Trình tự, thủ tục hoãn đình công được quy định như thế nào?

Trong một số trường hợp cụ thể, hoãn đình công là hoạt động cần thiết để đảm bảo sự liên tục và ổn định của các dịch vụ cung cấp quan trọng và để bảo vệ an toàn, sức khỏe và lợi ích của cộng đồng. Vậy hoãn đình công là gì? Trình tự, thủ tục hoãn đình công được quy định như thế nào? Hãy cùng Luật Hoàng Anh tìm hiểu qua nội dung bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Bộ Luật lao động số 45/2019/QH14 ngày 20 tháng 11 năm 2019 (Bộ Luật lao động 2019);

- Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ ngày 14 tháng 12 năm 2020 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của bộ luật lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.

Đình công là gì?

Dưới góc độ kinh tế, đình công là biện pháp đấu tranh kinh tế, được thực hiện bởi nhiều người lao động nhằm gây sức ép về mặt kinh tế đến người sử dụng lao động và đem lại lợi ích kinh tế cho người lao động. Tức là, khi người lao động ngừng việc, người sử dụng lao động phải chịu thiệt hại về kinh tế khi không có nguồn nhân lực sản xuất, không thể sản xuất, kinh doanh đúng theo tiến trình đặt ra, có thể bị chậm giao hàng, chậm thực hiện hợp đồng lao động do đình công. Ngược lại, người lao động khi gây sức ép như vậy lên người sử dụng lao động với mục đích đạt được các lợi ích về mặt kinh tế, như tăng tiền lương, giảm giờ làm (nhưng vẫn được hưởng mức lương cơ bản),…

Ví dụ: Trường hợp của hãng hàng không Airfrance, nhân viên đình công đòi tăng 6% lương dẫn đến thiệt hại 500 triệu USD trong đó thiệt hại 25,5 triệu USD/ngày do 80% chuyến bay không thể cất cánh.

Dưới góc độ xã hội, đình công là hoạt động ngừng việc của người lao động, có thể gây bất ổn xã hội nhưng cũng có thể góp phần xây dựng, bảo vệ những giá trị tiến bộ. Bởi vì đình công là hoạt động tập thể có quy mô lớn, nên các ảnh hưởng của hoạt động này có thể lan ra ngoài phạm vi doanh nghiệp, người sử dụng lao động, đến phạm vi vùng, hoặc có thể ảnh hưởng đến cả quốc gia. Hoạt động đình công cũng xuất phát từ sự bức xúc do không thể giải quyết tranh chấp lao động của người lao động, nên khi thực hiện hoạt động này dễ xảy ra bạo loạn, mất trật tự an ninh. Ví dụ: Đình công ở Hi Lạp do chính sách “thắt lưng buộc bụng” của nước này để có được sự viện trợ của các nước EU, có sự tham gia của hơn 70.000 người, trong số đó có những người lao động tham gia biểu tình, tiến hành đập phá, bạo loạn, chống đối cảnh sát thi hành nhiệm vụ, gây mất trật tự an ninh nghiêm trọng. Ngược lại, có những trường hợp đình công gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của xã hội của đất nước nói riêng và của thế giới nói chung. Ví dụ: Cuộc đình công tại Chicago, gồm 40.000 người, sau đó mở rộng ra khắp các bang ở Mỹ, dẫn đến Đại hội liên đoàn lao động Mỹ phải ra quyết định: “...Từ ngày 01/05/1886, ngày lao động của tất cả các công nhân sẽ là 8 giờ”. Từ đây, rất nhiều nước quy định thời giờ làm việc tối đa của người lao động là 08 giờ, đồng thời ngày 01/05 trở thành ngày Quốc tế lao động.

Dưới góc độ pháp lý, đình công là quyền cơ bản của người lao động, do đó, pháp luật nước nào cũng nên có quy định về hoạt động đình công của người lao động.

