Trại giam là gì? Nhiệm vụ, quyền hạn của trại giam

Trại giam là thuật ngữ gắn liền với thi hành án hình sự, là một trong những cơ quan thi hành án hình sự đặc trưng, thông thường, theo cách hiểu đơn giản, trại giam là nơi giam giữ phạm nhân. Vậy theo quy định của pháp luật hiện hành, trại giam là gì, có nhiệm vụ, quyền hạn như thế nào, cơ cấu tổ chức? Bài viết sau đây của Luật Hoàng Ánh sẽ trình bày về vấn đề này.

Thi hành án hình sự là gì?

Thi hành án hình sự là hoạt động thực hiện bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật của cơ quan, tổ chức có nhiệm vụ thi hành theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định, thể hiện qua việc quản lý, tổ chức các biện pháp tác động đối với người bị kết án hình sự buộc họ phải thi hành đầy đủ, nghiêm chỉnh những nghĩa vụ pháp lý mà pháp luật đã quy định cụ thể đối với hình phạt mà họ bị Tòa án tuyên.

Trại giam là gì?

Theo khoản 2 Điều 11 Luật Thi hành án hình sự 2019, cơ quan thi hành án hình sự bao gồm:

– Trại giam thuộc Bộ Công an, trại giam thuộc Bộ Quốc phòng, trại giam thuộc quân khu (sau đây gọi là trại giam);

– Cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh);

– Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện);

– Cơ quan thi hành án hình sự quân khu và tương đương (sau đây gọi là cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu)

Theo đó, trại giam là một trong các cơ quan thi hành án hình sự.

Trại giam là cơ quan thi hành án phạt tù, thực hiện việc tiếp nhận, tổ chức, quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân bị kết án tù có thời hạn và tủ chung thân. Trại giam thuộc Bộ Công an chịu sự quản lí của Bộ trưởng Bộ Công an, trại giam thuộc Bộ Quốc phòng chịu sự quản lí của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chịu trách nhiệm quản lí hệ thống tổ chức, biên chế và hoạt động của trại giam, phân trại trại giam; xây dựng các hạng mục công trình trại giam…

Trại giam có phân trại, khu giam giữ, nhà giam; công trình phục vụ quản lí giam giữ, học tập, sinh hoạt, chăm sóc y tế; khu lao động, dạy nghề do trại giam quản lý; công trình phục vụ làm việc, sinh hoạt của sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ, công nhân công tác tại trại giam. Tổ chức bộ máy quản lí của trại giam gồm có giám thị, phó giám thị, trưởng phân trại, phó trưởng phân trại, đội trưởng, phó đội trưởng, sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan; chiến sĩ và công nhân.

Nhiệm vụ, quyền hạn của trại giam

Theo quy định tại khoản 1 Điều 17 Luật Thi hành án hình sự 2019, trại giam có các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể sau:

- Tiếp nhận, tổ chức quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân;

- Thông báo cho thân nhân của phạm nhân về việc tiếp nhận phạm nhân và tình hình chấp hành án của người đó;

- Đề nghị Tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với phạm nhân theo quy định của pháp luật;

- Thực hiện lệnh trích xuất của cơ quan, người có thẩm quyền;

- Nhận tài sản, tiền mà phạm nhân, thân nhân của phạm nhân tự nguyện nộp tại trại giam để thi hành án, chuyển cho cơ quan thi hành án dân sự nơi Tòa án đã xét xử sơ thẩm vụ án có trụ sở hoặc cơ quan thi hành án dân sự được ủy thác thi hành án; nhận tài sản, tiền do cơ quan thi hành án dân sự chuyển đến để giao cho phạm nhân theo quy định của Luật Thi hành án dân sự;

- Phối hợp với cơ quan thi hành án dân sự trong việc cung cấp thông tin về nơi chấp hành án phạt tù và việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự của phạm nhân, thông tin nơi về cư trú của người chấp hành xong án phạt tù, người được đặc xá, người được miễn chấp hành án phạt tù, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện; chuyển giao giấy tờ có liên quan đến phạm nhân phải thi hành hình phạt tiền, tịch thu tài sản, các nghĩa vụ dân sự;

