Ngừng đình công là gì?

Nhằm đảm bảo sự công bằng và toàn vẹn của quyền lợi của các bên tham gia cuộc đình công, việc áp dụng ngừng đình công chỉ được thực hiện trong những trường hợp đặc biệt và phải tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành. Vậy ngừng đình công là gì? Pháp luật hiện hành có những quy định nào liên quan đến nội dung này? Hãy cùng Luật Hoàng Anh tìm hiểu qua nội dung bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Bộ Luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20 tháng 11 năm 2019 (Bộ Luật lao động 2019);

- Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 14 tháng 12 năm 2020 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của bộ luật lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.

Đình công là gì?

Dưới góc độ kinh tế, đình công là biện pháp đấu tranh kinh tế, được thực hiện bởi nhiều người lao động nhằm gây sức ép về mặt kinh tế đến người sử dụng lao động và đem lại lợi ích kinh tế cho người lao động. Tức là, khi người lao động ngừng việc, người sử dụng lao động phải chịu thiệt hại về kinh tế khi không có nguồn nhân lực sản xuất, không thể sản xuất, kinh doanh đúng theo tiến trình đặt ra, có thể bị chậm giao hàng, chậm thực hiện hợp đồng lao động do đình công. Ngược lại, người lao động khi gây sức ép như vậy lên người sử dụng lao động với mục đích đạt được các lợi ích về mặt kinh tế, như tăng tiền lương, giảm giờ làm (nhưng vẫn được hưởng mức lương cơ bản),…

Ví dụ: Trường hợp của hãng hàng không Airfrance, nhân viên đình công đòi tăng 6% lương dẫn đến thiệt hại 500 triệu USD trong đó thiệt hại 25,5 triệu USD/ngày do 80% chuyến bay không thể cất cánh.

Dưới góc độ xã hội, đình công là hoạt động ngừng việc của người lao động, có thể gây bất ổn xã hội nhưng cũng có thể góp phần xây dựng, bảo vệ những giá trị tiến bộ. Bởi vì đình công là hoạt động tập thể có quy mô lớn, nên các ảnh hưởng của hoạt động này có thể lan ra ngoài phạm vi doanh nghiệp, người sử dụng lao động, đến phạm vi vùng, hoặc có thể ảnh hưởng đến cả quốc gia. Hoạt động đình công cũng xuất phát từ sự bức xúc do không thể giải quyết tranh chấp lao động của người lao động, nên khi thực hiện hoạt động này dễ xảy ra bạo loạn, mất trật tự an ninh. Ví dụ: Đình công ở Hi Lạp do chính sách “thắt lưng buộc bụng” của nước này để có được sự viện trợ của các nước EU, có sự tham gia của hơn 70.000 người, trong số đó có những người lao động tham gia biểu tình, tiến hành đập phá, bạo loạn, chống đối cảnh sát thi hành nhiệm vụ, gây mất trật tự an ninh nghiêm trọng. Ngược lại, có những trường hợp đình công gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của xã hội của đất nước nói riêng và của thế giới nói chung. Ví dụ: Cuộc đình công tại Chicago, gồm 40.000 người, sau đó mở rộng ra khắp các bang ở Mỹ, dẫn đến Đại hội liên đoàn lao động Mỹ phải ra quyết định: “...Từ ngày 01/05/1886, ngày lao động của tất cả các công nhân sẽ là 8 giờ”. Từ đây, rất nhiều nước quy định thời giờ làm việc tối đa của người lao động là 08 giờ, đồng thời ngày 01/05 trở thành ngày Quốc tế lao động.

Dưới góc độ pháp lý, đình công là quyền cơ bản của người lao động, do đó, pháp luật nước nào cũng nên có quy định về hoạt động đình công của người lao động.