Đối với pháp luật Việt Nam, căn cứ theo quy định tại Điều 198 Bộ Luật lao động 2019:

Đình công là sự ngừng việc tạm thời, tự nguyện và có tổ chức của người lao động nhằm đạt được yêu cầu trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động và do tổ chức đại diện người lao động có quyền thương lượng tập thể là một bên tranh chấp lao động tập thể tổ chức và lãnh đạo.

Dựa vào quy định này, có thể phân tích khái niệm đình công như sau:

- Thứ nhất, đình công là sự ngừng việc tạm thời, tự nguyện, có tổ chức được thực hiện bởi người lao động. Hoạt động đình công do người lao động thực hiện và chỉ có người lao động có thể thực hiện. Một người lao động cũng không thể thực hiện đình công do không gây được áp lực về kinh tế lên người sử dụng lao động. Do vậy, phải có một số lượng lớn người lao động tham gia ngừng việc, thì mới đủ khả năng khiến người sử dụng lao động cân nhắc yêu cầu của người lao động, và đáp ứng điều kiện đầu tiên để trở thành “đình công”. Những người lao động này cũng không ngừng việc hẳn, không đơn phương chấm dứt hợp đồng vì đình công với mục đích đảm bảo yêu cầu của người lao động, nếu đã nghỉ việc, thôi việc đồng loạt thì không còn đáp ứng mục đích của đình công nữa.

- Thứ hai, đình công được tổ chức và lãnh đạo bởi tổ chức đại diện người lao động có thẩm quyền thương lượng tập thể và là một bên tranh chấp lao động tập thể. Do đình công của người lao động phải có tổ chức, cần có một chủ thể có thể lãnh đạo và tổ chức một cách bài bản, hợp pháp cho hoạt động ngừng việc của người lao động. Chủ thể phù hợp nhất là tổ chức đại diện người lao động vì chủ thể này có sự liên kết chặt chẽ đối với người lao động, đại diện cho người lao động thực hiện thể hiện một số quyền của người lao động với người sử dụng lao động (như đóng góp ý kiến tham khảo để người sử dụng lao động xây dựng nội quy lao động) và cũng là chủ thể có quyền tham gia vào các cuộc họp kỷ luật lao động, tổ chức các hoạt động ngoài giờ cho người lao động như tuyên truyền phòng, chống quấy rối tình dục,… Đồng thời cũng là chủ thể có quyền tham gia và yêu cầu thương lượng tập thể.

- Thứ ba, đình công có mục đích là đạt được yêu cầu trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động tập thể. Mục đích của đình công không phải để người sử dụng lao động chịu thiệt hại về vật chất hay trả thù người sử dụng lao động. Mục đích của đình công là gây áp lực cho người sử dụng lao động, khiến người sử dụng lao động phải có các động thái phối hợp với người lao động, tổ chức đại diện người lao động giải quyết tranh chấp lao động, hoặc phải có phương án mà các bên tranh chấp cùng chấp nhận được để kết thúc tranh chấp này.

Hoãn đình công là gì?

Theo Khoản 1 Điều 109 Nghị định 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ:

Hoãn đình công là việc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra quyết định lùi thời điểm bắt đầu cuộc đình công đã ấn định trong quyết định đình công của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công.

Theo đó, hoãn đình công là việc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra quyết định với mục đích lùi thời điểm bắt đầu đình công so với thời điểm đã được ấn định trong quyết định đình công khi thấy cuộc đình công thuộc vào các trường hợp hoãn đình công theo quy định của pháp luật lao động.

Các trường hợp hoãn đình công

Căn cứ theo quy định tại khoản 3 Điều 109 Nghị định 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định 02 trường hợp hoãn đình công, bao gồm:

- Đình công dự kiến tổ chức tại các đơn vị cung cấp điện, nước, vận tải công cộng và các dịch vụ khác trực tiếp phục vụ tổ chức mít tinh kỷ niệm ngày lễ, tết quy định tại khoản 1 Điều 112 của Bộ luật Lao động bao gồm: 

+ Tết Dương lịch: 01 ngày (ngày 01 tháng 01 dương lịch);

+ Tết Âm lịch: 05 ngày;

+ Ngày Chiến thắng: 01 ngày (ngày 30 tháng 4 dương lịch);

+ Ngày Quốc tế lao động: 01 ngày (ngày 01 tháng 5 dương lịch);

+ Quốc khánh: 02 ngày (ngày 02 tháng 9 dương lịch và 01 ngày liền kề trước hoặc sau);

+ Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương: 01 ngày (ngày 10 tháng 3 âm lịch).

