Thuế là một khoản nộp mang tính chất bắt buộc mà người nộp thuế, dựa trên khả năng chịu thuế của mình có nghĩa vụ nộp vào ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên phạm trù của thuế rất rộng, cũng có rất nhiều loại thuế khác nhau. Vậy dựa theo từng đặc điểm riêng cũng như đối tượng khác nhau của mỗi loại thuế mà có thể phân loại thuế. Bài viết sau đây của chúng tôi sẽ làm rõ vấn đề này.

1. Phân loại thuế theo phương pháp đánh thuế

Theo phương pháp đánh thuế, Nhà nước đánh thuế theo hai cách là trực tiếp đánh vào thu nhập hoặc gián tiếp qua dịch vụ, hàng hóa nên ta có thể chia thành hai loại thuế là thuế trực thu và thuế gián thu.

- Thuế trực thu là loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người nộp thuế, theo đó người nộp thuế đồng thời là người chịu thuế. Thuế trực thu bao gồm các loại thuế như thuế thu nhập (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp,…), thuế đánh vào của cải (thuế nhà, đất), thuế đánh vào đối tượng thường trú. Thuế trực thu mang tính chất lũy tiến vì nó xét trên khả năng nộp thuế của chủ thể chịu thuế tức là người có thu nhập cao hơn phải nộp thuế nhiều hơn người có thu nhập ít. Bên cạnh ưu điểm về bảo đảm sự công bằng trong việc điều tiết thu nhập thặng dư của người nộp thuế thì thuế trực thu cũng có nhược điểm là không có sự chuyển dịch về thuế và việc thực hiện nghĩa vụ nộp tiền.

- Thuế gián thu là thuế đánh gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ. Cũng vì thế mà người nộp thuế với người chịu thuế là hai chủ thể khác nhau trong đó người cung cấp hàng hóa, cung ứng dịch vụ là người nộp thuế còn người tiêu dùng là chủ thể chịu thuế. Thuế gián thu không mang tính lũy tiến giống thuế trực thu mà mang tính lũy thoái. Có nghĩa là nó không đánh vào khả năng thu nhập của người chịu thuế. Người có thu nhập cao hay thấp đều phải chịu thuế như nhau cho cùng một mặt hàng hay một dịch vụ.

Ví dụ: người có thu nhập 20 triệu/tháng với người có thu nhập 5 triệu/tháng đều phải trả 200 nghìn khi mua 10kg gạo trong cùng một cửa hàng. Thuế gián thu có ưu điểm là hạn chế sự phản ứng thuế từ người chịu thuế nhưng lại không bình đẳng về điều tiết thu nhập. Thuế gián thu có thể kể đến là thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt,…

2. Phân loại thuế theo đối tượng tính thuế

Theo tiêu chí này có 03 loại thuế là thuế đánh vào tài sản, thuế đánh vào thu nhập và thuế tiêu dùng

- Thuế đánh vào tài sản có đối tượng chịu thuế là tài sản, đánh trực tiếp vào tài sản chứ không phải phần thu nhập phát sinh từ tài sản đó. Có thể kể đến thuế nhà đất, thuế chuyển nhượng tài sản.

- Thuế đánh vào thu nhập chỉ áp dụng đối với những đối tượng có giá trị phát sinh từ tài sản của họ, phát sinh trong quá trình sử dụng tài sản hay do kết quả của lao động. Ví dụ như thu nhập lao động dưới dạng tiền lương, tiền công, thu nhập từ kinh doanh cổ phiếu.

- Thuế tiêu dùng có đối tượng chịu thuế là các phần thu nhập được tiêu dùng tại thời điểm chịu thuế. Phần lớn thuế này là các loại thuế gián thu.

3. Phân loại theo mức thuế

Theo tiêu chí này có thuế đánh trên mức tuyệt đối và thuế đánh theo tỷ lệ phần trăm, trong đó:

- Thuế đánh theo mức tuyệt đối là thuế được xác định bằng cách ấn định một mức thu tiền trên một đơn vị tính thuế của đối tượng chịu thuế như trọng lượng, khối lượng,…

- Thuế đánh theo tỷ lệ phần trăm là hình thức áp dụng khá phổ biến ngày nay bởi nó áp theo tỷ lệ nhất định. Có 3 loại thuế đánh theo tỷ lệ phần trăm như sau

+ Thuế lũy tiến, là loại thuế áp dụng theo tỷ lệ tăng dần theo mức tăng cơ sở tính thuế. Thuế suất tăng hay giảm phụ thuộc vào năng lực chịu thuế của chủ thể.

+ Thuế lũy thoái, là thuế mà mức thuế suất giảm dần trong khi cơ sở đánh thuế tăng.

+ Thuế tỷ lệ cố định là loại thuế áp dụng một loại thuế suất cố định, thường dùng để các cơ sở kinh doanh hạch toán và tính toán trong quá trình kinh doanh.

Việc phân loại thuế giúp công tác thu và quản lý thuế được tốt hơn, hiệu quả hơn. Từ đó đảm bảo tính công bằng trong điều tiết thu nhập, đảm bảo ổn định nguồn thu cho Nhà nước, căn bằng lợi ích cho chủ thể nộp thuế.

Luật Hoàng Anh