Đối với pháp luật Việt Nam, căn cứ theo quy định tại Điều 198 Bộ Luật lao động 2019:

Đình công là sự ngừng việc tạm thời, tự nguyện và có tổ chức của người lao động nhằm đạt được yêu cầu trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động và do tổ chức đại diện người lao động có quyền thương lượng tập thể là một bên tranh chấp lao động tập thể tổ chức và lãnh đạo.

Dựa vào quy định này, có thể phân tích khái niệm đình công như sau:

- Thứ nhất, đình công là sự ngừng việc tạm thời, tự nguyện, có tổ chức được thực hiện bởi người lao động. Hoạt động đình công do người lao động thực hiện và chỉ có người lao động có thể thực hiện. Một người lao động cũng không thể thực hiện đình công do không gây được áp lực về kinh tế lên người sử dụng lao động. Do vậy, phải có một số lượng lớn người lao động tham gia ngừng việc, thì mới đủ khả năng khiến người sử dụng lao động cân nhắc yêu cầu của người lao động, và đáp ứng điều kiện đầu tiên để trở thành “đình công”. Những người lao động này cũng không ngừng việc hẳn, không đơn phương chấm dứt hợp đồng vì đình công với mục đích đảm bảo yêu cầu của người lao động, nếu đã nghỉ việc, thôi việc đồng loạt thì không còn đáp ứng mục đích của đình công nữa.

- Thứ hai, đình công được tổ chức và lãnh đạo bởi tổ chức đại diện người lao động có thẩm quyền thương lượng tập thể và là một bên tranh chấp lao động tập thể. Do đình công của người lao động phải có tổ chức, cần có một chủ thể có thể lãnh đạo và tổ chức một cách bài bản, hợp pháp cho hoạt động ngừng việc của người lao động. Chủ thể phù hợp nhất là tổ chức đại diện người lao động vì chủ thể này có sự liên kết chặt chẽ đối với người lao động, đại diện cho người lao động thực hiện thể hiện một số quyền của người lao động với người sử dụng lao động (như đóng góp ý kiến tham khảo để người sử dụng lao động xây dựng nội quy lao động) và cũng là chủ thể có quyền tham gia vào các cuộc họp kỷ luật lao động, tổ chức các hoạt động ngoài giờ cho người lao động như tuyên truyền phòng, chống quấy rối tình dục,… Đồng thời cũng là chủ thể có quyền tham gia và yêu cầu thương lượng tập thể.

- Thứ ba, đình công có mục đích là đạt được yêu cầu trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động tập thể. Mục đích của đình công không phải để người sử dụng lao động chịu thiệt hại về vật chất hay trả thù người sử dụng lao động. Mục đích của đình công là gây áp lực cho người sử dụng lao động, khiến người sử dụng lao động phải có các động thái phối hợp với người lao động, tổ chức đại diện người lao động giải quyết tranh chấp lao động, hoặc phải có phương án mà các bên tranh chấp cùng chấp nhận được để kết thúc tranh chấp này.

Ngừng đình công là gì?

Khoản 2 Điều 109 Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về ngừng đình công như sau:

Ngừng đình công là việc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra quyết định tạm dừng cuộc đình công đang diễn ra cho đến khi không còn nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế quốc dân, lợi ích công cộng, đe dọa đến quốc phòng, an ninh, trật tự công cộng, sức khỏe của con người.

Theo đó, ngừng đình công là việc Chủ tịch ủy ban nhân dâp cấp tỉnh ban hành quyết định với mục đích tạm dừng cuộc đình công đang được diễn ra để đảm bảo ngăn ngừa hết các nguy cơ gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế quốc dân, lợi ích công cộng, đe dọa đến quốc phòng, an ninh, trật tự công cộng, sức khỏe của con người.

Chủ thể có thẩm quyền ban hành quyết định ngừng đình công 

Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là chủ thể ban hành quyết định hoãn đình công, cũng là lãnh đạo của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cơ quan có thẩm quyền quản lý đối với hoạt động đình công. Vì vậy đây là chủ thể duy nhất có quyền ban hành quyết định ngừng đình công. Quyết định ngừng đình công có hiệu lực ngay sau khi được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ký, các bên phải tuân thủ theo quyết định này. Người lao động, tổ chức đại diện người lao động cũng không được tự quyết định ngừng toàn bộ hoạt động đình công nếu không có quyết định này. 

