Ở nước ta, tệ nạn ma túy có xu hướng tăng và diễn biến ngày càng phức tạp. Đặc biệt, tệ nạn ma túy trở nên phổ biến hơn với các đối tượng ở độ tuổi thanh, thiếu niên gây ra những hậu quả xấu cho toàn xã hội. Trong quá trình phát hiện và quản lí những đối tượng của tệ nạn ma túy, việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể của các đối tượng này là vô cùng cần thiết, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lí cũng như đấu tranh phòng, chống tệ nạn ma túy.

Luật phòng, chống ma túy năm 2021 quy định về xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể tại Điều 22 như sau:

“Điều 22. Xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể
1. Xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể được thực hiện đối với người thuộc trường hợp sau đây:
a) Người bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy;
b) Người mà cơ quan, người có thẩm quyền có căn cứ cho rằng có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy;
c) Người sử dụng trái phép chất ma túy đang trong thời hạn quản lý;
d) Người đang trong thời gian bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy; đang cai nghiện ma túy; đang điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; đang trong thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy.
2. Người đứng đầu cơ sở cai nghiện ma túy, cơ sở điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy tiến hành xét nghiệm chất ma túy theo thẩm quyền hoặc đề nghị cơ quan, người có chuyên môn xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể đối với các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này.
Trường hợp có kết quả xét nghiệm dương tính thì gửi ngay kết quả đến Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người có kết quả xét nghiệm dương tính cư trú, trừ trường hợp người đó đang cai nghiện ma túy bắt buộc.
3. Nhà nước bảo đảm kinh phí xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể đối với các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này.”

1. Xét nghiệm chất ma túy là gì?

Xét nghiệm chất ma túy là hình thức xét nghiệm sử dụng các thiết bị, máy móc để phân tích các mẫu bệnh phẩm như mẫu mấu, nước tiểu,… nhằm phát hiện, cung cấp thông tin về tình trạng sử dụng ma túy của một người.

2. Các phương pháp xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể

Các phương pháp xét nghiệm ma túy phổ biến nhất kiểm tra chất gây nghiện trong cơ thể người bệnh bao gồm:

- Xét nghiệm ma túy trong nước tiểu

- Xét nghiệm ma túy trong máu

- Xét nghiệm nước bọt

- Xét nghiệm ma túy trong tóc.

Trong đó, xét nghiệm nước tiểu được áp dụng phổ biến nhất vì phù hợp nhất cho việc lấy mẫu, phương pháp thực hiện đơn giản hơn các loại mẫu bệnh phẩm khác.

Việc sử dụng loại xét nghiệm chất ma túy nào và thời điểm làm xét nghiệm tùy thuộc vào thời gian tồn tại của chất ma túy trong cơ thể.

3. Đối tượng cần thực hiện xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể

Theo Luật phòng, chống ma túy năm 2021, xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể được thực hiện với các đối tượng sau:

- Người bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy;

- Người mà cơ quan, người có thẩm quyền có căn cứ cho rằng có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy;

- Người sử dụng trái phép chất ma túy đang trong thời hạn quản lý;

- Người đang trong thời gian bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy; đang cai nghiện ma túy; đang điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; đang trong thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy.

Các đối tượng bắt buộc phải thực hiện xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể là những đối tượng đã có hành vi đưa chất ma túy vào cơ thể trái phép thông qua các con đường hút, hít, tiêm chích,… và bị phát hiện hoặc quản lý bởi cơ quan chức năng có thẩm quyền.

Việc quy định cụ thể trường hợp bị xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể như trên nhằm tạo điều kiện để các cơ quan chức năng có căn cứ khách quan xác định người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy và giám sát người có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

4. Chủ thể có thẩm quyền tiến hành xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể

Theo Luật phòng, chống ma túy năm 2021, các  chủ thể sau có thẩm quyền tiến hành xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể:

- Người đứng đầu cơ sở cai nghiện ma túy, cơ sở điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế

- Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy 

Các chủ thể này tiến hành xét nghiệm chất ma túy theo thẩm quyền hoặc đề nghị cơ quan, người có chuyên môn xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể đối với các trường hợp bắt buộc phải xét nghiệm theo  khoản 1 Điều 22.

Đối với các trường hợp có kết quả xét nghiệm dương tính, các chủ thể tiến hành xét nghiệm phải gửi ngay kết quả cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người có kết quả xét nghiệm dương tính cư trú. Trừ các trường hợp đang được áp dụng biện pháp cai nghiện ma túy bắt buộc tại các cơ sở cai nghiện của Nhà nước, gia đình, cộng đồng.

Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận được kết quả xét nghiệm dương tính của người cư trú tại địa phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm ra quyết định và tổ chức quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy cư trú tại địa phương (Điều 23 khoản 4 Luật phòng, chống ma túy năm 2021).

Luật Hoàng Anh