Tiêu chuẩn, điều kiện trọng tài viên lao động như thế nào?

Trọng tài viên lao động được hưởng các chế độ từ Nhà nước và được các cơ quan, tổ chức mà mình tham gia tạo điều kiện để thực hiện nhiệm vụ giải quyết tranh chấp lao động. Vậy, tiêu chuẩn, điều kiện trọng tài viên lao động như thế nào? Sau đây Luật Hoàng Anh xin trình bày về vấn đề này.

Theo Điều 98 Nghị định 145/2020/NĐ-CP ngày 14/12/2020 của Chính phủ, có 05 tiêu chuẩn, điều kiện trọng tài viên lao động, bao gồm:

1. Là công dân Việt Nam, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự, có sức khỏe và phẩm chất đạo đức tốt, có uy tín, công tâm

Trọng tài viên lao động do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh bổ nhiệm, làm công việc theo tiêu chuẩn và chế độ của Nhà nước, các chi phí trong hoạt động thực hiện nhiệm vụ của trọng tài viên hầu hết đều do Ngân sách nhà nước đảm bảo. Ngoài ra, việc giải quyết tranh chấp về lao động đòi hỏi kiến thức sâu rộng cả về luật pháp cũng như thực tiễn đời sống tại Việt Nam. Do đó trọng tài viên lao động phải là công dân Việt Nam (tức có quốc tịch Việt Nam).

Đồng thời, đối với một công việc bình thường, mức yêu cầu cơ bản cho một người lao động là không bị mất năng lực hành vi dân sự. Tuy nhiên, trọng tài viên trong Hội đồng trọng tài lao động hầu hết đều thực hiện nhiệm vụ của Hội đồng trọng tài lao động theo chế độ kiêm nhiệm, tức cùng lúc thực hiện nhiều nhiệm vụ từ các công việc và chức danh khác nhau. Trọng tài viên cũng phải có hiểu biết sâu rộng cũng như có sự tỉnh táo để giải quyết các vấn đề tranh chấp lao động căng thẳng. Vì vậy, người là trọng tài viên lao động phải là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ (đủ 18 tuổi, có khả năng làm chủ hành vi).

Tiêu chuẩn, điều kiện này cũng tương tự với tiêu chuẩn hòa giải viên lao động.

2. Có trình độ đại học trở lên, hiểu biết pháp luật và có ít nhất 05 năm làm việc trong lĩnh vực có liên quan đến quan hệ lao động

Trọng tài viên lao động là công việc có tính chất phức tạp, thực hiện các nhiệm vụ giải quyết các tranh chấp lao động đã không thể giải quyết trong quá trình hòa giải và tự thương lượng. Do vậy, người làm trọng tài viên phải có hiểu biết sâu rộng không chỉ về kiến thức pháp luật lao động mà còn cả kiến thức thực tế trong vấn đề lao động. Người đạt trình độ đại học trở lên đầu tiên có thể đảm bảo tư duy cơ bản về một số lĩnh vực nhất định như pháp luật nói chung hay pháp luật về lao động. Do vậy, hòa giải viên lao động phải có trình độ học vấn cao (đại học trở lên) và đã thực hiện nhuần nhuyễn công việc liên quan đến quan hệ lao động hoặc môi trường đòi hỏi phải hiểu biết về lao động (ít nhất 05 năm làm việc trong lĩnh vực lao động).

3. Không thuộc diện đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đang chấp hành bản án hình sự hoặc đã chấp hành xong bản án nhưng chưa được xóa án tích

Trọng tài viên lao động là người giải quyết tranh chấp về lao động và được bổ nhiệm bởi Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thực hiện công việc một cách thường xuyên liên tục kể từ khi được bổ nhiệm. Nếu bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì trọng tài viên lao động không thể thực hiện công việc của mình khi có yêu cầu. Ngoài ra, những người bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đã chấp hành xong bản án nhưng chưa được xóa án tích thì không có uy tín cũng không có đủ tư cách đạo đức và nghề nghiệp để trở thành người giải quyết tranh chấp lao động một cách đúng pháp luật, do bản thân những người này đã vi phạm pháp luật ở mức nghiêm trọng, bị truy cứu trách nhiệm hình sự, chấp hành án hình sự.

4. Được Sở Lao động - Thương binh và Xã hội hoặc Liên đoàn Lao động cấp tỉnh hoặc tổ chức đại diện người sử dụng lao động trên địa bàn tỉnh đề cử làm trọng tài viên lao động theo quy định tại khoản 2 Điều 185 của Bộ luật Lao động số 45/2019/QH14 ngày 20/11/2019

Đây là một điều kiện tiên quyết để một người được trở thành trọng tài viên lao động. Khi đạt đủ các điều kiện trên, người này phải được 01 trong 03 chủ thể là Sở Lao động – Thương binh và Xã hội (tức cơ quan chuyên môn về lao động của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh), Liên đoàn lao động cấp tỉnh (Công đoàn cấp tỉnh) và tổ chức đại diện người lao động. Trong đó, nếu trở thành Chủ tịch Hội đồng và Thư ký Hội đồng thì trọng tài viên bắt buộc phải là thành viên của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội.                                                                                                                                                                                                                                                                         

5. Không phải là thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, chấp hành viên, công chức thuộc Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan điều tra, cơ quan thi hành án

Do trường hợp trọng tài viên thực hiện các công việc giải quyết tranh chấp lao động thông qua phương thức riêng, khác với phương thức thông qua Tòa án nhân dân và thông qua hòa giải viên. Với mỗi phương thức, hòa giải viên, trọng tài viên và các chủ thể trên đều có các nghiệp vụ chuyên sâu dựa trên các phương thức đó. Vì vậy, thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, chấp hành viên, công chức thuộc Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan điều tra, cơ quan thi hành án không phù hợp để trở thành trọng tài viên.

Như vậy, để trở thành trọng tài viên lao động cần đạt nhiều tiêu chuẩn, điều kiện hơn so với hòa giải viên.

Luật Hoàng Anh