Quy định cho thấy vai trò quan trọng của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc đánh giá và quyết định ngừng đình công, nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và đảm bảo an ninh, trật tự xã hội. Qua đó, quy định này đảm bảo rằng ngừng đình công chỉ xảy ra trong trường hợp cực kỳ cần thiết và khi không có cách thức khác để bảo vệ lợi ích chung và đảm bảo sự phát triển ổn định của đất nước.

Nguyên nhân tạm ngừng đình công

Khác với hoãn đình công (xảy ra trước khi bắt đầu đình công), ngừng đình công xảy ra trong quá trình đình công và nguyên nhân ngừng đình công cũng rất rõ ràng. Căn cứ theo khái niệm về đình công, nguyên nhân dẫn đến tạm ngừng đình công có thể kể đến như:

- Có dấu hiệu gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế quốc dân: Đình công có thể gây ra nhiều thiệt hại về kinh tế cho người sử dụng lao động, nhưng đôi khi việc đình công của người sử dụng lao động có thể gây ảnh hưởng đến cả nền kinh tế quốc dân. Ví dụ: nhân viên tập đoàn tài chính đình công, tập đoàn này có ảnh hưởng sâu sắc trong lĩnh vực hoạt động của mình, dẫn tới các biến động về tài chính trong nước. Khi đó phải ngừng đình công để ổn định thị trường.

- Có dấu hiệu làm ảnh hưởng đến lợi ích cộng đồng, đe dọa quốc phòng, an ninh, trật tự cộng đồng, sức khỏe cộng đồng: Trong quá trình đình công, ngoài ngừng việc, tổ chức đại diện người sử dụng lao động lãnh đạo đình công có thể tổ chức nhiều hoạt động khác gây áp lực cho người sử dụng lao động. Các hoạt động này có thể ban đầu vẫn phù hợp với phạm vi, mức độ mà pháp luật cho phép, nhưng sau đó do sự quá khích, hay xúi giục của bên thứ ba dẫn đến biến tấu, trở thành các hành vi cực đoan như đập phá nơi làm việc, đập phá phương tiện công cộng, tài sản công cộng, đánh nhau, trộm cắp tài sản,… khi nhận thấy tình hình trở nên mất kiểm soát, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành quyết định ngừng đình công. Liên quan đến quốc phòng an ninh, có nhiều thế lực chống phá nhà nước lợi dụng sự bất bình của người lao động để tiến hành các hoạt động phản động, chống phá chính quyền, vì vậy, phổ biến nhất là hành vi xúi giục, hỗ trợ tiền và vật chất cho người lao động và tổ chức người lao động thực hiện các hành vi gây mất trật tự, an ninh, nhưng thực tế có hậu thuẫn của lực lượng phản động. Việc ngừng đình công cũng có thể coi là thời gian giúp cơ quan có thẩm quyền nếu thấy có dấu hiệu vi phạm hình sự thì có thể điều tra, xem xét để xử lý hình sự những cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật.

Trình tự, thủ tục ngừng đình công

Để đảm bảo cuộc đình công không bị gián đoạn, bảo đảm quyền và lợi ích của các chủ thể có liên quan thì pháp luật về lao động có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thực hiện ngừng đình công. Theo đó, Điều 111 Nghị định 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về trình tự, thủ tục ngừng đình công như sau:

Bước 1: Báo cáo cho chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện về việc ngừng đình công

Khi xét thấy cuộc đình công thuộc các trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 109 Nghị định này, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội phải báo cáo ngay Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện về việc ngừng đình công.