- Cấp giấy chứng nhận chấp hành xong án phạt tù, giấy chứng nhận tha tù trước thời hạn có điều kiện;

- Làm thủ tục giải quyết trường hợp phạm nhân chết;

- Áp giải, bàn giao phạm nhân là người nước ngoài theo quyết định của Tòa án về việc chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; tiếp nhận, tổ chức quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân là công dân Việt Nam phạm tội và bị kết án phạt tù ở nước ngoài được chuyển giao về Việt Nam để chấp hành án; thực hiện các quy định của Luật này về thi hành án phạt trục xuất;

- Thực hiện thống kê, báo cáo về thi hành án phạt tù;

- Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.                                                                                             

So với Luật Thi hành án hình sự năm 2010, Luật Thi hành án hình sự năm 2019 đã bãi bỏ quyền thực hiện các thủ tục đề nghị đặc xã cho pháp nhân theo quy định của pháp luật, cấp giấy chứng nhận đặc xá cảu trại giam. Điều này là phù hợp với các quy định của Luật Đặc xá 2018 vì quyết định về đặc xá là văn bản do Chủ tịch nước ban hành quy định thời điểm đặc xá, đối tượng, điều kiện của người được đề nghị đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc thực hiện đặc xá. Việc quy định trại giam thực hiện các thủ tục đề nghị đặc xá cho phạm nhân theo quy định  của pháp luật, cấp giấy chứng nhận đặc xã đã không còn phù hợp.

Đồng thời, Luật Thi hành án hình sự 2019 bổ sung một số nội dung mới về nhiệm vụ, quyền hạn của trại giam như đề nghị tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với phạm nhân theo quy định của pháp luật; cấp giấy chứng nhận tha tù trước thời hạn có điều kiện; áp giải phạm nhân là người nước ngoài theo quyết định của tòa án về việc chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Trại giam là cơ quan trực tiếp quản lí, giáo dục, cải tạo phạm nhân nên sẽ nắm rõ những trường hợp phạm nhân có ý thức cải tạo tốt, cần xem xét tha tù trước thời hạn. Việc trại giam có quyền đề nghị tòa án có thầm quyền xem xét, quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với phạm nhân đã thể hiện được vai trò, trách nhiệm của trại giam khi thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình.

Bên cạnh đó, tại khoản 1 Điều 16 Luật Thi hành án hình sự 2019 còn quy định về các nhiệm vụ, quyền hạn của giám thị trại giam như sau:

-  Tổ chức thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của trại giam theo quy định tại khoản 1 Điều này;

- Ra quyết định phân loại và tổ chức giam giữ phạm nhân theo loại; quyết định xếp loại chấp hành án phạt tù, quyết định nâng, hạ loại phạm nhân, quyết định công nhận phạm nhân vi phạm kỷ luật đã tiến bộ, quyết định một số biện pháp điều tra ban đầu theo quy định của pháp luật, quyết định đình nã khi bắt được phạm nhân trốn trại giam; quyết định khen thưởng, kỷ luật phạm nhân;

- Quyết định kiểm tra, thu giữ, xử lý đồ vật, tài liệu thuộc danh mục cấm;

- Quyết định trích xuất phạm nhân phục vụ yêu cầu khám bệnh, chữa bệnh, quản lý, lao động, học tập; phạm nhân đến khu điều trị tại bệnh viện để phục vụ phạm nhân bị bệnh nặng không tự phục vụ bản thân được, phạm nhân có con dưới 36 tháng tuổi theo mẹ vào trại giam bị bệnh phải đưa đi bệnh viện điều trị;

- Ra quyết định truy nã và phối hợp tổ chức truy bắt kịp thời phạm nhân trốn trại giam.

Luật Thi hành án hình sự 2019 đã bổ sung một số nhiệm vụ, quyền hạn của giám thị trại giam. Giám thị trại giam là ngời trực tiếp tiếp xúc, theo dõi quá trình lao động, học tập, cải tạo của phạm nhân nên sẽ nắm bắt được rất rõ ý thức, thái độ cũng như hoàn cảnh của phạm nhân. Việc giám thị trại giam được thực hiện các quyền hạn như khen thưởng, kỉ luật, quyết định trích xuất phạm nhân sã đảm bảo tính chính xác.