Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát là gì?

Trong bài viết trước, Luật Hoàng Anh đã giới thiệu đến bạn đọc quy định về Tội bức tử theo Điều 130 Bộ luật hình sự năm 2015. Theo đó tội bức tử chỉ áp dụng đối với trường hợp người lệ thuộc tự sát do bị người bị lệ thuộc hành hạ về thể chất hoặc tinh thần. Trên thực tế, có nhiều trường hợp nạn nhân tự sát do bị xúi giục hoặc được giúp sức bởi một người bất kì, người tự sát cũng không phải lệ thuộc vào bất kì ai. Tuy nạn nhân mong muốn chấm dứt cuộc sống nhưng hành vi xúi giục hay trợ giúp tự sát là bị pháp luật nghiêm cấm.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 131 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát như sau:

“Điều 131. Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự tước đoạt tính mạng của họ;

b) Tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác tự tước đoạt tính mạng của họ.

2. Phạm tội làm 02 người trở lên tự sát, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.”

2. Dấu hiệu pháp lý của tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát

2.1. Khách thể của tội phạm

Xúi giục hoặc giúp người khác tự sát bao gồm các hành vi như kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự sát; tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác tự sát.

Tội phạm làm ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, gián tiếp xâm phạm quyền sống của con người.

Vì vậy, khách thể của tội phạm là quyền được sống, quyền được Nhà nước bảo hộ về tính mạng và trật tự an toàn của xã hội.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi thuộc mặt khách của tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát bao gồm các hành vi kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự tước đoạt tính mạng của họ hoặc tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác tự tước đoạt tính mạng của họ.

- Kích động người tự sát.

Kích động người khác tự sát là có những lời lẽ nhằm thúc đẩy bằng cách tác động tâm lý làm cho người bị kích động tự ái tới mức cao độ nên đã tự sát. Nếu không có những lời lẽ kích động đó thì nạn nhân dù có chán  đời, có những uẩn khúc trong cuộc sống cũng chưa tới mức tự sát.

Ví dụ: Chị A đang chán đời , vì chồng chị ngoại tình, muốn ly hôn để lấy nhân tình. Anh B là một hư hỏng, bị chồng chị A mua chuộc nhờ b tìm cách làm cho chị A tự ái mà tự tử. B nhận lời đến gặp chị A và nói: "Em mà như chị thì em chẳng sống làm gì cho khổ... chồng con gì mà tệ bạc... ngày nào em cũng thấy anh ấy đi chơi với cô X cùng cơ quan, nhiều lần bắt gặp hai người trong công viên v.v..." Sẵn chán đời, lại nghe B nói như vậy chị A đã treo cổ tự tử.

- Dụ dỗ người khác tự sát.

Dụ dỗ người khác tự sát là người phạm tội đã có những lời lẽ khuyên bảo một cách khéo léo để làm cho người khác tự sát theo ý muốn của mình.

Ví dụ: Chị C và anh D là người yêu, nhưng D còn bắt cá hai tay, yêu cả chị M và muốn cắt đứt với C nên D nói dối với C là gia đình D không đồng ý cho D lấy C làm vợ. Vì quá yêu D nên C bàn với D trộm sổ hộ khẩu đi đăng ký kết hôn, nhưng D lấy lý do là đã thử nhưng không thành công, nhưng để trọn tình với C, D bàn với C là cả hai cùng nhảy xuống sông tự tử để cả hai đứa mãi mãi được ở bên nhau. Vì quá yêu C đồng ý, lúc hô đến ba để nhảy xuống sông tự vẫn thì C nhảy nhưng D không nhảy và quay về nói vs mọi người là C vì quá nản với cuộc sống nên đã nhảy sông tự tử.

- Thúc đẩy người khác tự sát

Thúc đẩy người khác tự sát là người phạm tội dùng lời lẽ hoặc hành động đẩy nhanh quá trình nạn nhân mong muốn tự sát bằng cách dụ dỗ hoặc kích động nạn nhân.

- Tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác tự tước đoạt tính mạng của họ

Hành vi giúp người khác tự sát là hành vi tạo điều kiện tinh thần hoặc vật chất để người khác tự sát, như: tìm kiếm, cung cấp phương tiện để nạn nhân tự sát hoặc hứa hẹn trước với nạn nhân giữ kín việc tự sát của họ. Ví dụ: A biết B có ý định tự sát và A cũng muốn B tự sát nhưng B chưa biết tự sát bằng cách nào, B nhờ A đi mua hộ thuốc ngủ và không được nói là mua hộ B, A đã nhận lời và mua cho B 20 viên thuốc ngủ và B đã uống một lúc hết 20 viên thuốc ngủ nên đã tử vong.

Tội phạm được coi hoàn thành từ thời điểm nạn nhân có hành vi tự sát, còn việc nạn nhân tự sát nhưng không chết do được phát hiện ngăn chặn, cấp cứu kịp thời chỉ là tình tiết để xem xét khi quyết định hình phạt. Cần phải xác định mối quan hệ nhân quả giữa hành vi xúi giục hoặc giúp người khác tự sát với hậu quả xảy ra là nạn nhân tự sát. Nếu người nào vừa có hành vi xúi giục, vừa có hành vi giúp người khác tự sát thì phạm tội xúi giục và giúp người khác tự sát. Nếu người phạm tội chỉ thực hiện hành vi xúi giục người khác tự sát hoặc chỉ giúp người khác tự giác thì phạm tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát.

Nếu hành vi trợ giúp lại có tính quyết định cái chết của nạn nhân thì người đó không phạm tội giúp người khác tự sát mà phạm tội giết người. Ví dụ, A mượn súng của B để tự sát, A tự bắn vào đầu khiến mình tử vong, trường hợp này B là người giúp A tự sát. Nếu A mượn súng của B nhưng A lại không biết hoặc không dám nổ súng, B nổ súng hộ A, dù hành vi tự sát là mong muốn của A thì B vẫn phạm tội giết người theo Điều 123 Bộ luật hình sự mà không phải tội giúp người khác tự sát theo Điều 131 Bộ luật hình sự.

2.3. Chủ thể của tội phạm

Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát được thực hiện bởi bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự.

Thứ nhất, tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát được thực hiện bởi bất kỳ người nào. Đó có thể là công dân Việt Nam, người nước ngoài hay người không quốc tịch.

Thứ hai, theo quy định tại Khoản 1 Điều 12 người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm. Khoản 2 Điều 12 có quy định một số loại tội phạm người từ đủ 14 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng không có tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát theo Điều 131. Như vậy, người từ đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm về tội bức tử.

Thứ ba, người có năng lực trách nhiệm hình sự đầy đủ. Tức là người đó phải có cả năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi. Nếu người đó phạm tội trong trường hợp không có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc bị hạn chế năng lực hình sự thì có thể được loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 21 Bộ luật hình sự.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý, có thể là cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp. Người thực hiện hành vi xúi giục hoặc giúp người khác tự sát hoàn toàn có đủ nhận thức để nhìn thấy trước hậu quả nạn nhân sẽ tự tử, nhưng người phạm tội hoàn toàn mong muốn hậu quả nạn nhân tử vong hoặc dù không mong muốn nhưng vẫn có ý thức bỏ mặc cho hậu quả đó xảy ra.

Hành vi xúi giục phải dẫn đến việc nạn nhân tự nguyện tự sát (mối quan hệ nhân quả). Nếu hành vi xúi giục kèm theo hành vi dồn ép người khác buộc họ không còn con đường nào khác phải tự sát thì không phạm tội này mà phạm tội bức tử theo Điều 130 Bộ luật hình sự.

3. Hình phạt đối với người phạm tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát

Điều 131 Bộ luật hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội xúi giục người khác tự sát như sau:

- Khung hình phạt phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm áp dụng với người xúi giục hoặc giúp 01 người tự sát. Theo Điều 9 Bộ luật hình sự, tội phạm này thuộc loại tội phạm ít nguy hiểm.

- Khung hình phạt phạt tù từ 02 năm đến 07 năm áp dụng với trường hợp người phạm tội làm 02 người trở lên tự sát. Theo Điều 9 Bộ luật hình sự, đây là loại tội phạm nghiêm trọng.

4. Vụ án thực tế xét xử về tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát

Bản án số 307/2020/HSST ngày 13/8/2020 “V/v xét xử bị cáo Cái Kim V phạm tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát (điều 131 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS năm 2015)” của Tòa án nhân dân Thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương.

