Di chúc là gì? Thừa kế theo di chúc là gì?

Nhận di sản thừa kế luôn là vấn đề nhận được rất nhiều sự quan tâm. Nhằm đảm bảo ý chí của cá nhân trong việc chuyển tài sản cho người khác sau khi chết, pháp luật quy định cụ thể hình thức thừa kế theo di chúc. Trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày quy định pháp luật hiện hành liên quan đến thừa kế theo di chúc  Để biết thêm thông tin pháp lý liên quan đến thừa kế theo di chúc một cách nhanh chóng - chính xác nhất, hãy GỌI NGAY tới hotline 0908308123 để được cung cấp dịch vụ luật sư dân sự UY TÍN - HIỆU QUẢ. 

Căn cứ pháp lý

- Bộ Luật Dân sự 2015.

Khái niệm thừa kế theo di chúc

Thừa kế là sự dịch chuyển tài sản của người đã chết cho người còn sống, tài sản để lại gọi là di sản.

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Thừa kế theo di chúc hiểu là việc dịch chuyển tài sản của người đã chết cho người còn sống theo ý chí đơn phương của người để lại di sản trước khi chết thể hiện qua di chúc. Di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng. 

Di chúc gồm các nội dung chủ yếu sau:

- Ngày, tháng, năm lập di chúc;

- Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;

- Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;

- Di sản để lại và nơi có di sản.

- Nội dung khác phù hợp với quy định của pháp luật.

Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc. Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.

Điều kiện để di chúc hợp pháp 

- Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây: 

+ Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

+ Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

- Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

- Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

- Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép và nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

- Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Người lập di chúc và quyền lập di chúc

Căn cứ theo Điều 625 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định như sau:

Điều 625. Người lập di chúc

1. Người thành niên có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.

2. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

Theo đó, người thành niên phải minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép; nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật. Đối với người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

Ngoài ra, người lập di chúc có quyền sau đây: chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế; phân định phần di sản cho từng người thừa kế; dành một phần tài sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng; giao nghĩa vụ cho người thừa kế; chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản.

Người thừa kế theo di chúc

Người thừa kế là người được hưởng di sản mà người chết để lại. Người thừa kế theo di chúc là người được hưởng di sản mà người chết để lại theo di chúc, có thể hiểu những ai được chỉ định trong nội dung di chúc thì có quyền hưởng thừa kế di sản từ người chết.

Người thừa kế di chúc phải đảm bảo điều kiện theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Điều 613 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người thừa kế theo di chúc không là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Tuy nhiên, trong một số trường hợp sẽ không được quyền hưởng di sản thừa kế dù được chỉ định hưởng thừa kế trong di chúc. Bao gồm:

+ Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;

+ Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;

+ Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người Thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người Thừa kế đó có quyền hưởng;

+ Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Ngoài ra, pháp luật còn quy định những người sau được hưởng di sản thừa kế theo di chúc mà không phụ thuộc vào nội dung của di chúc (không có tên trong di chúc vẫn được hưởng di chúc):

Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó (trừ trường hợp từ chối nhận di sản):

- Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

- Con thành niên mà không có khả năng lao động.

Thời điểm và địa điểm mở thừa kế theo di chúc

Thời điểm mở thừa kế theo di chúc

Thời điểm mở thừa kế theo di chúc là việc công khai nội dung di chúc của người chết.

Khoản 1 Điều 611 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:

“Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật dân sự.”

Như vậy, thời điểm mở thừa kế có di chúc là lúc người để lại di chúc qua đời. Thời điểm này được xác định dựa trên giấy chứng tử của người chết hoặc Tòa án xác định ngày chết của người bị tuyên bố là đã chết được ghi trong bản án.

Địa điểm mở thừa kế theo di chúc

Khoản 2 Điều 611 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:

Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ di sản hoặc nơi có phần lớn di sản.

Thủ tục lập di chúc công chứng chứng thực 

Di chúc có thể được thể hiện bằng văn bản không có người làm chứng, di chúc bằng văn bản có người làm chứng hay di chúc bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực. Mỗi hình thức lập di chúc đều phải tuân thủ quy định pháp luật nhất định. Thông thường, để đảm bảo tính hợp pháp, xác thực nhất khi lập di chúc, người lập di chúc nên công chứng chứng thực di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã. Theo đó, việc lập di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã phải tuân theo thủ tục sau đây:

- Người lập di chúc tuyên bố nội dung của di chúc trước công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã phải ghi chép lại nội dung mà người lập di chúc đã tuyên bố. Người lập di chúc ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc sau khi xác nhận bản di chúc đã được ghi chép chính xác và thể hiện đúng ý chí của mình. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã ký vào bản di chúc.

- Trường hợp người lập di chúc không đọc được hoặc không nghe được bản di chúc, không ký hoặc không điểm chỉ được thì phải nhờ người làm chứng và người này phải ký xác nhận trước mặt công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã chứng nhận bản di chúc trước mặt người lập di chúc và người làm chứng.

Dịch vụ tư vấn thừa kế theo di chúc của Luật Hoàng Anh 

Trường hợp chưa nắm rõ quy định pháp luật về thừa kế theo di chúc, hãy LIÊN HỆ NGAY với Công ty Luật Hoàng Anh để được tư vấn MIỄN PHÍ và cung cấp dịch vụ theo yêu cầu. 

Các luật sư của Công ty Luật Hoàng Anh là những luật sư chuyên nghiệp, có nhiều năm kinh nghiệm hành nghề, sẽ TƯ VẤN TẬN TÂM - UY TÍN và đảm bảo  trực tiếp tiến hành thủ tục một cách nhanh chóng - hiệu quả.