Bước 2: Chủ tịch ủy ban nhân dân cấp huyện xem xét đề nghị Chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định ngừng đình công

Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được báo cáo của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện xem xét đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định ngừng đình công, đồng thời gửi Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. Đề nghị ngừng đình công gửi Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh gồm các nội dung cơ bản sau: Tên người sử dụng lao động nơi đang diễn ra đình công; tên tổ chức đại diện người lao động tổ chức và lãnh đạo đình công; địa điểm đình công; thời điểm bắt đầu đình công; phạm vi diễn ra đình công; số lượng người lao động đang tham gia đình công; yêu cầu của tổ chức đại diện người lao động; lý do ngừng đình công; kiến nghị về việc ngừng đình công và các biện pháp để thực hiện quyết định ngừng đình công của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Bước 3: Quyết định ngừng đình công

Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được báo cáo của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phải có ý kiến để Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét quyết định ngừng đình công. 

Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được ý kiến của Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, ra quyết định ngừng đình công.

Bước 4: Thông báo quyết định đình công

Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi ra quyết định, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phải thông báo cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Liên đoàn Lao động cấp tỉnh, Chủ tịch Hội đồng trọng tài lao động, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công, người sử dụng lao động nơi đang diễn ra đình công. Quyết định ngừng đình công của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có hiệu lực kể từ ngày ký.

Bước 5: Ngừng đình công

Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra quyết định ngừng đình công, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công, người lao động, người sử dụng lao động và các cá nhân, tổ chức liên quan phải thực hiện ngay việc ngừng đình công theo quy định.

Bước 6: Báo cáo kết quả thực hiện ngừng đình công

Trong thời hạn 24 giờ, kể từ khi nhận được quyết định ngừng đình công của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện phải báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh về kết quả thực hiện ngừng đình công.

Quyền và trách nhiệm của người lao động khi ngừng đình công

Điều 113 Nghị định 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quyền, trách nhiệm của người lao động khi ngừng đình công như sau:

1. Sau khi Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định về việc ngừng đình công, người lao động phải trở lại làm việc và được trả lương.

2. Sau khi Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định về việc ngừng đình công mà người lao động không trở lại làm việc thì không được trả lương, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận khác. Tùy theo mức độ vi phạm, người lao động bị xử lý kỷ luật theo quy định của nội quy lao động và quy định của pháp luật.

Theo đó, sau khi đã có quyết định ngừng đình công, người lao động có trách nhiệm phải quay trở lại làm việc để đảm bảo hoạt động sản xuất, kinh doanh được tiếp tục diễn ra như bình thường. Người lao động quay trở lại làm việc trong thời gian ngừng đình công được hưởng mức lương và các chế độ quyền lợi khác như trong thời gian làm việc bình thường. Người sử dụng lao động không được cắt giảm lương hay bất kỳ quyền lợi nào của người lao động khi người lao động này tham gia đình công nhưng đi làm bình thường trong thời gian ngừng đình công. Ví dụ: Người lao động nhận mức lương trung bình 300.000 Việt Nam Đồng cho một ngày làm việc 08 giờ trong tháng, khi người lao động quay trở lại làm việc do ngừng đình công, người sử dụng lao động vẫn phải trả cho người lao động theo đúng mức lương mà người lao động nhận được trong cùng một đơn vị thời gian làm việc trước khi đình công, tức nếu người lao động đi làm 07 ngày rồi tiếp tục đình công thì người này nhận được mức lương cho quãng thời gian này là 2.100.000 Việt Nam Đồng.

Đối với người lao động sau khi đã biết về quyết định ngừng đình công và nội dung của quyết định ngừng đình công mà vẫn không quay trở lại làm việc, thì có thể bị xử lý vi phạm kỷ luật do nghỉ việc quá thời gian quy định của pháp luật và nội quy lao động do người sử dụng lao động ban hành trước đó, mà không có lý do chính đáng, và đây có thể là căn cứ dẫn đến hình thức xử lý kỷ luật sa thải.

Luật Hoàng Anh