại các khoang chứa cát trên tàu để cho C  múc cát chuyển lên bờ. Trong khi vận hành máy do thiếu chú ý quan sát, C đã điều khiển gầu máy xúc va vào anh Đỗ Văn V, hậu quả làm anh V tử vong. Hành vi thiếu chú ý quan sát của Kiều Quang C đã gây hậu quả chết người là do anh C đã quá chủ quan, cho rằng đây là công việc mình thường làm, đã “quen tay” nên sẽ không thể xảy ra hậu quả chết người, mặc dù anh C biết được người bị máy xúc đâm có thể dẫn đến tử vong.

Như vậy, hành vi của anh C đủ điều kiện cấu thành tội vô ý làm chết người theo Khoản 1 Điều 128, Hội đồng xét xử đã tuyên anh C tội vô ý làm chết người và phạt anh C 16 tháng tù giam nhưng cho hưởng án treo. Giao bị cáo Kiều Quang C cho Ủy ban nhân dân xã Tòng B, huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội giám sát giáo dục trong thời gian thử thách.

Luật Hoàng Anh