- Đình công dự kiến tổ chức tại địa bàn đang diễn ra các hoạt động nhằm phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm hoặc tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật.

Theo đó, việc quy định một cách cụ thể về các trường hợp hoãn đình công là rất hợp lý bởi nếu đình công được thực hiện trong các trường hợp nêu trên có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế quốc dân, lợi ích chung công cộng, đe dọa đến quốc phòng, an ninh, trật tự công cộng, sức khỏe của con người.

Việc hoãn đình công chỉ được thực hiện trước khi bắt đầu tổ chức đình công theo thời gian được ấn định trong quyết định đình công

Cần phân biệt hai khái niệm hoãn đình công và ngừng đình công. Chỉ có thể ngừng đình công trong quá trình đình công, tức sau khi đã bắt đầu đình công, trong khi đó, việc hoãn đình công được thực hiện trước khi bắt đầu đình công, nhưng sau khi có quyết định đình công của tổ chức đại diện người lao động có quyền tổ chức, lãnh đạo đình công.

Thời gian đình công được tổ chức đại diện người lao động lãnh đạo đình công lấy ý kiến của người lao động, hoặc thành viên ban lãnh đạo tổ chức đại diện người lao động tham gia thương lượng, phải có trên 50% người được lấy ý kiến đồng ý thì mới có thể ban hành quyết định đình công. Chính vì vậy thời gian đình công là nội dung quan trọng của quyết định đình công. Quyết định đình công cũng là văn bản ấn định chính thức thời gian bắt đầu đình công của người lao động.

Quyền lợi của người lao động khi hoãn đình công

Căn cứ vào quy định tại Điều 112 của Nghị định 145/2020/NĐ-CP, việc giải quyết quyền lợi của người lao động trong trường hợp hoãn và ngừng đình công được quy định cụ thể như sau:

- Trong thời gian thực hiện quyết định hoãn và ngừng đình công theo yêu cầu của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội sẽ phối hợp với Liên đoàn Lao động cấp tỉnh, cấp huyện và tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công. Người sử dụng lao động tại địa điểm bị hoãn hoặc ngừng đình công cùng các cơ quan liên quan sẽ hỗ trợ các bên trong quá trình thương lượng và hòa giải nhằm giải quyết các quyền lợi của người lao động và các bất đồng khác có liên quan.

- Khi hết thời hạn hoãn hoặc ngừng đình công theo quyết định của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà hai bên không thể thương lượng giải quyết được các quyền lợi của người lao động và các bất đồng khác có liên quan, tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công có thể tiếp tục tổ chức đình công. Tuy nhiên, họ phải thông báo bằng văn bản cho người sử dụng lao động, Ủy ban nhân dân cấp huyện và Sở Lao động – Thương binh và Xã hội ít nhất 05 ngày làm việc trước ngày bắt đầu tiếp tục đình công.

Quy định này nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động và tạo điều kiện cho các bên liên quan thương lượng, hòa giải để giải quyết các tranh chấp và đưa ra các giải pháp hợp lý cho các vấn đề liên quan đến quyền lợi lao động.

