Nghĩa vụ cấp dưỡng của con đối với cha mẹ

Các nghĩa vụ về cấp dưỡng là một trong những cơ sở nhằm gắn kết các thành viên trong gia đình hay trong một cộng đồng trách nhiệm. Trên tất cả, việc quy định về cấp dưỡng giúp các thành viên thực hiện tốt trách nhiệm của mình đối với gia đình và xã hội. Nghĩa vụ cấp dưỡng được thực hiện giữa cha, mẹ và con; giữa anh, chị, em với nhau; giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu; giữa cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột; giữa vợ và chồng. Bài viết sau đây sẽ trình bày cụ thể về quy định nghĩa vụ cấp dưỡng giữa con đối với cha, mẹ.

Cấp dưỡng là gì?

Cấp dưỡng được hiểu là việc một người có nghĩa vụ đóng góp tiền hoặc tài sản khác để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người không sống chung với mình mà có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng trong trường hợp người đó là người chưa thành niên, người đã thành niên mà không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình hoặc người gặp khó khăn, túng thiếu theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình (khoản 24 Điều 3 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014).

Quy định của pháp luật về nghĩa vụ cấp dưỡng của con đối với cha mẹ

Nghĩa vụ cấp dưỡng của con đối với cha mẹ phát sinh khi nào?

Xuất phát từ tính chất của quan hệ cấp dưỡng, Luật Hôn nhân và Gia đình quy định cha mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con và ngược lại, con cũng có nghĩa vụ cấp dưỡng cho cha mẹ. Theo quy định tại Điều 111 Luật Hôn nhân và gia đình 2014: 

“Điều 111. Nghĩa vụ cấp dưỡng của con đối với cha, mẹ

Con đã thành niên không sống chung với cha, mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho cha, mẹ trong trường hợp cha, mẹ không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.”

Trong quan hệ gia đình, không chỉ có cha mẹ mới có trách nhiệm nuôi dưỡng con. Xuất phát từ mối quan hệ huyết thống, các thành viên trong gia đình không chỉ có quyền mà còn có nghĩa vụ đối với nhau, đặc biệt là quyền và nghĩa vụ của con với cha, mẹ. Theo đó, trong quan hệ giữa con với cha, mẹ, nghĩa vụ cấp dưỡng được đặt ra đối với con đã thành niên có khả năng về kinh tế đảm bảo được cuộc sống của chính mình và không sống chung với cha, mẹ. Điều kiện đối với bên được nhận cấp dưỡng là cha, mẹ không có khả năng lao động (già yếu, bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự,…) và không có tài sản để tự nuôi mình. Quy định này nhằm ghi nhận và đảm bảo việc thực hiện trách nhiệm của các thành viên trong gia đình, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cha mẹ có hoàn cảnh khó khăn khi không còn khả năng lao động để tự nuôi mình.

Ngoài ra, con còn phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho cha mẹ khi con vi phạm nghĩa vụ nuôi dưỡng cha mẹ theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp này nghĩa vụ cấp dưỡng có tính chất như một chế tài nhằm đảm bảo con phải thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng đối với cha mẹ.

Mức cấp dưỡng

Mức cấp dưỡng nuôi con được quy định tại Điều 116 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 như sau: 

“1. Mức cấp dưỡng do người có nghĩa vụ cấp dưỡng và người được cấp dưỡng hoặc người giám hộ của người đó thỏa thuận căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

2. Khi có lý do chính đáng, mức cấp dưỡng có thể thay đổi. Việc thay đổi mức cấp dưỡng do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.”

Theo đó, pháp luật không quy định mức cấp dưỡng cụ thể mà do các bên thỏa thuận căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng giữa người có nghĩa vụ cấp dưỡng và người được cấp dưỡng hoặc người giám hộ của người đó. Nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết. Khi quyết định mức tiền phải cấp dưỡng, tòa án sẽ căn cứ vào mức thu nhập của người cấp dưỡng, vì vậy mức cấp dưỡng thường không cao hơn mức thu nhập của người cấp dưỡng.

Phương thức cấp dưỡng

Về phương thức cấp dưỡng do các bên thỏa thuận định kỳ hàng tháng, hàng quý, nửa năm, hàng năm hoặc một lần. Trong trường hợp các bên không thoả thuận được thì Toà án quyết định phương thức cấp dưỡng định kỳ hàng tháng.

Bên cạnh đó, các bên có thể thỏa thuận thay đổi phương thức cấp dưỡng, tạm ngừng cấp dưỡng trong trường hợp người có nghĩa vụ cấp dưỡng lâm vào tình trạng khó khăn về kinh tế mà không có khả năng thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết (Điều 117 Luật Hôn nhân và gia đình 2014)