Thực hiện thỏa ước lao động tập thể tại doanh nghiệp như thế nào?

Thỏa ước lao động tập thể là thỏa thuận đạt được sau thương lượng tập thể và được nhận phần lớn ý kiến biểu quyết ủng hộ từ người lao động trong trường hợp thỏa ước lao động tập thể doanh nghiệp và thành viên ban lãnh đạo tổ chức đại diện người lao động tập thể trong trường hợp thỏa ước lao động tập thể ngành, thỏa ước lao động tập thể nhiều doanh nghiệp. Người lao động, người sử dụng lao động có thể quan tâm đến việc thực hiện thỏa ước lao động tập thể tại doanh nghiệp như thế nào. Sau đây Luật Hoàng Anh xin trình bày về vấn đề này.

I. Nghĩa vụ thực hiện thỏa ước lao động tập thể

Theo Khoản 1 Điều 79 Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019:

“1. Người sử dụng lao động, người lao động, bao gồm cả người lao động vào làm việc sau ngày thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực, có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ thỏa ước lao động tập thể đang có hiệu lực.”

Dựa trên quy định trên, bất kể người sử dụng lao động hay người lao động, bao gồm cả người lao động làm việc sau ngà thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực, đều có một nghĩa vụ chung là thực hiện đầy đủ thỏa ước lao động tập thể khi thỏa ước này có hiệu lực.

Trách nhiệm này là trách nhiệm đầu tiên đối với những bên tham gia thỏa ước lao động tập thể. Vì một khi đã ký kết và có hiệu lực, thỏa ước lao động tập thể có giá trị như một quy phạm, và chỉ sau các văn bản pháp luật. Phạm vi áp dụng của thỏa ước lao động tập thể cũng vì thế không chỉ là những người đại diện đã tham gia vào ký kết thỏa ước hay người sử dụng lao động và những người lao động (thành viên ban lãnh đạo của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở) biểu quyết đồng ý ký kết mà còn bao trùm lên toàn bộ người sử dụng lao động tham gia thỏa ước và người lao động của những người sử dụng lao động đó. Điều này khiến các chủ thể cần phải cân nhắc rất kỹ trong quá trình thương lượng tập thể cũng như những người lao động phải có lựa chọn đúng đắn khi lấy ý kiến biểu quyết.

Theo Khoản 2 Điều 79 Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019:

“2. Trường hợp quyền, nghĩa vụ và lợi ích của các bên trong hợp đồng lao động đã giao kết trước ngày thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực thấp hơn quy định tương ứng của thỏa ước lao động tập thể thì phải thực hiện theo thỏa ước lao động tập thể. Quy định của người sử dụng lao động chưa phù hợp với thỏa ước lao động tập thể thì phải được sửa đổi cho phù hợp; trong thời gian chưa sửa đổi thì thực hiện theo nội dung tương ứng của thỏa ước lao động tập thể.”

Người sử dụng lao động có nội quy, quy chế làm việc được xây dựng riêng cho người lao động của mình cũng như hợp đồng lao động điều chỉnh quan hệ lao động với người lao động. Tại đây quy định các quyền, nghĩa vụ của mỗi bên. Khi thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực, quy định của thỏa ước lao động tập thể không chỉ áp dụng đối với những hợp đồng, quy chế làm việc, nội quy lao động bắt đầu có hiệu lực trong thời hạn thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực mà còn cả với những hợp đồng, quy chế làm việc, nội quy lao động có hiệu lực trước khi thỏa ước lao động có hiệu lực, cụ thể như sau:

- Khi thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực, quyền, nghĩa vụ, lợi ích của các bên trong hợp đồng lao động phải phù hợp với thỏa ước lao động tập thể. Đối với các hợp đồng đã có hiệu lực trước ngày thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực mà quyền, nghĩa vụ, lợi ích thấp hơn quy định của thỏa ước lao động tập thể thì phải thực hiện theo thỏa ước lao động tập thể, không thực hiện theo hợp đồng lao động.

- Khi thỏa ước lao động tập thể có hiệu lực, quy định của người sử dụng lao động (quy chế làm việc, nội quy lao động,…) phải phù hợp với thỏa ước lao động tập thể. Đối với những quy định của người sử dụng lao động tập thể đã có từ trước ngày thỏa ước lao động có hiệu lực mà có các quy định chưa phù hợp, trái với thỏa ước lao động thì người sử dụng lao động phải tiến hành sửa đổi quy định của mình, đồng thời trong quá trình sửa đổi thì thực hiện theo nội dung tương ứng của thỏa ước lao động tập thể.

II. Quyền yêu cầu thi hành đúng thỏa ước lao động tập thể

Theo Khoản 3 Điều 79 Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019:

“3. Khi một bên cho rằng bên kia thực hiện không đầy đủ hoặc vi phạm thỏa ước lao động tập thể thì có quyền yêu cầu thi hành đúng thỏa ước lao động tập thể và các bên có trách nhiệm cùng xem xét giải quyết; nếu không giải quyết được, mỗi bên đều có quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể theo quy định của pháp luật.”

Xuất phát từ nghĩa vụ phải thực hiện đầy đủ thỏa ước lao động tập thể, các bên cũng có quyền giám sát việc thực hiện thỏa ước lao động tập thể của bên còn lại, cùng với sự quản lý của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Vì vậy, khi một bên cho rằng bên kia thực hiện không đầy đủ, vi phạm thỏa ước lao động tập thể thì có quyền yêu cầu thi hành đúng thỏa ước. Các bên có trách nhiệm (các bên tham gia ký kết thỏa ước lao động tập thể, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền) phải cùng nhau xem xét giải quyết. Giải quyết ở đây là xem xét bên được cho là thực hiện không đầy đủ hoặc vi phạm thỏa ước lao động có thật sự thực hiện chưa đầy đủ hoặc vi phạm thỏa ước lao động không, nếu có thì xử lý đối với bên vi phạm như thế nào. Nếu không giải quyết được, vấn đề này trở thành tranh chấp lao động tập thể, do các bên tranh chấp mang tính tập thể. Các bên có quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể theo quy định của pháp luật.

Như vậy, Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019 đã quy định khá chi tiết về việc thực hiện thỏa ước lao động tại doanh nghiệp, trong đó bao gồm các quyền, nghĩa vụ chung cũng như nghĩa vụ riêng của người sử dụng lao động, người lao động qua việc thực hiện hợp đồng lao động, quy định của người sử dụng lao động.

Luật Hoàng Anh