Thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia là gì?

Thương lượng tập thể là việc đàm phán, thỏa thuận giữa một bên là một hoặc nhiều tổ chức đại diện người lao động với một bên là một hoặc nhiều người sử dụng lao động hoặc tổ chức đại diện người sử dụng lao động nhằm xác lập điều kiện lao động, quy định về mối quan hệ giữa các bên và xây dựng quan hệ lao động tiến bộ, hài hòa và ổn định. Trường hợp thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia là trường hợp thương lượng tập thể với quy mô lớn. Vậy nguyên tắc, nội dung, quy trình khi thực hiện thương lượng tập thể trong hai trường hợp này như thế nào? Khi các bên cử đại diện thương lượng có cần chú ý điều gì không?

I. Nguyên tắc, nội dung thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể nhiều doanh nghiệp tham gia

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 72 Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019:

“1. Nguyên tắc, nội dung thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia thực hiện theo quy định tại Điều 66 và Điều 67 của Bộ luật này.”

Nguyên tắc, nội dung thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể nhiều doanh nghiệp tham gia giống với thương lượng tập thể thông thường, trong đó:

- Về nguyên tắc: Đảm bảo nguyên tắc tự nguyện, hợp tác, thiện chí, bình đẳng, công khai, minh bạch. Trong đó, tự nguyện là tự nguyện tham gia và tự nguyện đồng thuận đối với kết quả thương lượng tập thể, hợp tác và thiện chí là có mong muốn, sẵn lòng thảo luận một cách khách quan và thấu hiểu nhau để đạt được kết quả tốt đẹp nhất cũng như có thiện chí thực hiện theo những gì đã đạt được thỏa thuận sau thương lượng tập thể. Bình đẳng là các bên tham gia ở vị trí ngang bằng nhau, không bên nào bị yếu thế hay không được nêu ý kiến, yêu cầu của bản thân, thỏa thuận phải có sự đồng thuận của tất cả các bên. Công khai và minh bạch là hoạt động thương lượng, quy trình, quá trình thương lượng đều phải được diễn ra một cách công khai với sự ghi nhận của những bên tham gia thông qua biên bản, các thông tin về hoạt động thương lượng tập thể cũng phải được thông báo cho các bên liên quan được biết.

- Về nội dung: Các bên tham gia lựa chọn một hoặc một số nội dung trong 08 nội dung được pháp luật quy định bao gồm Tiền lương, trợ cấp, nâng lương, thưởng, bữa ăn và các chế độ khác; Mức lao động và thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, làm thêm giờ, nghỉ giữa ca; Bảo đảm việc làm đối với người lao động; Bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động; thực hiện nội quy lao động; Điều kiện, phương tiện hoạt động của tổ chức đại diện người lao động; mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và tổ chức đại diện người lao động; Cơ chế, phương thức phòng ngừa, giải quyết tranh chấp lao động; Bảo đảm bình đẳng giới, bảo vệ thai sản, nghỉ hằng năm; phòng, chống bạo lực và quấy rối tình dục tại nơi làm việc; Nội dung khác mà một hoặc các bên quan tâm. Các nội dung trên chủ yếu liên quan đến mối quan hệ của người sử dụng lao động và lao động, người sử dụng lao động với tổ chức đại diện người lao động. Các nội dung này cũng là các nội dung dễ gây tranh chấp, gây bất đồng giữa các chủ thể trên. Vì vậy đây cũng là các nội dung được đưa ra thảo luận để tìm sự đồng thuận chung ở các cuộc thương lượng tập thể quy mô lớn như thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp.

II. Quy trình tiến hành thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể nhiều doanh nghiệp tham gia

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 72 Bộ luật lao động năm 2019:

“2. Quy trình tiến hành thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia do các bên thỏa thuận quyết định, bao gồm cả việc thỏa thuận tiến hành thương lượng tập thể thông qua Hội đồng thương lượng tập thể quy định tại Điều 73 của Bộ luật này.”

Pháp luật lao động không trực tiếp điều chỉnh về quy trình tiến hành quy trình tiến hành thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia, ngay cả đối với trường hợp tiến hành thương lượng tập thể thông qua Hội đồng thương lượng, các bên có quyền tự thỏa thuận quyết định. Các bên có thể thỏa thuận thực hiện quy trình thương lượng tập thể ngành và thương lượng tập thể có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp giống với thương lượng tập thể thông thường hoặc có sự thay đổi so với thương lượng tập thể thông thường vì hoàn cảnh, số lượng bên tham gia và các vấn đề khác.

III. Đại diện thương lượng trong thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia

1. Trường hợp thương lượng tập thể ngành

Theo quy định tại Khoản 3 Điều 72 Bộ luật lao động năm 2019:

“Trường hợp thương lượng tập thể ngành thì đại diện thương lượng là tổ chức Công đoàn ngành và tổ chức đại diện người sử dụng lao động cấp ngành quyết định.”

Đại diện thương lượng trong trường hợp này là do công đoàn ngành, tổ chức đại diện người sử dụng lao động cấp ngành quyết định. Theo đó, quy định này không thật sự rõ ràng, đại diện thương lượng ở đây là do tổ chức Công đoàn ngành quyết định, vậy đây sẽ là đại diện cho người lao động, tổ chức đại diện lao động nói chung hay chỉ đại diện cho Công đoàn ngành? Các tổ chức đại diện người lao động khác ở đây là các tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở, do vậy không thể tham gia vào thương lượng tập thể ngành do không phải là tổ chức cấp ngành. Đây cũng là một quy định mới của Bộ luật lao động năm 2019, vì trước kia theo quy định của Bộ luật lao động số 10/2012/QH13 ngày 18/06/2012 không có quy định về trường hợp thương lượng tập thể ngành cũng như đại diện thương lượng.

2. Trường hợp thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp

Theo Khoản 3 Điều 72 Bộ luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019:

“Trường hợp thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia thì đại diện thương lượng do các bên thương lượng quyết định trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận.”

Trường hợp thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia là trường hợp mà có nhiều người sử dụng lao động tham gia thương lượng tập thể. Các bên được tự quyết định đại diện thương lượng trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận. Sự tự nguyện và thỏa thuận là giữa tổ chức cần đại diện thương lượng và chủ thể là đại diện thương lượng, hai bên phải đồng thuận trong các hoạt động thực hiện đại diện của chủ thể là đại diện thương lượng, đồng thời cũng giữa các tổ chức, doanh nghiệp với nhau.

Như vậy, thương lượng tập thể ngành, thương lượng tập thể có nhiều doanh nghiệp tham gia vẫn có nhiều điểm giống với thương lượng tập thể thông thường, nhưng do đây là hai trường hợp thương lượng tập thể ở quy mô lớn với nhiều chủ thể tham gia, nên quy trình và đại diện thương lượng cũng phải có sự thay đổi để phù hợp với phạm vi của thỏa thuận.

Luật Hoàng Anh