Bị cáo Cái Kim V và chị Hà Thị P yêu thương nhau từ năm 2012, khoảng tháng 9/2018, chị P chia tay với V. Thời điểm này bị cáo V nhiều lần nhắn tin hờn trách P mong muốn chị P quay lại tình cảm với mình. Đầu tháng 12/2018, bị cáo V và chị P gặp  nhau và  thường  xuyên  liên  lạc  với  nhau  bằng  tin  nhắn Messenger, chị P tâm sự với V có nhiều chuyện buồn trong cuộc sống, trong học tập, bản thân V cũng đang buồn nhiều việc, bị cáo V và chị P quyết định tự tử. Khoảng 08 giờ 00 ngày 17/12/2018, chị P, bị cáo V hẹn gặp nhau tại ngã tư Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh, sau đó cả hai đi chơi, ăn uống. Trong khi đang ngồi ăn bánh canh lá hẹ tại khu vực gần ngã tư Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh, chị P chỉ cho bị cáo V chỗ vựa cây kiểng trên đường Lê Văn Việt thuộc phường Tăng Nhơn Phú A, Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh để V đi mua thuốc trừ sâu. Sau đó bị cáo V đón xe buýt đến vựa cây kiểng chị P chỉ mua 03 lọ thuốc trừ sâu có nhãn hiệu Marshal với giá 105.000 đồng. V bỏ thuốc trừ sâu vào ba lô của mình rồi quay lại gặp P. Sau đó, V và P đi chơi, thuê nhà nghỉ ở đến khoảng 19 cùng ngày cả hai đón xe buýt đến khu vực Đại học Quốc gia địa chỉ khu phố Tân Lập, phường Đông Hòa, Thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương. Đến nơi, cả hai đi bộ đến đường trục chính số 5 của khu Đại học Quốc gia ngồi trên ghế đá nói chuyện, đến 20 giờ 50 chị P mở ba lô của V lấy 01 chai thuốc sâu đổ vào chai nước suối rồi tự uống, V cũng lấy một chai thuốc sâu uống hết. Sau khi uống cả hai bất tỉnh. Khoảng 21 giờ 00 ngày 17/12/2018, tổ tuần tra thuộc tiểu đoàn cảnh sát đặc nhiệm số 02 Bộ Công an tuần tra trên tuyến đường trục chính số 5 gặp chị Hà Thị P và anh Cái  Kim V đang co giật, miệng sùi bọt, V ngồi hơi ngả về phía phải, tay phải xụi xuống, tay trái để hờ bên hông trái chị P, chị P đầu tựa vào hông trái của V, hai tay chị P xụi xuống, gần đó có 02 chai thuốc sâu đã khui nắp và 01 chai nước suối hiệu AQUAFINA chứa 01 ít chất lỏng màu trắng đục.

Lực lượng tuần tra thông báo cho Công an phường Đông Hòa cử lực lượng đến bảo vệ hiện trường. Lực lượng tuần tra đưa V và P đi cấp cứu. Đến khoảng 04 giờ 00 ngày 18/12/2018, chị P chết tại Bệnh viện Chợ Rẫy, còn V được cấp cứu, điều trị đến ngày 28/12/2018 xuất viện.

Về tính chất, mức độ hành vi phạm tội: Tội phạm bị cáo V thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng. Hành vi phạm tội của bị cáo đã tạo điều kiện về vật chất để bị hại P tự tước đoạt tính mạng của mình, hành vi trên còn ảnh hưởng đến trật tự trị an, an toàn cho xã hội tại địa phương. Bị cáo V hoàn toàn biết mức độ nguy hiểm của hành vi uống thuốc trừ sâu, nhìn thấy trước hậu quả chết người của nạn nhân P nhưng vẫn bỏ mặc để hậu quả xảy ra.

Tòa án nhân dân Thị xã Dĩ An tỉnh Bình Dương tuyên bố bị cáo Cái Kim V phạm tội “Giúp người khác tự sát”. Xử phạt bị cáo Cái Kim V 01 (một) năm 06 (sáu) tháng tù, thời hạn tù tính từ ngày bắt thi hành án.

Luật Hoàng Anh