Trình tự, thủ tục hoãn đình công

Căn cứ theo quy định tại Điều 110 nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ, trình tự, thủ tục đình công được thực hiện như sau:

Bước 1: Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội nhận quyết định đình công của tổ chức đại diện người lao động, xem xét, nhận ra cuộc đình công thuộc trường hợp phải hoãn đình côngvà gửi báo cáo cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định hoãn đình công

Quyết định đình công của tổ chức đại diện người lao động lãnh đạo đình công được gửi tới Sở Lao động – Thương binh và Xã hội để thực hiện nghĩa vụ thông báo của tổ chức đại diện người lao động với chủ thể có thẩm quyền quản lý (Theo Khoản 3 Điều 202 Bộ Luật lao động 2019). Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tiếp nhận quyết định và tiến hành xem xét tính hợp pháp của các nội dung trong quyết định: Thời điểm bắt đầu đình công, địa điểm bắt đầu đình công, kết quả lấy ý kiến đình công, phạm vi đình công, yêu cầu của người lao động. Trong đó, khi nhận thấy thời gian đình công trùng với thời gian tổ chức mít tinh trong ngày lễ, tết mà người sử dụng lao động là đơn vị cung cấp điện, nước, vận tải công cộng và các dịch vụ khác trực tiếp phục vụ tổ chức mít tinh hay thời gian, địa điểm đình công trùng với thời gian địa điểm có các hoạt động phòng chống, khắc phục thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, tình trạng khẩn cấp (tức các căn cứ hoãn đình công tại Khoản 3 Điều 109 Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ). Sau khi phát hiện ra các dấu hiệu này, Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tiến hành gửi báo cáo bằng văn bản để Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh tổ chức đình công nhưng trong thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận được quyết định đình công của tổ chức đại diện người lao động.

Báo cáo bằng văn bản gồm có các nội dung cơ bản sau:

- Tên người sử dụng lao động nơi dự kiến diễn ra đình công

- Tên tổ chức đại diện người lao động lãnh đạo đình công

- Địa điểm dự kiến diễn ra đình công, thời gian dự kiến bắt đầu đình công

- Yêu cầu của tổ chức đại diện người lao động

- Lý do cần phải hoãn đình công

- Thời hạn hoãn đình công

- Các biện pháp để thực hiện quyết định hoãn đình công của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Bước 2: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nhận được báo cáo và ra quyết định hoãn đình công

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận được báo cáo của Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phải xem xét và ban hành quyết định hoãn đình công. Quyết định này cũng phải nêu rõ lý do hoãn đình công, thời hạn hoãn đình công để đảm bảo tính khách quan, chính xác của quyết định. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký, nhưng có thể một thời gian sau các chủ thể liên quan mới biết được nên phải được thông báo cho các chủ thể liên quan càng nhanh càng tốt để tránh trường hợp tổ chức đại diện người lao động, người lao động không biết mà vẫn tổ chức đình công theo đúng thời gian đã ấn định sẵn.

Bước 3: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thông báo cho các chủ thể liên quan về quyết định hoãn đình công

Trong vòng 12 giờ kể từ khi ra quyết định hoãn đình công, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phải thông báo cho các chủ thể sau:

- Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện

- Chủ tịch Liên đoàn lao động cấp tỉnh (Chủ tịch Công đoàn cấp tỉnh)

- Chủ tịch Hội đồng trọng tài lao động

- Tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở có quyền tổ chức và lãnh đạo đình công

- Người sử dụng lao động nơi dự kiến diễn ra đình công

Trong đó, Ủy ban nhân dân cấp huyện, người sử dụng lao động cũng là các chủ thể nhận được thông báo của tổ chức đại diện người lao động về quyết định đình công, do đó cũng cần được biết về quyết định hoãn đình công. Chủ tịch Liên đoàn lao động cấp tỉnh (Chủ tịch Công đoàn cấp tỉnh) và Chủ tịch Hội đồng trọng tài lao động là các bên thứ ba, không phải là chủ thể quản lý đối với hoạt động đình công nên đứng ở vị trí khách quan, chứng nhận tính xác thực của quyết định này.

Bước 4: Tổ chức đại diện người lao động thực hiện hoãn đình công

Tổ chức đại diện người lao động sau khi nhận được quyết định hoãn đình công phải thông báo ngay cho người lao động về việc thời gian bắt đầu đình công bị hoãn, thời hạn hoãn, lý do đình công bị hoãn để người lao động thực hiện đúng như theo quyết định.

Luật Hoàng Anh